ضرورت برنامهریزی جهانی برای مقاومسازی در برابر بیابانزایی و خشکسالی
بسیج بینالمللی برای احیای زمین
۲۶ خرداد ۱۴۰۳، ۲۲:۱۹
«زندگی انسانها به زمین وابسته است. بااینحال، در سراسر جهان، مخلوطی سمی از آلودگیها، تغییر شدید اقلیمی و نابودی تنوعزیستی موجب شده تا زمینهای سالم به بیابان و اکوسیستمهای پر رونق به مناطق مرده تبدیل شوند. این روند باعث نابودی جنگلها و علفزارها میشود و قدرت زمین را برای حمایت از اکوسیستمها، کشاورزی و جوامع تضعیف میکند. این به معنای ازبینرفتن محصولات زراعی، ناپدیدشدن منابع آب و تضعیف اقتصاد کشورها است و درنهایت موجب خواهد شد تا جوامع بشری در معرض خطر نابودی قرار گیرند.» آنچه خواندید، بخشی از بیانیۀ «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل است که چندی پیش بهمناسبت روز جهانی محیطزیست منتشر شد. او در این بیانیه بارها دربارۀ بیابانزایی و خشکسالی هشدار داده است. با شنیدن کلمۀ بیابان، ممکن است مناطقی مانند خاورمیانه، شمال آفریقا یا آسیا مرکزی به ذهنمان خطور کند. اما بیابانزایی فرآیندی است که در سالهای اخیر درپی تغییر اقلیمی، بهطور گسترده در سراسر جهان شکل گرفته و بهطور پیوسته در حال افزایش است. گزارش کنوانسیون مبارزه با بیابانزایی سازمان ملل متحد نشان میدهد که تخریب زمین با سرعت شگفتانگیزی در همۀ مناطق جهان در جریان است. این گزارش که براساس بررسی ۱۲۶ کشور جهان از شرایط داخلی خود به دست آمده، بیانگر این واقعیت است که در فاصلۀ سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، جهان هرسال، حداقل ۱۰۰ میلیون هکتار زمین سالم و مولد را از دست داده است. خشکسالی در حال رایجتر شدن است و انتظار میرود سهچهارم ساکنان زمین تا سال ۲۰۵۰ با کمبود جدی آب مواجه شوند.
بر خلاف سایر بلایایی که بهسرعت توجه رسانهها را به خود جلب میکند، خشکسالی و بیابانزایی بیسروصدا رخ میدهد و اغلب تا زمانی که عواقب غمانگیز آن قابلمشاهده نباشد، موردتوجه قرار نمیگیرد. اما تغییرات آبوهوایی در دهههای اخیر موجب تشدید خشکسالی و بیابانزایی شده است و این روند میتواند به تخریب کامل زمین منجر شود. براساس گزارش هیئت بیندولتی تغییر اقلیمی (IPCC)، انتشار گازهای گلخانهای منجربه افزایش دما، تغییرات آبوهوایی مکرر و تأثیرات خطرناک آن از جمله خشکسالی میشود و این شرایط سرتاسر جهان از جمهوری چک تا زامبیا را تحتتأثیر قرار میدهد.
گزارش کنوانسیون مبارزه با بیابانزایی سازمان ملل متحد نشان میدهد که تخریب زمین با سرعت شگفتانگیزی در همۀ مناطق جهان در جریان است.
