فروغ فکری
خبرنگار محیط زیست
فروغ فکری
۲۶ آذر ۱۴۰۲
تولید و مصرف «زیست تخریب‌پذیرها» غرق در ابهام است
دو هفته قبل بود که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، از نهایی شدن شیوه‌نامهٔ پلاستیک‌های «زیست‌تخریب‌پذیر» در سازمان ملی استاندارد خبر داد. پلاستیک‌هایی که بر اساس این شیوه‌نامه باید با استانداردهایی تهیه شوند که به محیط زیست صدمه نزنند. این در حالی است که سال‌ها از مصرف پلاستیک‌هایی با عنوان «زیست‌تخریب‌پذیر» در میادین میوه و تره‌بار می‌گذرد و حالا بعد از سال‌ها برای آنها استانداردی تعریف شده است. پلاستیک‌هایی که پیش از این تاییدیه سازمان ملی استاندارد را نداشتند و مشخص نبود بر چه اساسی تولید شده‌اند. این در حالی است که بنا به گفتهٔ «زاهد احمدی»، عضو هیات علمی دانشکده صنعتی امیرکبیر که تحصیلات و پژوهش‌هایش در زمینهٔ «پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر» بوده، در کشور آزمایشگاه‌هایی که بتواند استاندارد این محصولات را تایید کند وجود ندارد و تعیین استاندارد بدون وجود آزمایشگاه کاری بیهوده است. از سویی مواد اولیه تولید پلاستیک زیست‌تخریب‌پذیر وارداتی و گران است و به همین دلیل از میزان تولید پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر در کشور اطلاعی در دست نیست. او همچنین تاکید می‌کند که در کنار مشکلات تولید این محصول، تا زمانی‌که بازیافت این محصولات جدی گرفته نشود، نام بردن از آنها صرفا سبزشویی است. در ادامه گفت‌‌و‌گو با این استاد دانشگاه را می‌خوانید.
فروغ فکری
۵ آذر ۱۴۰۲
مخزن سدی دیگر روی زباله‌ها
بعد از ۱۶ سال، دوباره صحبت از آغاز به کار «سد غدیر باباحیدر» در چهارمحال‌وبختیاری قوت گرفته و در سفر هفته‌های اخیر رئیس‌جمهور به این استان حتی صحبت از آبگیری آن نیز به میان آمده است. «سید هادی صالحی»، فرماندار شهرستان فارسان، ۲۵ آبان در این باره گفته است «فرایند آبگیری سد تا دو ماه آینده به پایان می‌رسد و بهره‌برداری از آن انجام خواهد شد.» این اتفاق درحالیاست که گزارش ارزیابی سد در تمام سال‌های گذشته مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست قرار نگرفته و دلیل اصلی مخالفت هم جانمایی اشتباه سد بوده است. مخزن سد روی محل د‍‍‍پوی زباله ساخته شده و هرچند چندین سال است زباله‌ای به این منطقه نیامده، اما به‌دلیل ایزوله نبودن محل دفن، شیرابه‌ها به زمین نفوذ کرده‌اند و منطقه آلوده است. همین موارد هم باعث شده است «سعید یوسف‌پور»، مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری به «پیام‌ما» بگوید «ما بسیار نگران اثرات شیرابه بر آب شرب هستیم و شرکت آب منطقه‌ای باید گزارش دقیقی از وضعیت بدهد.» علاوه‌بر این مشکل، منطقهٔ باباحیدر یکی از غنی‌ترین مناطق فسیلی کشور است و در آخرین مطالعات صورت‌گرفته گونه‌های فسیل ماهی، حشرات، مهره‌داران و گیاه در آن کشف شده که با آبگیری سد همهٔ آنها از بین خواهند رفت.
فروغ فکری
۲۷ آبان ۱۴۰۲
سرمایه‌گذاری در معدن بازنده
حیات کویر مرکزی در گروی زنده ماندن شیرکوه است و این کوه حالا سال‌هاست که تحت‌تأثیر فعالیت‌های معدن‌کاوی قرار گرفته. چندین معدن سنگ در این منطقه که پناهگاه حیات‌وحش است، فعال هستند و در دهه‌های اخیر مناقشات بر سر راه‌اندازی «معدن مس دره‌زرشک» پایان نیافته است؛ معدنی که با فعالیتش آبخوان را آلوده می‌کند و تحقیقات و پژوهش‌های مختلف همگی مخالف راه‌اندازی آن هستند. در این میان اما در هیچ دوره‌ای تلاش برای استخراج مس از منطقه پایان نگرفته و حالا صحبت‌هایی دربارهٔ تلاش استانداری برای راه‌اندازی فعالیت این معدن به گوش می‌رسد. این تلاش‌ها درحالیاست که در روزهای اخیر نامه‌ای به امضای مدیرکل دفتر ارزیابی اثرات محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خطاب به سرپرست دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق منتشر شده؛ نامه‌ای که در آن از مخالفت این دفتر با فعالیت معدن دره‌زرشک و خارج شدن این طرح از دستورکار گفته شده است.
