«محیط زیست» یکی از محورهای مهم حوزه دیپلماسی به شمار می‌رود و هر سال هم اهمیت آن بیش از پیش روشن می‌شود. از سال ۱۴۰۰ ضعف و انفعال شدید در این حوزه موجب شد تا برخی کشورها با مواضع غیرمرسوم دربارهٔ حقوق ایران اظهارنظر کنند. یک روز طالبان در ازای طلب حقابهٔ ایران از هیرمند، دبه‌های زرد انتحاری به دست گرفت و یک‌بار عراق ایران را به پیگیری مسئلهٔ «زاب کوچک» در دادگاه لاهه تهدید کرد. موضوع اما به این سطح محدود نماند و روسیه برای دوبار در یک سال گذشته تمامیت ارضی کشور ما را برای تحکیم روابطش با جهان عرب، زیر سؤال برد. آنچه در دوسال گذشته از انفعال دیپلماسی نصیب شهروندان ایران شده است، پهنه‌های مشترک آبی و رودخانه‌های مرزی بلاتکلیف است که یا حقابه‌شان تضییع شده و به تشدید وضعیت کانون‌های گرد و غبار خارج از کشور منجر شده است. به نظر می‌رسد برنامهٔ منطقه‌ای و مشترکی میان ایران و همسایگانش برای سازگاری با تغییراقلیم وجود ندارد. مهدی ذاکریان، استاد مدعو دانشکدهٔ حقوق دانشگاه پنسیلوانیا و عضو هیئت‌علمی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، چالش اصلی را در «عقب‌ماندگی» سیاست خارجه کشور می‌داند. او بزرگترین چالش دستگاه دیپلماسی کشور را ضعف علمی و عملی و دور ماندن از فضای حقیقی نظام بین‌الملل به‌جای بسط واقعیت می‌داند که نه‌فقط در مورد آب و محیط زیست بلکه در سایر حوزه‌ها هم مشکل‌ساز شده است.

سد کرخه امسال را هم در شرایط خشکسالی هیدرولوژیکی گذراند. خردادماه بود که معاون مطالعات پایه و طرح‌های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان این خبر را اعلام کرد و گفت «ورودی سد کرخه از مهرماه امسال ۴۹ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است. سرریز شدن سدهای بالادست کرخه این برداشت اشتباه در مردم و کشاورزان را ایجاد کرده که وضعیت آبی امسال مناسب است، ولی این برداشت درست نیست.» تالاب هورالعظیم که باید حقابه‌اش را کرخه می‌گرفت امسال هم ناکام بود. به‌گفتهٔ یک منبع آگاه به «پیام‌ ما» در جلسهٔ اخیر سازمان حفاظت محیط زیست در هفته‌های اخیر اعلام شده که «چالش محیط زیست با وزارت نیرو همچنان حل نشده است.»

پنجمین میدان نفتی در تالاب هورالعظیم نتوانست مجوز توسعه‌اش را از سازمان حفاظت محیط زیست دریافت کند. گزارش ارزیابی محیط زیستی توسعهٔ «میدان نفتی سهراب» از سوی شرکت مهندسی و توسعه نفت برای حفر 20 حلقه چاه جدید در بکرترین قسمت هورالعظیم ارائه شده بود. اما به‌دلیل احتمال بروز آسیب‌های گسترده و خشک‌شدن بخش‌های قابل توجهی از این تالاب، در جلسهٔ چهارشنبه 22 آذرماه کمیتهٔ ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست، نمرهٔ قبولی نگرفت و رد شد.

خوزستان مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در خصوص طرح توسعه فعالیت میدان نفتی سهراب در تالاب هورالعظیم، گفت: ما با شرایط اجرای کار در تالاب مخالف هستیم.

«قاتلان» مشغول کارند. عصر یک روز پاییزی؛ اهواز؛ قلب کارون. قایق دراز و باریک از دورترها هم مشخص است؛ حتی از روی پل‌های روی رودخانه. لب کارون این روزها شلوغ‌تر است. جابه‌جای شط، ماهیگیرها قلاب انداخته‌اند و قایق‌ران‌ها منتظر مسافر. بساط چای و قهوه ساحلی هم به راه است. هیچ‌کس اما جرئت اعتراض به قاتلان رودخانه را ندارد؛ در این سال‌ها همه فهمیده‌اند که اگر صدای مخالفی بلند شود، جوابش اسلحهٔ کلاشینکف است.

سرنوشت آخرین بازماندهٔ تالاب‌های بین‌النهرین دو روز دیگر مشخص می‌شود. فعالیت یک میدان نفتی جدید موسوم به «میدان نفتی سهراب» در هورالعظیم در انتظار رأی مخالف یا موافق سازمان حفاظت محیط زیست است. مدیرکل دفتر ارزیابی محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با «پیام‌ ما» خبر داده است: «جلسهٔ کمیتهٔ ارزیابی میدان نفتی سهراب، قرار است روز چهارشنبه در این سازمان تشکیل شود.» که تعیین‌تکلیف این میدان نفتی خواهد بود.

|پیام ما| نشست روز جهانی «پیشگیری از تأثیرات مخرب جنگ و منازعات مسلحانه بر محیط زیست» با مشارکت «مرکز صلح و محیط‌ زیست» و «کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو در دانشگاه شهید بهشتی» و همکاری «موزه صلح تهران»، «انجمن علوم سیاسی ایران» و «انجمن علمی مطالعات صلح ایران» روز دوشنبه ۱۵ آبان در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

تابستان گرم و خشک خوزستان، طولانی و کشدار است. هورالعظیم چندماهی می‌شود که در برزخ مرگ و زندگی است. حالا خودسوزی این آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین بازهم گریبان خوزستانی‌ها را گرفته است. آتش‌سوزی در نیزارهای هور، درحالی از چند روز پیش آغاز شده که این تالاب مرزی سومین سال خشک را سپری می‌کند. هورالعظیم امسال هم، نه از رود کرخه سهمش را گرفته است و نه از دجله. دود غلیظ خودسوزی هور تا کیلومترها آنسوتر، نفس خوزستانی‌ها را بند آورده است. آتش‌سوزی در سه نقطه از بخش عراقی هورالعظیم از چهارم شهریور آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. معاون محیط زیست استان خوزستان می‌گوید محل آتش‌سوزی در نزدیکی منطقهٔ «أم‌النعاج» است که در فاصلهٔ هفت کیلومتری مرز ایران و روبه‌روی مخزن شماره ۲ بخش ایرانی این تالاب واقع شده است.