در این گزارش، آتشسوزیهای گسترده، کاهش دسترسی به آب آشامیدنی سالم، افزایش نرخ سوءتغذیه و گرسنگی در سراسر جهان، بهعنوان بخشی از عواقب خشکسالی در سالهای اخیر عنوان شده است. در این میان، بسیاری از کارشناسان حوزۀ محیطزیست در سراسر جهان، معتقدند که اگردولتها بهصورت جدی تمرکز خود را بر احیای اکوسیستمها و مبارزه با جنگلزدایی بگذارند، میتوانند راهی مناسب برای مبارزه با بیابانزایی پیدا کنند. البته پیشاز هرچیز، باید ببینیم که بیابانزایی برای ساکنان زمین چه معنایی دارد و چگونه میتوان آن را کاهش داد!؟
بیابانزایی و علل آن
بیابانزایی نوعی تخریب زمین است که در روند آن، منطقهای با زمینهای تقریباً خشک، بهطور فزایندهای خشک میشود، خاک مولد را تخریب میکند و بدنۀ آبی، تنوعزیستی و پوششگیاهی خود را از دست میدهد. این روند تحتتأثیر عوامل متعدد، از جمله تغییرات آبوهوایی، جنگلزدایی، چرای بیشازحد و شیوههای کشاورزی ناپایدار شکل میگیرد.
موضوع، بسیار فراتر از مسئلۀ بیابانهایی مانند صحرای بزرگ آفریقا، کالاهاری یا گبی است. گزارش کنوانسیون مبارزه با بیابانزایی سازمانملل، حاوی هشدار مهمی برای ساکنان سراسر جهان است و تفاوتهای قابلتوجهی را در مورد نسبت زمینهای تخریب شده در هر منطقه نشان میدهد. براساس این گزارش، کشورهای جنوب صحرای آفریقا، آسیا غربی و جنوبی، آمریکای لاتین و دریای کارائیب با سرعتی بالاتر از میانگین جهانی تخریب زمین را تجربه کردهاند. قابلذکر است که ۱۶۳ میلیون هکتار از کشورهای جنوب صحرای آفریقا و ۱۰۸ میلیون هکتار از کشورهای آمریکا لاتین و دریای کارائیب از سال ۲۰۱۵ در معرض تخریب زمین قرار گرفتهاند.
در فاصلۀ سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، جهان هرسال حداقل ۱۰۰ میلیون هکتار زمین سالم و مولد را از دست داده است. خشکسالی در حال رایجتر شدن است و انتظار میرود سهچهارم ساکنان زمین تا سال ۲۰۵۰ با کمبود آب مواجه شوند.
علاوهبراین، براساس گزارش دیگری که بر روی سایت Earth قرار گرفته است؛ درحالحاضر، حدود ۲ میلیارد نفر از مردم جهان در مناطقی زندگی میکنند که بهدلیل آسیبهای فراوان، مستعد بیابانزایی هستند. این مناطق در آفریقا، آسیای شرقی و مرکزی واقع شدهاند. تغییرات جمعیتی در سراسر جهان، پس از افزایش خشکسالی در سال ۲۰۱۰ و همچنین پیشبینیها از شرایط پیشرو در سال ۲۰۵۰ در دو نمودار منتشرشده از سوی هیئت بیندولتی تغییرات آبوهوا قابل مشاهده است.
مناطقی که بیشتر تحتتأثیر بیابانزایی قرار گرفتهاند
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد دربارۀ تأثیر کمی تغییرات آبوهوا بر سلامت انسان که در سالجاری منتشر شده است؛ در آفریقا حدود ۴۰ میلیون نفر در شرایط خشکسالی شدید زندگی میکنند. همچنین براساس گزارش سایت Earth ، در منطقه آسیا، کشورهایی مانند چین، ازبکستان و قرقیزستان شاهد افزایش دما بودهاند. درحالیکه برخی از مناطق این کشورها از دهۀ ۸۰ میلادی بهعنوان منطقۀ جغرافیایی بیابانی طبقهبندیشده بودند، اما بیابانزایی در آنها ادامه یافته و منجربه آبوهوای گرمتر شده است. علاوهبراین، در کوهستانها نیز کاهش بارش برف به ناپدیدشدن تدریجی یخچالهای طبیعی منجر شده است و این امر، امنیت آب این مناطق را تهدید میکند. این شرایط بر روی زندگی مردم عادی و کشاورزان تأثیر بسیاری گذاشته است. اما تخریب زمین بر مناطق معتدلتر نیز تأثیر میگذارد. آمارهای سامانۀ ملی اطلاعات یکپارچۀ خشکسالی که بخشی از ادارۀ ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده است، نشان میدهد که در ایالات متحدۀ آمریکا، تقریباً ۴۰ درصد از ۴۸ ایالت پایینی این کشور با خشکسالی مواجه هستند. جنوب اروپا نیز در سالهای اخیر با خشکسالی دستوپنجه نرم میکند. در اسپانیا، خشکسالیهای مداوم و بهرهبرداری بیشازحد از زمین برای کشاورزی و صنعت، جالیزهای این کشور را بهشدت تحتتأثیر قرار داده است. اتحادیۀ اروپا در سالهای اخیر نسبتبه آسیبپذیری اعضای جنوبی خود در برابر بیابانزایی هشدار داده است. اتحادیۀ اروپا در گزارشهای خود نهتنها به اسپانیا بلکه به پرتغال، ایتالیا، یونان، قبرس، بلغارستان و رومانی نیز اشاره کرده است.
