بایگانی مطالب : آب
جبران کسری منابع آب ممکن است؟
آب زیرزمینی، نیاز شرب حدود نیمی از جمعیت جهان و تقریباً نیمی از کل آبی که برای آبیاری کشت‌ها استفاده می‌شود، تأمین می‌کند. همچنین تأمین آب رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها در دوره‌های خشکسالی، به آب زیرزمینی وابسته است. آب زیرزمینی یک منبع تجدیدپذیر است، اما در برخی آبخوان‌ها ممکن است چندین دهه یا حتی چندین قرن طول بکشد تا آبی که برداشت شده است، دوباره بازیابی شود. شناخت کنونی ما از این چالش، عمدتاً بر پایۀ اندازه‌گیری تراز آب در چاه‌ها است.
کابینهٔ ما مردانه است
وقتی از «صدیقه ترابی» دعوت کردم تا به عنوان یکی از نامزدهای وزارت نیرو به «پیام ما» بیاید تا گفت‌وگو کنیم، با تردید پذیرفت. ترابی یکی از نامزدهای نهایی کمیته نیرو برای معرفی به رییس جمهوری بود اما با این‌حال به نظر می رسید که تحت تاثیر فضایی که حول این وزارتخانه شکل گرفته بود چندان امیدوار نبود که از موانع پیش روی زنان عبور کند. تردید او ناشی از فضایی بود که در دو سه هفته اخیر برای این وزارتخانه شکل گرفته است. تکرار این جمله که «اداره وزارت نیرو دشوار است و خیلی مردانه است. باید مردی توانمند وزیر شود که بتواند ناترازی آب و برق را رفع کند.» ادعایی که روشن نیست چگونه مطرح و ترویج شده است. او از سال ۷۹ در بدنه وزارت نیرو در سمت‌های مختلفی خدمت کرده و در دوره وزارت رضا اردکانیان، مدیرکل دفتر آب و آبفای این وزارتخانه بود. او در دوره مسئولیتش حتی از زبان منتقدانش به عنوان مدیری منضبط و باسواد شناخته می‌شود. او که دانش آموختهٔ دکتری عمران آب دانشگاه صنعتی امیرکبیر است در سال‌های گذشته برای اصلاح الگوی مدیریت منابع آب در ایران تلاش فراوانی کرده است. او اکنون به این نتیجه رسیده که اصلاح ناترازی در آب و برق نیازمند اتخاذ رویکردی کلان در حوزه توسعه در سطح کلان است و با بخشی‌نگری نمی‌توان کاری از پیش برد.
سد «ژاوه»؛ ذخیره‌گاه آب یا فاضلاب؟
«در یک آبخیز کوچک یا در یک زیرحوضه که چند سد بزرگ در آن وجود دارد، سد تازه‌ای تصویب می‌شود، درحالی‌که «سیمای مصرف» نشان می‌دهد، آبی پشت سد جمع نخواهد شد، مگر فاضلابِ شهرها و روستاهای بالادست.» این داستان سد ژاوه است که پس از ۱۶ سال، دولت می‌خواهد بالاخره آن را آبگیری کند و همین‌طور نوشتاری صریح که گزارشی از سوی شورای سیاست‌گذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سنندج آن را اعلام کرده است. «سد ژاوه» در کردستان، در حالی قرار است آبگیری شود که چندین گزارش علمی از نهادهای دانشگاهی و مکاتبات میان دستگاه‌های اجرایی مرتبط وجود دارد که سرریز فاضلاب به‌جای آب را، حداقل طی ۱۰ سال گذشته گوشزد کرده‌اند. بااین‌حال، سد ژاوه براساس مصوبه‌ای ملی ساخته شده، اما رفع آلودگی‌های آن به‌عهدۀ استان گذاشته شده است. این درحالی‌است که چهار منبع آلاینده که از نخستین مطالعات شناسایی شده بود، همچنان با آلایندگی بالا، سلامت آب احتمالی در «ژاوه» را با آلودگی‌های انسانی و حیوانی تهدید می‌کنند.
