بایگانی مطالب : روستا
هدفگذاری برای رشد صادرات صنایع‌دستی
تصویب لایحهٔ اصلاحی دربارهٔ یکی از حوزه‌های صنایع‌دستی می‌تواند به نقطه‌ای روشن از توسعهٔ صادرات و افزایش حضور تولیدکنندگان در عرصه‌های بین‌المللی بدل شود؛ حوزه‌ای که به‌نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته ظرفیتش به دلایل متعدد به حاشیه رانده شده و حتی با وجود نقش قابل‌توجهش در رشد صادرات غیرنفتی هنوز در جایگاه واقعی قرار نگرفته است. حتی آخرین گزارش راهبردی مرکز پژوهش‌های مجلس دربارهٔ وضعیت صنایع‌دستی هم مؤید همین ادعاست و اینکه آمارهای دقیق و مبنامحوری در حوزهٔ صنایع‌دستی وجود ندارد. حالا اما یه گام رو به جلو برداشته شده و پس از دو سال پیگیری دو نکتهٔ مهم در حمایت از صنایع دستی رخ داده است حذف سقف خروج مصنوعات نقره‌ای دست‌ساز و ضمانت‌نامه‌های بانکی.
سریال سیلاب در بلوچستان
گزارش منتشرشده از سوی پژوهشکدهٔ اقلیم‌شناسی و تغییراقلیم پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور حاکی از تمرکز بارش هفتهٔ دوم اسفند ۱۴۰۲ بر شرق و جنوب‌شرق کشور، دامنهٔ شرقی کوه‌های زاگرس میانی، و دو سوی دامنه‌های البرز مرکزی و غربی بود. همچنین، بارش انباشته در جنوب‌شرق کشور با احتمال حدود ۷۵ درصد، بین ۳۰ تا ۸۰ میلی‌متر بیش از نرمال پیش‌بینی شده بود. گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز، میزان بارش‌های سیستانوبلوچستان از ابتدای سال زراعی جاری تا آغاز ورود سامانه‌های بارشی اسفند ۱۴۰۲ را ۱۶.۴ میلی‌متر نشان می‌دهد که این رقم نسبت به دورهٔ مشابه بلندمدت ۶۸ درصد کاهش داشته و پس از فعالیت سامانه‌های اخیر، میزان بارش استان به ۵۴.۹ میلی‌متر رسیده است که نسبت به دورهٔ مشابه بلندمدت ۱.۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. بیشترین میزان بارش سامانه‌های هفتهٔ اول اسفند گذشته از ایستگاه‌های شارک قصرقند با ۳۱۹ میلی‌متر، عورکی ۲۱۷، باهوکلات ۲۰۷.۵ و نگور ۲۰۳ میلی‌متر و کمترین میزان بارش‌ها در ژاله‌ای ۵.۵، محمدآباد ۵، قلعه‌رستم ۶، زهک ۶.۱ و زابل ۶.۷ گزارش شده است. اعدادی که به‌نظر می‌رسد می‌توانند تا حدی سیلاب را توجیه کنند. اما گزارش‌های رسمی کارشناسی روایتی دیگر دارند. نه خاک تشنه و بی گیاه و نبات بلوچستان توان جذب آب را داشت و نه سدها توانستند کارا عمل کند. پس از جاری شدن سیلاب نیز خانه‌های فرسوده و ساخته‌شده در مسیل، تخلیه نشدن به‌موقع سدها، اراضی تغییر کاربری داده شده و طرح‌های آبخیزداری به اجرا درنیامده، همه دست‌به‌دست هم دادند تا خسارت سیلاب بالا برود. پژوهشکدهٔ سوانح طبیعی در گزارشی که پس از سیلاب سال گذشته در جنوب سیستانوبلوچستان بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان خسارت زد، علل تکرار وقوع سیلاب‌ها و خسارت بالای آن را فهرست کرده است که به‌نظر می‌رسد همهٔ دلایل قابل‌مدیریت بود، اگر برایش برنامه‌ای وجود داشت و اراده‌ای برای انجام.
ملیله دیگر نمی‌درخشد
فرقی نمی‌‌کند که فلز سرد و سخت دستشان بدهی یا الیاف نرم ابریشمین. هنرمندان صنایع‌دستی به‌خوبی می‌دانستند که چطور باید به اشیای بی‌جان روح ببخشند. آن را زیبا کنند و در زندگی روزمره استفاده کنند. نمونه‌اش همین صنعت ملیله‌سازی است که به‌گواه تاریخ در کشور ما قدمت دارد. هنری که از قافلهٔ سراشیبی هنرهای صنایع‌دستی جا نمانده و هر چند ثبت ملی شده، اما رمقی برای ادامه‌دادن ندارد چه برسد به اینکه مانند گذشته جلوه‌گری کند.
کاشی‌های رنگ‌پریده
کاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و آبی در بناهای باشکوه ایرانی از شوش و تخت‌جمشید تا مسجد کبود تبریز و مسجد جامع اصفهان هنر زبانزد ایرانیان است که بعد از ظهور اسلام در گوشه‌وکنار این مرزوبوم به غایت خود رسیده و درخشیده است. بااین‌حال، هنر کاشی‌کاری ایرانی یا همان کاشی هفت‌رنگ در مهد شکوفایی‌اش، حال خوشی ندارد و در ورطهٔ فراموشی افتاده است.