فروغ فکری
۲۲ آبان ۱۴۰۲
آزادراه‌سازی بدون گزارش ارزیابی
گذر آزادراه شوشتری از قلب پارک ملی سرخه‌حصار هرچند در سال‌های گذشته محل مناقشه بوده، اما هنوز نتوانسته نتیجه‌ٔ عملیاتی به دست بیاورد. در حالی پای «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و «علیرضا زاکانی»، شهردار تهران در روزهای گذشته به محل ساخت‌وساز این آزادراه باز شده که هنوز گزارش ارزیابی ندارد. «نغمه مبرقعی دینان»، عضو شورای عالی محیط زیست و دبیر انجمن ارزیابی محیط زیست ایران می‌گوید «ساخت این آزادراه بدون گزارش ارزیابی، قرار دادن سازمان محیط زیست در تنگناست.» این درحالیاست که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دیدار اخیر گفته «پارک ملی سرخه‌حصار ذخیره‌گاه غنی حیات‌وحش است و به‌هیچ‌وجه اجازهٔ انقطاع اکوسیستمی در این منطقه را به‌واسطهٔ هیچ پروژه‌ای نخواهیم داد.» از آیندهٔ این طرح اطلاع دقیقی در دست نیست و وزارت راه‌و‌شهرداری همچنان از نحوهٔ ادامهٔ کار و مدلی که برای ادامهٔ پروژه استفاده خواهد کرد، چیزی نمی‌گوید.
فروغ فکری
۱۵ آبان ۱۴۰۲
پایداری فدای ارزانی می‌شود
معماری می‌تواند شهر را برای زندگی آسان‌تر مهیا کند و معماری پایدار هم روشی است برای بهبود زیست در آن. معماری پایدار می‌تواند علاوه‌بر آنکه زیبایی را به شهر می‌آورد، حافظ محیط زیست و آیندهٔ آن باشد. «صمد ذواشتیاق»، فارغ‌التحصیل مهندسی معماری دانشگاه علم و صنعت ایران معتقد است موضوع معماری و پایداری شهرها که از دو دهه قبل در بسیاری از کشورهای دنیا مورد توجه قرار گرفت، از ابتدا به‌دلیل مسئلهٔ انرژی مطرح شد. ذواشتیاق که در دههٔ ۵۰ تجربهٔ حضور در دو دورهٔ پژوهشی مقطع فوق لیسانس (طرح‌ریزی شهری، دانشکدهٔ هنر‌های زیبا و مرمت ابنیه و شهر، دانشگاه پردیس اصفهان) را در عرصهٔ آکادمیک در چنته دارد؛ طرح مرمت و احیای بنای خانهٔ دکتر شقاقی (موزهٔ نقاشی پشت شیشه)، مدیریت هماهنگی (مدیریت واحد شهرسازی شرکت مشاور) طرح تفصیلی مناطق ۵ و ۶ شهر اصفهان، مدیریت طرح جامع شهرک مجتمع مسکونی کارکنان منطقهٔ پارس جنوبی (عسلویه)، سرپرست دفتر فنی طرح منطقهٔ شهری تهران، مدیریت مرحلهٔ اول طرح اسکان جمعیت استان تهران، عضویت کمیسیون (کمیتهٔ طرح تفصیلی) اداره‌کل برنامه‌ریزی و طرح‌های شهرسازی شهرداری تهران و بسیاری دیگر را هم در کارنامه‌اش دارد. او حالا می‌گوید تا زمانی که مسئلهٔ پایداری در نگاه مسئولان از حالت «لوکس» خارج نشود، به هرکس اجازهٔ ساخت داده نشود و استفاده از انرژی‌های نو جایگزین سوخت‌های فسیلی نشود، نمی‌توان منتظر پایداری در معماری شهرها بود.
