نبرد با آتش با دست خالی

در نبود تجهیزات جوانان حامی محیط‌زیست به همراه جوامع محلی شبانه‌روز با آتش جنگل‌ها و مراتع مبارزه کردند.

هنوز تا تابستان گرم و سوزان مانده است، اما در همین ۱۵ روزی که از خرداد ماه گذشته است، نزدیک به ۲۰ مورد آتش‌سوزی در کشور اتفاق افتاده است. مسئله‌ای که بسیار نگران‌کننده است و نگرانی مهم‌تر، نبود امکانات و ابزارهای لازم در این زمینه و روشن شدن نقش عامل انسانی در این آتش‌سوزی‌هاست.

آتش‌سوزی‌هایی که تاکنون صدها هکتار از زمین‌ها و مناطق جنگلی کشور را نابود کرده و یک نفر هم قربانی گرفته است. به طوری که پرویز ایده‌پور، فرماندار پاوه می‌گوید: در عملیات اطفای حریق یکی از نیروهای تیپ انصارالرسول هنگام مهار آتش دچار سانحه شده و جان خود را از دست داده است.

آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس گچساران و مراتع منطقه حفاظت شده خائیز در کهگیلویه و بویراحمد و در بهبهان، آتش‌سوزی مجتمع تجاری زیتون تهران، بوستان ولایت تهران، پارک جنگلی چیتگر تهران، پارک افرای تهران، آتش‌سوزی در جنگل‌های بلوط پاوه و روستاهای اطراف آن، مجتمع پتروشیمی بندرامام، نیروگاه حرارتی تبریز، کارخانه کاغذ بینالود، واگن‌های قطار مسافربری اسلامشهر، درختان روبروی دانشگاه آزاد پردیس تهران، پالایشگاه تهران (یک نفر کشته و یک نفر مصدوم بر اثر آتش‌سوزی)، انبارهای شرکت فولاد خوزستان، آتش‌سوزی در جنگل‌های سیاوانه(دالاهو) سرپل ذهاب، پارک‌چوبی اهواز، آتش‌سوزی جنگل‌های حاشیه سد کرخه اندیمشک اهواز، آتش‌سوزی در محوطه سایت تاریخی ربع رشیدی تبریز آتش‌سوزی‌هایی بوده که در یک ماه اخیر در کشور اتفاق افتاده است.

در این میان آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس گچساران و مراتع منطقه حفاظت شده خائیز و آتش‌سوزی در جنگل‌های بلوط پاوه و روستاهای اطراف آن بیشتر از همه طول کشید و مردم این شهرها تقریبا به مدت یک هفته درگیر این آتش‌سوزی بودند. 

نابودی۳۰۰ هکتار از مراتع و جنگل‌های حفاظت شده بوزین و مه‌رخیل

صهیب ویسی، روابط عمومی و عضو هیات مدیره انجمن محیط ‌زیستی «ژیوای» پاوه در ارتباط با این موضوع می‌گوید: انجمن ما از دو هفته پیش درگیر آتش‌سوزی‌های منطقه شده اما از روز شنبه آتش‌سوزی‌ها در منطقه گسترده‌تر شده است. از آتش‌سوزی منطقه حفاظت شده «مه‌رخیل» شروع کردیم، مهار که شد  در ادامه نوبت به آتش‌سوزی روستای «نجار» از بخش مرکزی شهرستان رسید. در این آتش‌سوزی بیش از ۳۰۰ هکتار از مراتع و جنگل‌های حفاظت شده بوزین و مه‌رخیل دچار حریق شد. این آتش‌سوزی بسیار زیاد بود و تقریبا ۱۲ ساعت درگیر مهار آن بودیم که به کمک نیروهای انجمن، مردم روستا و نیروهای منابع طبیعی این کار انجام شد.

ویسی ادامه می‌دهد: روز سه‌شنبه هم آتش‌سوزی کوچکی در خود شهرستان پاوه در منطقه «قه‌لادزی» داشتیم که منشا آن رعدوبرق بود. این مورد هم با کمک نیروهای انجمن و منابع طبیعی مهار شد. بعد از مهار این منطقه هم خبر رسید که آتش‌سوزی دیگری در نزدیکی روستای «داریان» و پشت سد داریان به سمت روستای «هجیج» اتفاق افتاده است. ظهر بود ساعت حوالی یک همان روز بلافاصله نیروهای انجمن ژیوای در قالب چهار، پنج تیم به این منطقه با مدیران عملیاتی اعزام شدیم. در هر تیم کسانی را داشتیم که پنج تا ۱۰ سال در این کار سابقه داشتند و آموزش کمک‌های اولیه دیدند.