پیامدهای بیابانزایی
طبق گزارش کنوانسیون مبارزه با بیابانزایی سازمانملل، حدود ۵۰۰ میلیون نفر در مناطق بیابانی زندگی میکنند. آنها ممکن است با مشکلاتی مانند فقر شدید، نبودن امنیت غذایی، سوءتغذیه و عدم دسترسی به آب تمیز مواجه شوند. این گروه همچنین در برابر تغییرات آبوهوایی شدید، مانند خشکسالی و بلایای طبیعی آسیبپذیرتر هستند. در کنار اینها، مشکلات شدید معیشتی و خطر ایجاد درگیری بر سر منابع روبهکاهش، ممکن است آنها را وادار به مهاجرت اجباری کند. یکی از بارزترین نمونههای بیابانزایی، بیابان آرالقوم در آسیا مرکزی است. این منطقه از سال ۱۹۶۰ در بستر آنچه پیشازاین دریاچۀ آرال بود پدیدار شده است. دریاچۀ آرال تا قبلاز آغاز به خشکشدن، بزرگترین دریاچۀ آسیای مرکزی و چهارمین دریاچۀ جهان محسوب میشد. با این که سطح دریاچۀ آرال از زمان وجود آن نوسانات زیادی به خود دیده بود، اما بیشترین افت آب در آن از دهۀ ۶۰ میلادی رخ داد. علت آن نیز پروژههای عظیم آبیاری بود که در زمان اتحاد شوروی در این منطقه انجام شد و ورودی آب به دریاچه را بهشدت کاهش داد. همچنین تغییر اقلیمی بهمرورزمان، بستر خشک دریا را به بیابانی پوشیدهاز نمک تبدیل کرد. درنتیجه قایقهای ماهیگیری به گل نشست و معیشت مردم منطقه از بین رفت.
راهکار چیست؟
طیف گستردهای از اقدامات برای مقابله با بیابانزایی وجود دارد و برنامههای بسیاری در سراسر جهان در حال انجام است. از مهمترین کارهایی که در این حوزه انجام شده، میتوان به احیای جنگلها و جنگلکاری اشاره کرد که میتواند به احیای خاک تخریبشده در مناطق مختلف کمک کند. بهطور مثال، دولت ازبکستان در سالهای اخیر، طرح جنگلکاری در دل دریاچهٔ خشکشدهٔ آرال را در دست اجرا دارد. این طرح تلاش میکند که حیات را در منطقهٔ آسیبدیدهٔ پیرامون این دریاچه احیا کند. بر مبنای طرح مذکور، تاکنون در بیشاز ۱ میلیون هکتار از زمینهای این منطقه، درختانی مقاوم نسبتبه نمک و خشکی کاشته شدهاند. سیاهتاغ درخت اصلی این طرح است که نقش یک سپر طبیعی را ایفا میکند و ماسه و نمک موجود را در سطح نگه میدارد.