فروغ فکری
۱۰ آبان ۱۴۰۲
خطر قطع ۴۱ هزار درخت زاگرس
براساس گزارش ارزیابی «سد لیروک»، ۴۱ هزار درخت قطع خواهند شد. درختانی در زاگرس میانی و مرز استان‌های لرستان و چهارمحال‌وبختیاری که از جمله انبوه‌ترین درختان دانه‌زار منطقه به‌شمار می‌روند. در صورت‌جلسهٔ ارزیابی اثرات محیط زیستی این سد تأکید شده که «دریافت مجوز صریح و بلاشرط برای قطع درختان از اداره‌کل منابع‌طبیعی و ارائه به دبیرخانهٔ کارگروه ضروری است». از پارسال یعنی دو دهه بعد از شروع به کار این طرح، نمایندهٔ مردم الیگودرز پیگیر ساخت این سد شده است و توانسته برای آن در سال ۱۴۰۱ بودجه دریافت کند. این درحالیاست که مسئولان محیط زیست استان لرستان با راه‌اندازی این سد به‌دلیل اثرات مخربش بر زاگرس مخالفند. چنان که معاون محیط انسانی حفاظت محیط زیست استان لرستان می‌گوید: «تاکنون مجوزی برای ادامهٔ فعالیت و ساخت سد نداده‌ایم و طرح ارزیابی در حال بررسی است. ما مخالف ساخت این سد هستیم و برخی بررسی‌ها حتی تا قطع ۹۰ هزار اصله درخت را پیش‌بینی می‌کند.» او که نگران زاگرس و نابودی آن با طرح‌هایی از این دست است، می‌پرسد: چه توجیهی برای ساخت سد در این منطقه وجود دارد؟ هیچ‌یک از مجریان پاسخی درست برای این پرسش ندارند.
فروغ فکری
۷ آبان ۱۴۰۲
فراموشی تفکیک از مبدأ در مدیریت پسماند
یک سال بعد از افتتاح نخستین ایستگاه یکپارچه مدیریت پسماند در کوهک، هنوز وضعیت پسماند شهری تهران تفاوتی با گذشته ندارد. ایستگاه‌های مدیریت یکپارچه پسماند یا MRF چندین سال است که جزو برنامه‌های مدیریت پسماند شهری هستند و با عنوان اینکه حجم پسماند ارسالی به آرادکوه را کاهش می‌دهند، زباله‌گردی را از بین می‌برند و دست مافیای زباله را کوتاه می‌کنند، وارد کار شده‌اند. در سال گذشته دو ایستگاه راه‌اندازی شده و قرار است شش ایستگاه دیگر ساخته شود اما بیم و امیدهای این طرح برای کارشناسان آنقدر بزرگ است که نتوانند از آن به‌درستی دفاع کنند. آنها طرح‌های گذشته مدیریت پسماند و بی‌اثر بودن آنها را به یاد می‌آورند و می‌پرسند: چطور تمام زباله‌ها بدون تفکیک دقیق به مناطقی داخل شهر منتقل خواهند شد؟ بو و شیرابه زباله چطور قرار است مدیریت شود؟ این روش هنوز تفکیک از مبدأ را جدی نگرفته، چگونه می‌خواهد اثرگذار باشد؟ این سوالات در کنار پرسش‌های دیگر و نبود گزارش از عملکرد یک ساله این طرح، عاملی است تا نگرانی‌ها از شکست بالا رود و امیدها رنگ ببازد.
فروغ فکری
۱ آبان ۱۴۰۲
مرگ بلوط‌ها در میدان گازی
هنوز گاز از قلب زمین‌های «مختار» در شهرستان بویراحمد بیرون نیامده، نزدیک به چهارصد بلوط دانه‌زاد بدون اجازه و اطلاع منابع طبیعی قطع و زمزمه‌های افزایش قیمت زمین باعث اختلافات محلی شد و این اختلافات در هفته‌های گذشته یک کشته و چندین زخمی برجا گذاشت. هرچند مسئولان محلی می‌گویند این اختلافات ارتباطی به کشف گاز ندارد اما محلی‌ها مخالف این حرفند. از سوی دیگر رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بویراحمد هم می‌گوید قطع درختان بدون هماهنگی با آنها بوده و باید از کارکنان منابع طبیعی می‌خواستند تا برای نشانه‌گذاری درختان و کم کردن آسیب‌ها در منطقه حاضر شوند. «این پروژه ملی است و ما هم قصد سنگ‌اندازی نداریم. اما قطع درختان بدون هماهنگی بوده و هنوز خسارت این تخریب‌ها به منابع طبیعی داده نشده است.»