جدال ۱۲ ساعته با آتش

عضو هیات مدیره انجمن ژیوای می‌افزاید: وقتی رسیدم اوضاع بسیار وخیم و خطرناک بود. همه اعضا به سمت داریان حرکت کردیم. آتش بسیار زیاد بود، دود همه جا را فرا گرفته بود. این قسمت هم چون تا حالا آتش نگرفته و فصل بهار هم هست، پر از پوشش گیاهی بود که این امر کار مهار آتش را بسیار سخت می‌کرد. ما به بالا تپه‌ها رفتیم و از آنجا شروع به کار کردیم و از شیوع آن جلوگیری کردیم. تیم دیگری هم از راه رسید و از پایین شروع به خاموش کردن کرد. بعد از گذشت ۱۲ ساعت موفق به مهار آن شدیم. ساعت ۲ شب آتش خاموش شد و ما برگشتیم.

وی می افزاید: صبح که بیدار شدیم دیدیم آتش دوباره روشن شده و به سمت روستای هجیج شعله کشیده است. ساعت ۹ صبح نیروهای ما با نیروهای منابع طبیعی و مردم محلی به سمت روستای هجیج رفتند. نیروها با قایق از سد داریان گذشتند و خودشان را به آن قسمت که آتش‌ گرفته بود رساندند تا ساعت دو بعدازظهر مهار شد. امروز هم روز سوم بود که تیم ما دوباره برای بررسی وضعیت به منطقه رفتند. متاسفانه توپوگرافی منطقه بسیار خطرناک است. یک طرف آن سد داریان است و طرف دیگر آتش‌سوزی. زمین هم بسیار شیب‌دار است. هیچ راه گریزی برای نیروها در مواقع خطر وجود ندارد. بعد از چند روز آتش مهار شده اما نیروها همچنان مستقر هستند که کنده‌های زغال شده را که امکان آتش‌زایی مجدد دارند از بین ببرند. وضعیت به گونه‌ای است که یک زغال کوچک می‌تواند با یک باد ملایم دوباره موجب آتش‌سوزی شود.

شکارچیان، رعدوبرق و افراد سودجو؛ عاملان آتش‌سوزی

ویسی در پاسخ به این سوال که گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه این آتش‌سوزی‌ها عمدی است، توضیح می‌دهد: بعید نیست و ممکن است چنین باشد. برای نمونه، برخی افراد زمین را آتش می‌زنند که درخت‌ها بسوزند و زمین را به نام خودشان بزنند و به اصطلاح زمین خواری کنند. در بعضی از موارد هم رعدوبرق عامل حریق است. برخی موارد شکارچیانی که برای شکار بزکوهی، با یک شلیک گلوله باعث آتش‌سوزی می‌شوند.

به گفته وی این حساسیت در مردم در پاوه و روستاهای اطراف ایجاد شده و فرهنگ همکاری در چنین مواقعی در میان مردم بسیار بالا رفته است. روز به روز جوانان به تیم‌های ما اضافه می‌شوند اما اساسی‌ترین مشکل ما کمبود بودجه است که این باعث شده با کمترین امکانات موجود و روش‌های سنتی اطفای حریق کنیم. بعضی از نیروهای کولبر و کارگر هستند. نیرو داریم که کارگر است دیروز رفته آتش خاموش کند کفش‌هایش پاره شده است، امروز می‌گفت چکار کنم که برای فردا کفش ندارم دوباره بیایم کمک. این نیروها کسانی هستند که از کار و زندگی روزانه خودشان را تعطیل می‌کنند که به کمک ما بیایند و هیچ توقعی هم ندارند اما انجمن اینقدر توانایی مالی ندارد که حداقل امکانات را برای آنها فراهم کند.

روشن شدن عامل انسانی آتش‌سوزی‌ جنگل‌های زاگرس

اما پس از آن که بیش از ۳۰۰ هکتار از جنگل‌های گچساران و باشت در استان کهگیلویه و بویراحمد به مدت پنج روز در آتش سوخت، در دو روز گذشته شاهد وقوع آتش سوزی‌های جدید در منطقه بویراحمد در کوه‌های «ده بزرگ»، «گوهرگان» و کوه‌های «دیل» در گچساران  و «خائیز» در بهبهان بودیم.

براساس گزارش‌های غیررسمی افراد محلی اذعان کرده‌اند که آتش‌سوزی منطقه کاملا مهار و سرد نشده است و با نزدیک شدن به فصل گرما امکان شروع مجدد این آتش‌سوزی وجود دارد اما نکته مهم، اما روشن شدن عامل انسانی آتش‌سوزی‌ جنگل‌های زاگرس است.

نکته مهم در خصوص آتش‌سوزی‌های کوهستان‌های کهگیلویه و بویراحمد از دیل در گچساران تا خائیز در بهبهان که از دید بسیاری از رسانه‌ها مخفی مانده، این است که اساسا ما با دو آتش‌سوزی به دو دلیل متفاوت مواجه هستیم. براساس اعتراف عاملان آتش‌سوزی‌ها در گچساران، دهدشت و بهبهان که به تازگی دستگیر شده‌اند، عاملان آتش‌سوزی کوه‌های گچساران که از کوه «بی‌بی‌جون‌آباد» آغاز و تا «دیل» و «گناوه» ادامه یافته، چند جوان هستند که به نیت تفریح و درست کردن کباب در کوه بی‌بی‌جان‌آباد اقدام به روشن کردن آتش کرده‌اند.

عاملان دستگیر شده آتش‌سوزی منطقه حفاظت شده خائیز که دامنه آن به دهدشت نیز کشیده شد، به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد دو فرد عشایر بوده‌اند. سید اسدالله هاشمی به خبرگزاری تسنیم گفته این دو نفر از مدت‌ها قبل بر سرزمین‌های کشاورزی با هم اختلاف داشته‌اند، یکی از طرفین نزاع اقدام به سوزاندن خانه‌های موسوم به «کومه» که از گل‌وچوب ساخته شده و متعلق به طرف مقابل است کرده و به این دلیل که کومه‌ها نزدیک منطقه حفاظت شده بوده، آتش به سرعت خائیز را نیز درگیر کرده و از آنجا که محیط‌بان یا نگهبانی در منطقه حفاظت شده، حضور نداشته است، آتش به سرعت گسترده شده، این دو مرد هم اکنون در زندان یاسوج بازداشت هستند.

تا چشم کار می‌کرد دود غلیظ و سیاه بود

محسن ایزدی، جوان داوطلبی که به مدت پنج روز در کنار سایر گروه‌های مردمی مشغول خاموش کردن آتش در کوه‌های گچساران بوده در این باره توضیحاتی ارائه داد.

ایزدی اینگونه توصیف می‌کند: وحشتناک بود، تا چشم کار می‌کرد دود غلیظ و سیاه بود. به‌خاطر بارش خوب امسال سراسر کوه و مراتع پوشیده از علوفه بود. شعله‌های آتش با سرعت عجیبی مراتع و درخت‌ها را می‌بلعید. بعضی از نقطه‌های کوهستان یه حدی صعب‌العبور بود که بعد از بیش از دو ساعت پیاده‌روی با سایر مردم به آن جا رسیدیم.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: از امکانات و تجهیزات که خبری نبود، مخصوصا در ساعات و روزهای اول ما با لباس‌هایمان و پارچه و چوب سعی در خاموش کردن آتش داشتیم. طبق معمول باز هم مردم و کوهنوردها بودند که قبل از دیگران پای کار آمدند. ما پنج شبانه روز است که نخوابیده‌ایم. فریاد می‌زدیم که هلی‌کوپتر و آتش‌کوب و دمنده نیاز است. وضعیت این کوه‌ها طوری است که دسترسی انسان به بعضی از نقاطش سخت است و باید از بالا آب بر آتش ریخته شود. خلاصه اگر تجهیزات داشتیم خاموش کردن آتش به پنج روز نمی‌رسید. حالا هم کل منطقه هنوز سرد نشده و هنوز پر از دود است و خطر وجود دارد.| ایرنا پلاس