بایگانی مطالب : آثارباستانی
راز دستهای بدون انگشت
پژوهشگران کانادایی میگویند که شواهدی از آثار هنری پیش از تاریخ را در غارها کشف کردهاند که احتمالاً نشاندهندهٔ قطع عمدی انگشتان دست افراد بهعنوان یک آیین است. آنها میگویند این کار احتمالاً با هدف جلب رضایت خدایان یا کمک به انسجام اجتماعی انجام میشده است. تفسیر جدید از آثار هنری در غارهای دیرینه سنگی این احتمال را مطرح کرده که مردان و زنان انگشتان خود را عمداً در طول مراسم مذهبی در دوران ماقبل تاریخ قطع کرده باشند.
بمباران تاریخ غزه
غزه اولین منطقه جهان نیست که به دلیل جنگ، میراث باستانی و تاریخیاش را از دست میدهد و قطعاً آخرین شهر دنیا هم نخواهد بود، اما اینجا یک تفاوت ویژه دارد؛ این که طی دهههای اخیر بهدلیل بیثباتی سیاسی، کاوشهای باستانشناسی در بخش قابل توجهی از غزه انجام نشده و وضعیت فعلی هم آنها را در فراموشی کامل قرار داده است. یک روزنامهٔ آمریکایی اوایل هفته جاری اعلام کرد «۷۰ درصد ساختمانهای غزه در پی حملات همهجانبهٔ رژیم صهیونیستی ویران شدهاند.» به گفتهٔ مقامات محلی کلیساهای بیزانسی، مساجد باستانی و محوطههای باستانی هم شامل این ساختمانها هستند و از درگیری حماس و اسرائیل جان سالم بهدر نبردهاند.
راه و بیراه موزه و حفاظت
سلسلهنشستهای «سنجه» دربارهٔ بایدها و نبایدهای موزهداری در ایران، اینبار پیرامون موزه و مسئلهٔ حفاظت برگزار شد. «میترا اعتضادی»، مرمتگر آثار تاریخی و کارشناس درمان و مرمت اشیای فرهنگی و هنری، مهمان این برنامه بود و در اولین مبحثی که پیرامون این حوزه مطرح کرد گفت: «زمانی که دربارهٔ حفظ و مرمت آثار تاریخی و موزههای صحبت میکنیم، باید به این مسئله توجه داشته باشیم که از ۲۵۰ موزه فقط ۱۰ درصد آنها را موزهدارها اداره میکنند و در سایر موارد متخصصان دیگر عهدهدار نگهداری از آنها هستند. این آمار عجیبی است و این سؤال مطرح میشود که این موزهها چقدر با اصول موزهداری اداره میشوند. این درحالیاست که وقتی موزه در اختیار افراد با تحصیلات آکادمیک مرتبط قرار دارد، تعامل با مرمتگر متفاوتتر از کسانی است که تحصیلات آکادمیک دیگری دارند.»
پیشبینی هوش مصنوعی از سرنوشت میراث ایران
چتجیپیتی (Chat-GPT) آثار تاریخی ایران را میشناسد، برخی از این آثار را هم بهخوبی معرفی میکند. او معتقد است ایران جزو کشورهایی است که هم با تخریب آثار تاریخیاش مواجه است و هم تلاشهایی دارد که منجر به حفظ آنها شود، اما تأکید میکند که بیثباتی سیاسی موجب افزایش مخاطرات محیط زیستی، بلایای طبیعی، غارت و قاچاق، تهدید سازهها و آثار تاریخی شده است. هوش مصنوعی چتجیپیتی در پاسخ به چند سؤال خبرنگار «پیام ما» از مناطقی میگوید که میراث تاریخیشان با بیشترین آسیبها مواجه هستند و البته مهمترین بخش میراث تاریخی ایران را که در معرض تجاوز و تخریب قرار گرفته است، اعلام میکند. چتجیپیتی به اقدامات موفق برخی کشورها در حفظ این آثار اشاره میکند و معتقد است ترکیبی از آنها میتواند تضمین بقای میراث تاریخی ایران باشد. او هشدار میدهد که نبود این تدابیر قطعاً طی چند دههٔ آینده منجر به حذف این میراث ارزشمند خواهد شد که آثار منفی قابلتوجهی خواهد داشت.
نسخهٔ نجات بناهای تاریخی
|پیام ما| آمار دقیقی از آتشسوزی و خسارتهای آن در بناهای تاریخی و میراثی در دسترس نیست، اما مرور اخبار نشان میدهد وقوع آتشسوزی حادثهای تکرارشونده در حوزهٔ میراثفرهنگی است. فقط در یک ماه گذشته، دو بار خبر آتشسوزی در بناهای تاریخی منتشر شد؛ هتل تاریخی انزلی و بازار تاریخی زنجان. اتفاقاتی که نه در روزهای اخیر که در طول تاریخ تکرار شدهاند و هر بار گوشهای از تاریخ را برای همیشه از بین بردهاند. این نکتهٔ کلیدی که تخریب و آسیب به بناهای تاریخی غیر قابل جبران است، اهمیت حفاظت از آنها را در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی از جمله آتشسوزی دوچندان میکند، بهویژه اینکه آتشسوزی حادثهای است که در کنار بلایای دیگر از جمله سیل و زلزله هم احتمال وقوع دارد.
فلکالافلاک آزاد میشود
|پیام ما| نزدیک به یک ماه پیش بود که «علی دارابی» معاون میراثفرهنگی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی با صدور احکامی برای مدیران چهار پرونده ایران برای ثبت جهانی در یونسکو، بهنوعی از پیگیریها برای تهیه پروندهٔ «مسجد ایرانی»، «آسبادهای ایرانی»، «خانههای ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» خبر داد. در این احکام، «عبدالرسول وطندوست» مدیر پروندهٔ ثبت جهانی «مسجد ایرانی»، «محمدحسن طالبیان» مدیر پروندهٔ ثبت جهانی «آسبادهای ایرانی»، «مصطفی پورعلی» مدیر پروندهٔ «خانههای ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «عطا حسنپور» مدیر پروندهٔ «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» شدند. حالا «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» به چند اعتبار مهم نیاز دارد تا خللی در روند ثبت جهانی آن پیش نیاید.
تشخیص چهرهٔ یکی از قدرتمندترین زنان دربار ساسانی
زندگی زنان ایران در هزار سال پیش چگونه بوده است؟ ابهامات بسیاری در این زمینه وجود دارد. هنوز هم نظریات مختلفی از شخصیت این زنان ارائه میشود که ضد و نقیض است. از آزادی تا اسارت، از ضعف تا قدرت این زنان در چنبرهٔ دوران پدرسالاری با فاصلهٔ معناداری مطرح میشود. نوع پوششان هم هربار بهنوعی بر سر زبانها میافتد و رنگ میبازد. مطالعات باستانشناسان اما پرده از راز یکی از زنان قدرتمند دورهٔ ساسانی برداشته است، شاهپور دختک. او را یکی از قدرتمندترین زنان دوران ساسانی میخوانند. آخرین بررسیهای باستانشناسان نشان میدهد که نقشبرجستهٔ زن محوطهٔ نقشرجب مرودشت، از آن اوست و مردی که پشت سر او در این قاب قرار گرفته، پسرش بهرام سوم است، ولیعهد بهرام دوم. این نقشبرجسته کنار نقش اردشیر پاپکان، پادشاه بزرگ و بنیانگذار سلسلهٔ ساسانی جای دارد. به احتمال زیاد خود شاهپور بختک دستور داده این نقش کنده شود. این زن والامقام را بهصورت تمامقد و بهحالت تقریباً نیمرخ درحالیکه انگشت سبابه را به بالا گرفته، نقش زدهاند. او کلاهی بر سر دارد که دنبالهٔ آن گردن و گوش سمت راستش را پوشاندهاند. موهای بلند و گیسهشدهٔ او که قسمتی از آن از زیر کلاه بیرون آمده و صورت صاف و اندام ظریفش بهطور حتم مسلّم میدارد که او زنی قدرتمند و از خاندان سلطنتی است، اما همواره ابهاماتی دربارهٔ هویت این زن وجود داشته و کارشناسان او را به نامهای مختلف خواندهاند. در این میان نگارکندی دیگری هم در «برمدلک» فارس وجود دارد که نقاشی آن را شاید دیده باشید. در این نگارکند شاهزادهای ساسانی در حال اعطای گل انار به بانوی سلطنتی است و اغلب پژوهشگران آن را متعلق به بهرام دوم میدانند. در کتیبهٔ این نگارکند نام ملکه اردشیر-آناهید معرفی شده است. همهٔ این نشانهها و اختلافات باعث شد تا دوباره تحقیقی دربارهٔ نگارکندهای نقشرجب انجام شود. از همین رو با «حسین فیضی»، دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه مازندران که همراه با «سید رسول موسوی حاجی»، استاد باستانشناسی دانشگاه مازندران، این فرضیهٔ جدید را مطرح کردهاند، گفتوگویی کردهایم.
کشف یک شیء تازه در کاخ سعدآباد +عکس
یک اثر سنگی که به گمان کارشناسان یک فواره آبنمای محیطی و تزئینی است، در محوطه مجموعه کاخهای سعدآباد کشف شد. دوره تاریخی این شیء هنوز مشخص نیست.
تقاضای «ضرغامی» برای اصلاح مصوبهٔ حریم آثار ثبتی
وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامههای جداگانهای به رؤسای مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیر شورای نگهبان، خواستار اصلاح مصوبهٔ حریم آثار ثبتی شد. در این مصوبه، مسئولیت تدوین آییننامه بازنگری حریمهای آثار ثبتی پیشین و تعیین حریم آثار ثبتی جدید به شورای عالی معماری و شهرسازی محول شده در حالی که مطابق قانون این موارد برعهدهٔ وزارت میراث فرهنگی است.
یاری هوش مصنوعی به کشف گنجینهای از متون کلاسیک گمشده
رایانهها میتوانند به باستانشناسان اجازه دهند صدها متن سوخته از یک کتابخانه رومی را بخوانند