سدهای بزرگ و تحریک گسلهای فعال
۱۱ بهمن ۱۴۰۲، ۲۱:۴۰
سدها و زمینلرزههای ناشی از چکانش مخزن سدها خطر بالقوهای برای ساکنان در نزدیکی سدها هستند، بهویژه در محلهایی که گسلهای فعال از نزدیکی محور و مخزن سدها عبور میکنند. در این موقعیتها، گسلهای فعال ممکن است با ایجاد مخزن سدها تحریک شوند و رخداد زمینلرزهای تسریع شود و بدون وجود مخزن سدها، چهبسا تا مدتها بعد چنین تحریکی رخ نمیداد. زمینلرزههای ششم فوریه ۲۰۲۳ جنوب ترکیه با بزرگای ۷.۸ و ۷.۵ در پهنهٔ گسلهٔ «آناتولی شرقی» رخ دادند. این زلزلهها در فاصلهٔ حدود صد کیلومتری غرب محور سد «آتاتورک» اتفاق افتادند که آبگیری آن در سال ۱۹۹۲ تکمیل شده بود.
سد آتاتورک بزرگترین سد ترکیه با ظرفیت کل ۴۸.۷ میلیارد مترمکعب است. پس از ساخت سد، شبکهٔ پایش سد تأسیس شد و زلزلههای ثبتشده در آن محدوده نشان داد که میزان لرزهخیزی محلی بهطور قابلتوجهی پس از پر شدن مخزن افزایش یافته است. دو زمینلرزهٔ مخرب به بزرگی ۵.۵ و ۵.۱ بهترتیب در سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ در شهر «سمسات» در نزدیکی مخزن آتاتورک رخ داد. تغییرات زمانی سطح آب و تنشهای ناشی از بارگذاری سطحی و انتشار فشار منفذی نشان داد که تنش مؤثر کلی در ناحیهٔ لرزهزا در طول دههها بهدلیل انتشار فشار منفذی افزایش یافته و لرزهخیزی پسزمینه نیز بیشتر شده است.
روند گلسههای «بوزووا» (Bozova) و «کالیچیک» (Kalicik) در محل محور و مخزن سد آتاتورک با راستای شمالغرب-جنوبشرق به پهنهٔ گسلهٔ آناتولی شرقی که راستای شمالشرق-جنوبغربی دارد میرسد. بهنظر میرسد تغییر تنش در راستای گسلهای فرعی در محدودهٔ سد آتاتورک موجب تحریک گسلهٔ آناتولی شمالی و آغاز به گسیختگی آن در ششم فوریه ۲۰۲۳ و رخداد زمینلرزه با بزرگای ۷.۸ و سپس زمینلرزه با بزرگای 7.5 شد. این مسئلهٔ مهمی است، چرا که میتواند نشان از احتمال تحریک گسلهای مهم لرزهزا بهدلیل سدسازی شود.
در چین، سد «تریگورج» (سه دره) بر روی رودخانهٔ «یانگ تسه» در سال ۲۰۰۶ آبگیری شد. سد تریگورج بزرگترین نیروگاه جهان از نظر ظرفیت نصبشده (۲۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات) است بهنحوی که پس از بارندگیهای موسمی گسترده در سال ۲۰۲۰، تولید سالانهٔ این سد به ۱۱۲ تراوات ساعت رسید. مخزن این سد در محدودهای بهنسبت کملرزه در مرکز بهسمت شمالغرب چین قرار گرفته بود. اما فراوانی زمینلرزهها پس از آبگیری بهطور قابلتوجهی افزایش یافت. تکرار و فراوانی زمینلرزهها در راستای مخزن نواری و بسیار طولانی آن (حدود ۶۰۰ کیلومتر طول) در فرآیندهای بارگیری و تخلیهٔ مخزن بیشتر بوده است. در ۱۲ مه ۲۰۰۸ حدود دو سال پس از آبگیری سد، زمینلرزهٔ «سیچوان» با بزرگای ۷.۸ حدود ۷۰ هزار نفر کشته بر جای گذاشت. کانون این زلزله بر روی گسلهٔ سیچوان و در فاصلهٔ ۶۴۰ کیلومتری غرب محور سد تریگورجس قرار داشت ولی محدودهٔ مخزن سد تا نزدیکی گسل تحریکشده و مسبب رخداد زلزلهٔ ۱۲ مه ۲۰۰۸، ادامه یافته است. ساخت پروژههای سد و نیروگاه بزرگ و آبگیری دورهای بر پایداری پوستهٔ منطقه و گسلهای موجود اثر میگذارد و گاه باعث فعالیت لرزهای میشود.
از دههٔ ۱۹۵۰، زمینلرزههای ناشی از مخزن گزارش شدهاند. اولین زمینلرزهای که در اثر مخزن ثبت شده، زلزلهٔ «دریاچه مید» در سال ۱۹۴۵ بود. در دههٔ ۱۹۶۰، چهار زمینلرزه ناشی از مخزن با بزرگای بیش از ۶ گزارش شد. از دههٔ ۱۹۶۰ تاکنون بیش از ۱۴۰ زمینلرزه ناشی از مخزن در سراسر جهان گزارش شده است که هیچیک از آنها بالاتر از بزرگای ۶ نبودهاند. این موارد به القای لرزهخیزی بهدلیل سدسازی و ایجاد مخزنی جدید (reservoir induced earthquakes) مربوطند. وقوع زمینلرزههای چکاندهشده ناشی از مخازن با عوامل بسیاری مانند ساختار زمینشناسی منطقه، نفوذپذیری تودهٔ سنگ و شکستگیهای زمینساختی، میدانهای تنش منطقهای و تغییر سطح آب مرتبط است. از میان این عوامل، اثرهای بارگذاری آب و فشار منفذی، دو عامل اصلی مسبب زمینلرزههای القایی هستند.
پیشنهاد سردبیر
مطالب مرتبط
رئیس حوضهٔ آبریز ارس از راهاندازی بانک اطلاعاتی این رودخانه خبر داد
کیفیتسنجی آب ارس
نگاهی کوتاه به بخش آب، محیطزیست و منابعطبیعی در لایحهٔ بودجهٔ سال ۱۴۰۳
بودجه؛ حیاط خلوت کارگزاران
به پارسه پاسارگاد بیمهری نکنید
جامعهشناسی به یاری محیطزیست برمیخیزد
حفاظت از حیاتوحش در مترو!
گردوغبار طی دو روز گذشته ۳۲۴ نفر را راهی بیمارستان کرد
آزمون و خطا در رفع گردوغبار سیستان
فروچاله در قلب «مهارلو»
آب، برای هوا در سیستان
«پیام ما» پیامدهای توافقنامهٔ آبی دوجانبهٔ عراق و ترکیه را در گفتوگو با کارشناسان بررسی کرد
حذف ایران از معادلۀ دجله و فرات
بررسی وضعیت دو تالاب در شمال و غرب ایران به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر
سموم کشاورزی آفت جان پرندگان
دغدغههای انتقال زبالهگاه تهران
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- طریقه نصب دستگیره مخفی کابینت هوایی
- چالشهای رزرو هتل در جزایر جنوب کشور
- بهترین برند چرم ایران کدام برند است؟
- روغن صنعتی مایعی جادویی برای افزایش عمر مفید ماشین آلات
- ۱۰ ماده غذایی که به شما در سفر به سوی کاهش وزن کمک میکنند
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید