۱۷ ژوئن هر سال که امسال مصادف با ۲۸ خرداد است، از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی نامگذاری شده است. شعار امسال برای این روز «متحد برای زمین، میراث ما، آینده ما» است. در ایران هم یک ساختار ملی تحت عنوان کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی پس از الحاق به کنوانسیون مربوطه شکل گرفته است. این کارگروه بعد از یک دوره توقف در دی ماه سال ۱۴۰۰ دوباره شروع به کار کرد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در گفتگویی به مناسبت روز جهانی بیابان‌زدایی مدعی شده ایران توانسته «کلیدواژه مشترکی» برای مقابله با گردوغبار در منطقه و جهان شکل دهد.

«زندگی انسان‌ها به زمین وابسته است. بااین‌حال، در سراسر جهان، مخلوطی سمی از آلودگی‌ها، تغییر شدید اقلیمی و نابودی تنوع‌زیستی موجب شده تا زمین‌های سالم به بیابان و اکوسیستم‌های پر رونق به مناطق مرده تبدیل شوند. این روند باعث نابودی جنگل‌ها و علف‌زارها می‌شود و قدرت زمین را برای حمایت از اکوسیستم‌ها، کشاورزی و جوامع تضعیف می‌کند. این به معنای ازبین‌رفتن محصولات زراعی، ناپدیدشدن منابع آب و تضعیف اقتصاد کشورها است و درنهایت موجب خواهد شد تا جوامع بشری در معرض خطر نابودی قرار گیرند.» آن‌چه خواندید، بخشی از بیانیۀ «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل است که چندی پیش به‌مناسبت روز جهانی محیط‌زیست منتشر شد. او در این بیانیه بارها دربارۀ بیابان‌زایی و خشکسالی هشدار داده است. با شنیدن کلمۀ بیابان، ممکن است مناطقی مانند خاورمیانه، شمال آفریقا یا آسیا مرکزی به ذهن‌مان خطور کند. اما بیابان‌زایی فرآیندی است که در سال‌های اخیر درپی تغییر اقلیمی، به‌طور گسترده در سراسر جهان شکل گرفته و به‌طور پیوسته در حال افزایش است. گزارش کنوانسیون مبارزه با بیابان‌زایی سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که تخریب زمین با سرعت شگفت‌انگیزی در همۀ مناطق جهان در جریان است. این گزارش که براساس بررسی ۱۲۶ کشور جهان از شرایط داخلی خود به‌ دست‌ آمده، بیانگر این واقعیت است که در فاصلۀ سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، جهان هرسال، حداقل ۱۰۰ میلیون هکتار زمین سالم و مولد را از دست‌ داده است. خشکسالی در حال رایج‌تر شدن است و انتظار می‌رود سه‌چهارم ساکنان زمین تا سال ۲۰۵۰ با کمبود جدی آب مواجه شوند.

«هرچه مطالعه کنیم، بیابان‌زایی پنج‌برابر سریع‌تر از مطالعات حرکت می‌کند» این جمله را ماه قبل، یک استاد دانشگاه گفت. او به وضعیت وخیم سرعت بیابان‌زایی در خراسان اشاره کرده بود، اما نکتۀ اصلی صحبت‌هایش سرعت تشکیل بیابان بود. این‌که بیابان با قدرت می‌تازد و بی‌آبی و خشکی امان بریده. آمارها در سال‌های اخیر این وضعیت را وخیم گزارش می‌کنند و یکی‌از دلایل این امر هم خشکی تالاب‌ها و اختصاص‌نیافتن حقابۀ آن‌هاست. هرچند به‌گفتۀ «علی ارواحی» پژوهشگر حوزۀ تالاب‌ها، «تاکنون تحقیق کمی در این زمینه انجام نگرفته»؛ اما شواهد می‌گویند که با خشکی هر تالاب، تا کیلومترها دورتر از آن تحت‌تأثیر این وضعیت قرار می‌گیرد و با نابودی هر تکه از تالاب، تکه‌های بسیاری از کشور بیابان می‌شوند.

|پیام ما| نزدیک‌به نیمی‌ از خبرنگارانی که در کشورهای مختلف بحران‌های مرتبط با آب‌وهوا را پوشش می‌دهند، به‌خاطر کارشان تهدید شده‌اند؛ همچنین تحقیقات جدید نشان می‌دهد که یازده درصد از آن‌ها در تهیۀ گزارش خود مورد خشونت فیزیکی قرار گرفته‌اند.

|پیام ما| برنامهٔ هفتم توسعه به‌گفتهٔ معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور بر کنترل و کاهش ۲۰ درصدی کانون‌های بحرانی فرسایش بادی به‌عنوان یک هدف بزرگ تأکید کرده است. افزایش کانون‌های بحرانی فرسایش بادی از جمله مواردی است که در سال‌های اخیر به کشور خشک ما آسیب‌های بسیاری وارد کرده. کانون‌های فرسایش بادی در حال افزایش است و این درحالی‌است که به‌گفتهٔ «محمد درویش»، متخصص حوزهٔ بیابان، در برنامهٔ ششم توسعه نیز بر کاهش ۲۰ درصدی کانون‌های فرسایش بادی تأکید شده بود، اما عملاً شاهد اتفاقی نبودیم و برنامهٔ پنج‌سالهٔ ششم نتوانست این هدف را محقق کند. حالا همان عنوان به برنامهٔ هفتم ارجاع یافته است، آن‌هم در شرایطی که این کانون‌ها هرسال به نسبت سال قبل شکننده‌تر شده‌اند.