«پیشین» از امدادرسانی جا ماند
با وجود تلاش برای امدادرسانی به همهٔ مناطق سیل‌زده، اما فعالان اجتماعی مستقر در منطقه و همچنین اهالی می‌گویند توزیع اقلام مورد نیاز در بسیاری از مناطق انجام نشده است. بخش «پیشین» در راسک یکی از مناطقی است که به‌نظر از امدادرسانی جامانده است. همچنین به گفتهٔ اهالی، بسیاری از روستاها در مناطقی غیر از دشتیاری و چابهار، بیش از یک هفته در انتظار امدادرسانی بوده‌اند. جمعیت هلال‌احمر به تازگی برای برخی تشکل‌های مردمی مجوز فعالیت و جمع‌آوری و توزیع کمک‌های مردمی در منطقه را صادر کرده است اما حجم نیازها با کمک‌های رسیده همخوانی ندارد.
ترمه؛ هنری به قدمت هفت قرن
انواع و اقسام دست‌بافته‌ها جزو هنرهای دستی کهن ایرانی است. روزگاری که مردم با حوصله و صبوری پای دستگاه‌های بافندگی یا دار قالی می‌نشستند، گذشته است و حالا دستگاه‌های بافندگی انواع و اقسام پارچه‌ها را در چشم‌به‌هم‌زدنی می‌بافد و پارچه‌های دست‌بافت یکی پس از دیگری فراموش می‌شوند. یکی از قدیمی‌ترین پارچه‌های ایرانی هم از گزند فراموشی در این مسیر در امان نمانده، ترمه‌بافی است؛ هنری که قدمتش به دوران صفوی می‌رسد و حالا برای یافتن کارگاه‌های آن و استادکاران زیردستش باید ذره‌بین به دست گرفت.
۱۱ شهر در محاصرهٔ سیل
بین جیغ و داد و اشک، زنی در آبی که تا زیر کمر او بالا آمده به خانه‌اش که در آستانهٔ ویرانی است، چشم دوخته. چیزی نمی‌گذرد که جلوی چشم‌های او و همسایه‌ها، این بیغولهٔ تکیده در هم می‌شکند و آب، دیوارهای نه‌چندان استوار این خانه را می‌بلعد. اینجا دشتیاری است. یکی از چندین منطقه‌ای که طی یک هفتهٔ اخیر در سیلاب جنوب سیستانوبلوچستان به زیر آب رفته است. آن‌طور که منابع محلی گزارش داده‌اند، در بارندگی‌های اخیر راه ارتباطی ۳۰۰ روستا کاملاً مسدود شده است. همچنین دیروز نمایندهٔ مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی از گرفتار شدن ۴۰۰ هزار نفر از مردم بلوچستان در سیلاب خبر داد. به گفتهٔ او، بیشترین حجم سیلاب در دو شهرستان دشتیاری و قصرقند متمرکز شده است. البته فعالان محلی و منابع آگاه همان‌طور که پیش از این اداره‌کل هواشناسی سیستانوبلوچستان هشدار داده بود، می‌گویند که تأثیر این سامانهٔ مهیب بارشی بر مناطق نیمهٔ جنوبی استان از جمله شهرستان‌های چابهار، کنارک، نیک‌شهر، سرباز، راسک، جنوب مهرستان، سراوان و سیب و سوران هم بسیار شدید بوده است.
دست‌بافتهٔ کویر در سراشیبی فراموشی
همزیستی با کویر و اقلیم گرم‌وخشک روستاها و آبادی‌های مرکز کشور سبک زندگی خاص خودش را به وجود آورد؛ از شیوهٔ خوردوخوراک تا هنرهای دستی. اهالی باذوق کویر برای همسو شدن با محیط پیرامون پارچه‌های پنبه‌ای بافتند تا از آفتاب سوزان در امان بمانند؛ هنری که به استناد پژوهش‌ها قدمتش به دورهٔ ایلخانی می‌رسد، حالا در سراشیبی فراموشی ایستاده؛ هنر «کرباس‌بافی».
چموش‌هایی که از پا درآمدند
گوشه‌نشین موزه‌ها شده است و گاهی هم در تزئین سفره‌خانه‌های سنتی نقش بازی می‌کند. «چموش» یا همان پای‌افزار سنتی گیله‌مردان و گیله‌زنان حالا دیگر مشتری ندارد. این پاپوش سنتی که روزگاری برای خودش رونقی داشت و هنرمندان به دوخت این کفش تمام‌چرمی مشغول بودند، حالا به سرنوشت کلاش (پاپوش سنتی کردستان) دچار شده و یکی از هنرهای دستی در آستانهٔ فراموشی است.
خداحافظی با زیور زنان عشایر سنگسر
استفاده از زیورآلات برای تزئین لباس‌ها با دست‌ساخته‌های فلزی، یکی از ویژگی‌های اقوام است و در گذشته‌های دور ریشه دارد. ساخت زیورآلات با الهام از نقوش هندسی و عناصر طبیعی، هنر خاصی است که عشایر ایل سنگسر استان سمنان در کنار سایر هنرهای دستی خود از جمله بافندگی حسابی در آن تبحر داشتند. «چنگوم» که حالا حتی نامش هم غریبه است، جز در چند کارگاه خانگی درست نمی‌شود و در آستانهٔ فراموشی قرار دارد.