ابهامات «خودگردانی»
«پیام ما» پیشنهاد شرکت مدیریت منابع آب برای «خودگردانی نسبی اقتصاد آب کشاورزی»را بررسی می‌کند
خودگردانی علت یا معلول
۱۷ روز بی‌آبی در «چگردان‌لاش»
«چگردان‌لاش» روستایی در پایین‌دست سد «کهیر»، از مجموع ۵۵ روستایی که قرار است تا سال ۱۴۲۵ و تکمیل طرح آب‌رسانی «کهیر»، به آب شرب پایدار دسترسی داشته باشد، حالا نزدیک به ۱۷ روز است که به آب شرب دسترسی ندارد. مسئولان آبفای استان، موضوع را کاملاً انکار می‌کنند، اما فرماندار کنارک علاوه‌بر تأیید مشکل آب در این منطقه، عنوان می‌کند که در تلاش برای رفع آن است. براساس آنچه فرماندار توضیح می‌دهد، گرمای هوا در کنار خشکسالی شدید، امکان تأمین آب به‌جز برای نیازهای ضروری را سلب کرده است. به‌گفتۀ او، آب‌رسانی سیار و سهمیه‌ای به این منطقه انجام می‌شود، اما کفاف نیازهای مردم را نمی‌دهد. اهالی این روستا اما می‌گویند، گاه برای شرب نیز آب در دسترس ندارند و هر ۲۰ روز یا بیشتر، آب در مخزن روستا تخلیه می‌شود.
تکرار بی‌آبی در زاهدان
حدود ۵ روز است که قطع آب گریبان بسیاری از مناطق شهر زاهدان را گرفته است و اهالی را ناچار به خرید آب شرب برای نیازهای اولیه کرده است. موضوع قطع طولانی آب در شرایطی دوباره در این شهر تکرار می‌شود که گرمای هوا در روزهای اخیر بی‌سابقه بوده است و این استان نیز مانند سایر نقاط کشور هر روز درحال شکستن رکورد گرمایی است. فقط یک ماه پیش بود که وزارت نیرو اعلام کرد، موضوع تنش و قطع آب شرب در زاهدان و منطقۀ سیستان استان سیستان‌وبلوچستان، دیگر تکرار نمی‌شود. براساس آنچه خرداد گذشته از سوی شرکت آب و فاضلاب کشور اعلام شد، در یک سال گذشته ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برای پروژۀ آب‌شیرین‌کن و ۱ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای چاه‌ها و خطوط انتقال هزینه شد و پروژه تأمین آب زاهدان و سیستان با ۴ هزار میلیارد تومان هزینه در یک سال اخیر، به بهره‌برداری رسید؛ اعداد تکان‌دهنده‌ای که به نظر اثری بر تأمین آب شرب زاهدان نداشته است. به نظر می‌رسد تبلیغات در مورد «رخت‌بربستن بی‌آبی» از زاهدان و سیستان، صرفاً دستاوردسازی بود.
آقای پزشکیان! آب را دریابید
به نظر می‌رسد اتفاق‌نظری بین مهندسان، جامعه‌شناسان و کارشناسان محیط‌زیست وجود دارد که مسئلۀ آب در ایران نیازمند تغییر نگرش کلان است. صاحب‌نظران یک‌صدا بیان می‌کنند که ریل‌گذاری سیاست‌های آبی باید مسیر گذشتۀ خود که سازه‌محور بود را رها کند و به مدیریت تقاضا، مهندسی تبخیر و مقولۀ عدالت آبی توجه کند. از این رو انتخاب گزینۀ وزارت نیرو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متولیان آب کشور، باید متأثر از این رویکردها باشد. ما در این روزها در «پیام ما» دیدگاه کارشناسان از طیف‌ها و علوم مختلف دربارۀ مسئلۀ آب را منعکس می‌کنیم.
وزارت نیرو، «سیاست ساز» یا «سیاست باز»
|پیام ما| موضوع مدیریت آب علاوه‌بر اینکه در گرو مدیریت و عملکرد چندین بخش و دستگاه قرار دارد، در ذات موضوعی چند بعدی است که گاه مسائلی مانند آبراهه‌ها و پهنه‌های آبی مشترک و فرامرزی آن را پیچیده‌تر می‌کند. مرزهایی که نه فقط حقوق آب را پیچیده‌تر می‌کنند، بلکه مباحث بنیادینی مانند عدالت آبی را به میان می‌آورد. کارشناسان این‌بار از این ابعاد درکُنِش صحبت می‌کنند که چگونه سیاست‌بازی به‌جای سیاست‌سازی در مؤثرترین دستگاه دخیل در مدیریت آبی کشور نه‌تنها ملغمۀ مدیریت امروز را ایجاد کرده است، بلکه گره احقاق حقوق داخلی و بین‌المللی ذی‌نفعان منابع آبی را کور می‌کند. این میان، آنچه قربانی می‌شود «عدالت آبی» برای همۀ شهروندان است. به نظر می‌رسد دولت چهاردهم با شعار «عدالت محوری»، نیاز مبرم به بازنگری در سیاست‌های داخلی و خارجی مدیریت منابع آب کشور دارد.
انتخاب وزیر نیرو باتوجه‌به مسئلۀ اجتماعی آب
حوزۀ آب و انرژی، نیازمند دمیدن روح گفتمانی تازه است
