بایگانی مطالب : میراث
دستبافتهای از پشم و ابریشم
آخرین منزلگاه گذر از گلیمبافی به قالیبافی، هنری بود به نام «ورنیبافی»؛ ساخته دست عشایر ایل شاهسون. دستبافتهای دو رو که حالا اسمش هم بین دستبافتههای عشایری غریب است چه برسد به رسمش. «ورنیبافی» از آن هنرهای دستی است که تکوتوک نشانی از آن دیده میشود و بیراه نیست اگر بگوییم یک هنر فراموش شده است.
بمباران تاریخ غزه
غزه اولین منطقه جهان نیست که به دلیل جنگ، میراث باستانی و تاریخیاش را از دست میدهد و قطعاً آخرین شهر دنیا هم نخواهد بود، اما اینجا یک تفاوت ویژه دارد؛ این که طی دهههای اخیر بهدلیل بیثباتی سیاسی، کاوشهای باستانشناسی در بخش قابل توجهی از غزه انجام نشده و وضعیت فعلی هم آنها را در فراموشی کامل قرار داده است. یک روزنامهٔ آمریکایی اوایل هفته جاری اعلام کرد «۷۰ درصد ساختمانهای غزه در پی حملات همهجانبهٔ رژیم صهیونیستی ویران شدهاند.» به گفتهٔ مقامات محلی کلیساهای بیزانسی، مساجد باستانی و محوطههای باستانی هم شامل این ساختمانها هستند و از درگیری حماس و اسرائیل جان سالم بهدر نبردهاند.
شبی برای اروند
|پیام ما| آبادان، خرمشهر و مینوشهر، محدودهای که حالا آن را با وسعت ۳۷ هزار و ۴۰۰ هکتار منطقه آزاد اروند مینامند، روزگاری یکی از مهمترین مراکز تجاری ایران و البته یکی از مقاصد گردشگری بود. سرزمینی با گذشتهای عجیب که زخم روزهای جنگ هنوز به تناش مانده در حالی که پیش از آن، آنقدر رونق داشت که نهتنها بومیها که حتی کارگران زیادی از فیلیپین، هند، پاکستان و مراکش اینجا شغل نان و آبداری در دستوبالشان بود و پای گردشگران برای تماشای اروند و کارون، تلاقی این دو رودخانه در مینوشهر، تماشای نخلستانها و خرید جدیدترین کالاهای تولیدشده در دنیا به این منطقه باز بود. حالا اما این رونق در منطقه وجود ندارد و بسیاری از اهالی معتقدند از ۱۷ سال پیش که منطقه آزاد اروند شکل گرفت، نه تنها اوضاع در این منطقه جنگزده بهتر نشد بلکه میان قوانین منطقه آزاد و سرزمین اصلی کار را خرابتر کرد و محرومیتها را بیشتر. حالا که قرار است دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی رویدادهایی را با عنوان شبهای گردشگری در تهران برگزار کند، نوبت اولین شب به اروند رسید تا شاید بخشی از رونق از دست رفته بازگردد.
راه و بیراه موزه و حفاظت
سلسلهنشستهای «سنجه» دربارهٔ بایدها و نبایدهای موزهداری در ایران، اینبار پیرامون موزه و مسئلهٔ حفاظت برگزار شد. «میترا اعتضادی»، مرمتگر آثار تاریخی و کارشناس درمان و مرمت اشیای فرهنگی و هنری، مهمان این برنامه بود و در اولین مبحثی که پیرامون این حوزه مطرح کرد گفت: «زمانی که دربارهٔ حفظ و مرمت آثار تاریخی و موزههای صحبت میکنیم، باید به این مسئله توجه داشته باشیم که از ۲۵۰ موزه فقط ۱۰ درصد آنها را موزهدارها اداره میکنند و در سایر موارد متخصصان دیگر عهدهدار نگهداری از آنها هستند. این آمار عجیبی است و این سؤال مطرح میشود که این موزهها چقدر با اصول موزهداری اداره میشوند. این درحالیاست که وقتی موزه در اختیار افراد با تحصیلات آکادمیک مرتبط قرار دارد، تعامل با مرمتگر متفاوتتر از کسانی است که تحصیلات آکادمیک دیگری دارند.»
خطر جدی فرونشست در مجموعه تاریخی نقش رستم
رئیس کل دادگستری استان فارس گفت: زیان و آسیبهای ناشی از فرونشست زمین به وضوح در مجموعه تاریخی نقش رستم مشهود است به نحوی که بنا بر اظهار نظر کارشناسان امر اُفت سفرههای آب زیرزمینی سبب جدایی کوه از دشت شده است.
سفر باز هم گران شد
نرخنامهٔ گردشگری با افزایش ۳۰ درصدی هزینههای تأسیسات گردشگری برای اولینبار بهصورت الکترونیک منتشر شد. این افزایش ۳۰ درصدی گرچه براساس تورم موجود در جامعه اتفاق افتاده، اما درحالیاست که پیشازاین مرکز آمار ایران و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشهایی به موضوع افزایش هزینههای سفر و حذف سفر از سبد هزینهٔ خانوارهای ایرانی اشاره کرده بودند. براساس گزارشی که پیشازاین مرکز آمار منتشر کرده بود، هزینهٔ تمامشدهٔ خدمات در فصل بهار امسال نسبت به زمستان سال گذشته (۱۴۰۱) ۱۵.۷ درصد، نسبت به بهار سال گذشته ۶۱.۹ درصد و در بازهٔ زمانی یکساله یعنی چهار فصل منتهی به بهار امسال ۵۸.۸ درصد رشد کرده است؛ بالاترین تورم فصلی بخش خدمات با ۲۲.۹ درصد در گروه خدمات تأمین جا و غذا ثبت شده بود.
پیشبینی هوش مصنوعی از سرنوشت میراث ایران
چتجیپیتی (Chat-GPT) آثار تاریخی ایران را میشناسد، برخی از این آثار را هم بهخوبی معرفی میکند. او معتقد است ایران جزو کشورهایی است که هم با تخریب آثار تاریخیاش مواجه است و هم تلاشهایی دارد که منجر به حفظ آنها شود، اما تأکید میکند که بیثباتی سیاسی موجب افزایش مخاطرات محیط زیستی، بلایای طبیعی، غارت و قاچاق، تهدید سازهها و آثار تاریخی شده است. هوش مصنوعی چتجیپیتی در پاسخ به چند سؤال خبرنگار «پیام ما» از مناطقی میگوید که میراث تاریخیشان با بیشترین آسیبها مواجه هستند و البته مهمترین بخش میراث تاریخی ایران را که در معرض تجاوز و تخریب قرار گرفته است، اعلام میکند. چتجیپیتی به اقدامات موفق برخی کشورها در حفظ این آثار اشاره میکند و معتقد است ترکیبی از آنها میتواند تضمین بقای میراث تاریخی ایران باشد. او هشدار میدهد که نبود این تدابیر قطعاً طی چند دههٔ آینده منجر به حذف این میراث ارزشمند خواهد شد که آثار منفی قابلتوجهی خواهد داشت.
بودجهٔ کم، تحقق ناچیز
|پیام ما| مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در تازهترین گزارش خود ارزیابی به «میزان تحقق اعتبارات وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ذیل قانون بودجهٔ ۱۴۰۲ در هشتماههٔ ابتدایی سال ۱۴۰۲» پرداخته است؛ گزارشی که نشان میدهد. بهطور میانگین فقط حدود ۴۵ درصد از اعتبارات هزینهای و حدود ۱۷ درصد از اعتبارات تملک داراییهای سرمایهای تحقق یافته است و تاکنون اعتباری برای برنامههای ساماندهی و تملک مجموعهٔ تاریخی، فرهنگی تپههای هگمتانه، تقویت یگان حفاظت میراثفرهنگی از محل واگذاری اموال توقیفی و توسعه و گسترش فعالیتهای ایرانگردی و جهانگردی تخصیص نیافته است.
ملحفهبافی؛ هنر یکتای شوشتر
تنوع صنایعدستی در خطهٔ خوزستان با تعدد اقوام و فرهنگهایی که در این سرزمین کنار هم زندگی میکنند، نسبت مستقیم دارد. تنوعی که مختص امروز و دیروز نیست و به پیشینهٔ تاریخی خوزستان برمیگردد. برخی از صنایعدستی که در خوزستان رشد و شکوفایی خوبی داشتهاند، در دیگر شهرهای کشور هم دیده میشوند، مثل گلیمبافی یا ورشوسازی؛ اما هنر «ملحفهبافی» سند شش دانگش بهنام خوزستان است.
موزهها، گمشدهٔ سیاستگذاری
|پیام ما| «بایدها و نبایدهای موزهداری ایران» عنوان سلسلهنشستهای علمی است که توسط گروه موزههای دفینه برگزار میشود. «جبرئیل نوکنده» رئیس موزهٔ ملی ایران روز دوشنبه (۴ دی) در این قالب دربارهٔ موزههای دولتی و نقش و کارکرد آنها صحبت کرد. از نگاه او، موزهداری و نقشآفرینی موزهها در برنامهریزی و سیاستگذاریهای ایران جایی ندارند و دیده نشدهاند. این درحالی است که موزهها میتوانند در حوزهٔ مسئولیتهای اجتماعی و آگاهیبخشی به جامعه نقش پررنگی ایفا کنند. دانش و مؤسسههای بومی در حوزهٔ موزه در ایران وجود دارد و فقط باید به گفتمان و توجه به این حوزه نیاز است.