در منطقۀ آفریقا نیز طرح «دیوار بزرگ سبز» پروژهای است که با کمک یازده کشور آفریقایی برای مهار پیشروی صحرای بزرگ آفریقا از طریق کاشت درختان و گیاهان مختلف شکل گرفته است. بورکینافاسو، جیبوتی، اریتره، اتیوپی، مالی، موریتانی، نیجر، نیجریه، سنگال، سودان و چاد یازده کشور عضو طرح ایجاد دیوار سبز در آفریقا هستند. در طرح مذکور، انبوهی از درختان بهشکل دیواری طویل از شرق به غرب قارۀ آفریقا و درست در زیر حاشیۀ جنوبی صحرای بزرگ آفریقا کاشته میشوند. هدف از ساختن این دیوار سبز، مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی از طریق معکوسکردن روند بیابانزایی عنوان شده است. طول این دیوارِ درختی که یازده کشور را پوشش خواهد داد، ۷ هزار و ۶۰۰ کیلومتر محاسبه شده و عرض آن نیز پانزده کیلومتر در نظر گرفته شده است. گونۀ درختی که بیشتر در این مسیر سبز کاشته میشود، درخت آکاسیا یا صمغ عربی است که گفته میشود در برابر خشکسالی مقاوم است.
یکی دیگر از راههای مقابله با تخریب زمین، معرفی شیوههای مدیریت پایدار زمین است. همچنین شیوههای مدیریت آب نیز راهکار دیگری برای مقابله با تخریب زمین است. بهطور مثال، برداشت آب باران، آبیاری قطرهای و کاشت محصولات مقاوم به خشکی، میتوانند مشکلات ناشی از کمبود آب را برطرف کنند. همچنین سایر اقدامات اصلاحی شامل پوششگیاهی مجدد، احیای زیستگاههای طبیعی مانند تالابها یا کل بستر رودخانه نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
هرچند راهکارهای زیادی برای احیای زمین، مقابله با بیابانزایی و مقاومسازی در برابر خشکسالی وجود دارد، اما بیتوجهی به شرایط موجود میتواند مشکلات غیرقابلبازگشتی برای زمین و نسل حال و آینده به وجود آورد. بااینوجود، همبستگی جهانی که به نظر میرسد برای مقابله با بیابانزایی در سراسر جهان شکل گرفته، بسیاری از کارشناسان محیطزیست را به آیندهای بهتر امیدوار کرده است.
منابع:
https://www.unccd.int/news-stories/press-releases/least-100-million-hectares-healthy-land-now-lost-each-year
https://www.weforum.org/agenda/2024/04/what-is-desertification-land-degradation/
https://press.un.org/en/2024/sgsm22249.doc.htm
https://www.peopleinneed.net/world-desertification-and-drought-day-how-are-we-addressing-drought-desertification-and-its-consequences-across-the-world-11553gp
برچسب ها:
احیای جنگل، افزایش دما، بلایای طبیعی، تالاب، تخریب زمین، خشکسالی، گازهای گلخانهای، محیطزیست
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
مهاجران اقلیمی و چالشهای دولت آینده
کشف جدید دانشمندان از عاملی که میتواند روند ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن سطح آب دریاها را کاهش دهد
ویروسهای نجاتبخش؟!
دیپلماسی محیط زیستی کلید مقابله با تغییراقلیم
گفتوگو با «علی شمس»، پژوهشگری که در زندهگیری یوز در قرق «یوزکنام پل ابریشم» حضور داشت
یوز جوان باید پس از بلوغ رهاسازی شود
کمیتهٔ محیط زیست ستاد مسعود پزشکیان به پرسشهای «پیام ما» پاسخ داد
پاسخهای محیط زیستی «پزشکیان»
انتظارات از دولت چهاردهم برای تامین آب سیستان و بلوچستان
جمعی از اساتید دانشگاه، کنشگران و روزنامهنگاران در حوزه محیطزیست در نامهای به صدا و سیما خواستار شدند
مناظره یا میزگرد محیطزیستی در برنامه نامزدها گنجانده شود
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید