ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز، وارد مرحله جدیدی شده است و آنطور که ساکنان این بافت می‌گویند، از ابتدای خرداد ماه امسال، افرادی به خانه برخی از ساکنان شرق شاه‌چراغ مراجعه کرده و از آنها دعوت کرده‌اند تا به دفتری برای دریافت مدارک تملیک خانه در یکی از ساختمان‌های شاه‌چراغ مراجعه کنند. این اتفاق در حالی رخ داده که پیش از این، عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، تخریب خانه‌های تاریخی این منطقه برای ساخت صحن و میدانگاه میان حرم شاهچراغ تا حرم سیدعلاالدین حسین را نادرست دانسته بود و به «پیام ما» گفته بود: «بحث تخریب در میان نیست. بلکه قرار است مرمت و بازسازی رخ دهد.» پیگیری‌های تازه «پیام ما» اما نشان می‌دهد در حالی که هنوز مشاور تعیین‌شده برای بررسی این طرح نظرش را ارائه نداده، عده‌ای به ساکنان این بافت گفته‌اند که «اداره راه و شهرسازی در حال خرید تعداد زیادی از این املاک است و اگر این کار انجام نشود مبلغ کارشناسی ملک به حساب دادگستری واریز و خانه به تملک اداره در خواهد آمد».

هنوز از تعداد ساکنانی که با چنین تماسی مواجهه شده‌اند اطلاع درستی در دست نیست. اما آنچه عیان است، این است که خرید این املاک که بسیاری از آنها ثبت ملی شده یا ارزش تاریخی دارند، بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسی اتفاق عجیبی است. آنطور که محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر مرمت بناها و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر پویش مردمی نجات بافت تاریخی شیراز به «پیام ما» می‌گوید این اتفاق در حالی رخ داده که بعد از مطرح شدن دوباره طرح موسوم به «طرح 57 هکتاری» و نابودی بخش بزرگی از بافت تاریخی این منطقه از شیراز، بارها نامه به رئیس جمهور، وزیر میراث فرهنگی و استانداری فارس نوشته شده اما با وجود این همچنان ساکنان در معرض فشار قرار دارند. «بارها به ما تهمت‌های فراوانی زده شد و این در حالی است که در اظهارنظرهای رسمی، هم از سوی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و هم از سوی وزیر میراث فرهنگی گفته شد که قرار بر تخریب نیست. با این همه بر اساس شواهد موجود، بودجه خرید برای 100 خانه در بافت تاریخی شیراز فراهم شده است. این در حالی است که وزارت راه و شهرسازی، برای این کار مشاوری گرفته و بدون آنکه طرح مشاور را ببیند دست به چنین کاری زده‌اند.»

محمدمهدی کلانتری: در آخرین طرح به دنبال تخریب ۳۵ پلاک (۵ پلاک تاریخی ثبتی و ۳۰ پلاک تاریخی واجد ارزش) هستند و این خط بدنه پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و کارگروه ویژه طرح ۵۷ هکتاری است‌. به این ترتیب 35 خانه واجد ارزش را از دست خواهیم داد

کلانتری می‌گوید در حالی اداره راه و شهرسازی استان در حال تملک بناهاست که طرح مورد بررسی در کمیسیون ماده 5 استانی مراحل تصویب را می‌گذراند و هنوز به تایید شورای عالی معماری و شهرسازی نرسیده است. «این اتفاق تنها یک معنا دارد. یعنی یک طرح پنهانی وجود داشته که حالا بدون توجه به طرح اصلی در حال عملی شدن است. از سوی دیگر در آخرین طرح به دنبال تخریب ۳۵ پلاک (۵ پلاک تاریخی ثبتی و ۳۰ پلاک تاریخی واجد ارزش) هستند و این خط بدنه پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و کارگروه ویژه طرح ۵۷ هکتاری است‌. به این ترتیب 35 خانه واجد ارزش را از دست خواهیم داد.»
به گفته دبیر پویش مردمی نجات بافت تاریخی شیراز، نظارت بر طرح توسط وزیر به پژوهشگاه میراث فرهنگی سپرده شد و سایر بخش‌های میراث از آن خلع ید شده‌اند. کلانتری ادامه می‌دهد: «متاسفانه متولی این امر که پژوهشگاه باشد هم به راحتی این اجازه را داده است و موافق این طرح است و حتی در مواردی دیده شده که مقابل ثبت برخی از خانه‌ها ایستاده‌اند. این در حالی است که طرح مشاور وزارت راه و شهرسازی، طرح خوبی است و تعداد پلاک‌های واجد ارزش به درستی قید شده است اما در حال حاضر این طرح هنوز به تصویب نرسیده و به راحتی میخواهند از مالکان خانه‌هایشان را تملک کرده و تخریب کنند.»
او می‌گوید پیش از این هم به طرح‌های شورای عالی معماری و شهرسازی درباره شیراز بی‌توجهی شده است. نمونه‌اش در سال 94 است. «آن سال طرح سال 89 را لغو کردند و طرح تفصیلی جدیدی ارائه شد اما تا سال 97 تخریب‌ها ادامه داشت و سه و نیم هکتار از منطقه برخلاف مصوبات تخریب شد. این اقدامات همه خلاف قانون بود اما هیچکس نتوانست مقابل آنها بایستد.»
به گفته کلانتری فشارها در تمام سالیان از هر سو برای تخریب این منطقه زیاد بوده و زمانی هم رسیدگی به این طرح را از زیرنظر شورای عالی معماری و شهرسازی خارج کردند و به استانداری سپردند که این هم مشکل بزرگی برای منطقه بود چرا که مدیریت شهری استان فارس با قوت به دنبال عملی شدن این طرح بوده و هست.
نامه به استاندار
دو روز قبل بود که غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران نامه‌ای خطاب به محمدهادی ایمانیه، استاندار فارس نوشت. نامه‌ او که دیروز در استانداری شماره‌گذاری شده، در اختیار «پیام ما» قرار گرفته است. معماریان که پیش از این همراه با بسیاری دیگر از استادان و دوستداران شیراز نامه‌های دیگری خطاب به رئیس جمهور و وزیر میراث فرهنگی نوشته بود، در این نامه به صحبت مسئولان مختلف از جمله وزیر میراث فرهنگی و رئیس پژوهشگاه اشاره کرده و نوشته است: «موج مخالفت‌ها با این فاجعه تاریخی، مسئولان را مجبور به عدم اجرای سریع طرح نمود. در این روند آقای ضرغامی، وزیر محترم میراث فرهنگی و گردشگری در مصاحبه خود اعلام کردند که کمیته‌ای از کارشناسان مجرب در حال بررسی و مطالعه طرح توسعه حرم شاه چراغ (ع) هستند. سپس دکتر مصیب امیری، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی اعلام کردند که طرح در حال طی کردن این مراحل است: خرداد 1400 وزارت راه و شهرسازی طرح را به مشاور واگذار کرده است، وزارت میراث نیز در حال اعلام نظرات خود است. پس از ارائه طرح توسط مشاور باید مراحل تایید استانی را اخذ کند. سپس مراحل تایید در وزارت راه و شهرسازی را طی کند (مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی را اخذ کند). اما در آخرین اعلام نظر مسئولان مرتبط با طرح، دکتر جمشیدی، مدیرکل دفتر فنی استانداری در تاریخ 10/3/1401 اعلام کردند که طرح 57 هکتاری تقریباً در آستانه تصویب قرار دارد.»

غلامحسین معماریان: امکان وجود طرح مصوب پنهانی تخریب بافت تاریخی وجود دارد و از سویی یک وجه نمایشی در گفتارها و مصاحبه‌های مسئولین دیده می‌شود. وجه نمایشی طرح تبعات بسیار فاجعه باری دارد. بی‌اعتمادی به اظهارات مسئولان مرتبط با این طرح یکی از آنهاست

او در ادامه نامه‌اش به تماس با ساکنان این منطقه اشاره کرده و می‌نویسد: «پس از مراجعه دوم، نامه‌ای با امضای یکی از مسئولان اداره راه و شهرسازی خطاب به ریاست کانون کارشناسان رسمی دادگستری در اختیار مالک قرار داده می‌شود. این مسئول از کانون کارشناسان خواسته است تا وضعیت ثبتی و ارزیابی واحد مسکونی مالک مشخص شود. در نامه، این مسئول اعلام می‌دارد که اداره راه و شهرسازی در نظر دارد نسبت به تملک واحدهای مسکونی با پلاک ثبتی … در شرق شاه چراغ (ع) اقدام نماید و خواسته شده ظرف مدت 5 روز نسبت به اعلام قیمت اقدام نمایند. اسامی کارشناسان منتخب نیز در این نامه قید شده است.» او در ادامه پرسیده که اقدام به خرید املاک شرق شاه چراغ (ع) چه معنایی دارد؟ و ادامه می‌دهد: «نداشتن طرح مصوب به معنای دهها چیز است؛ اینکه از شرایط وضع موجود بافت برداشت نهایی وجود نداشته و اطلاعی درباره ارزش تاریخی و معماری پلاک‌های موجود، کیفیت ساختمانی و نوع تملک و کاربری آنها نداریم. گذرها و شریان‌ها را دقیقا نمی‌شناسیم و آسیب‌های این بخش را نمی‌دانیم. همچنین از طرح و نظر مشاور و کارشناسان در خصوص حفظ و احیای پلاک ها و شریان ها و میزان و نحوه دخالت در بافت اطلاعی در دست نیست. پس از طی این مراحل و تصویب استانی و وزارتی است که طرح برای اجرا ابلاغ می‌شود. با این همه سوال بدون پاسخ! چرا اداره راه و شهرسازی شیراز اقدامات خود را برای خرید پلاک‌های ثبتی مشخص آغاز کرده است؟!»
معماریان در ادامه به موضوعی مهمتر از خرید این خانه‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «امکان وجود طرح مصوب پنهانی تخریب بافت تاریخی وجود دارد و از سویی یک وجه نمایشی در گفتارها و مصاحبه‌های مسئولین دیده می‌شود. وجه نمایشی طرح تبعات بسیار فاجعه باری دارد. بی‌اعتمادی به اظهارات مسئولان مرتبط با این طرح یکی از آنهاست. اگر آنها اعلام می‌کنند طرحی در دست اقدام دارند که هنوز تمام نشده و تصویب و نهایی نشده است پس خرید املاک پیش از مصوب شدن طرح به چه معناست؟ این شائبه ایجاد می‌شود که شاید اظهار نظرهای مسئولان راهی برای انحراف افکار عمومی است.»
او در پایان این نامه از استاندار فارس می‌خواهد که «طرح پنهانی» را کنار بگذارد: «از جنابعالی درخواست داریم دستور فرمایید که اگر حامیان و مجریانی در خفا مشغول اجرای طرح تخریب بافت تاریخی شیراز هستند آن طرح پنهان را کنار بگذارند و ما را با این اقدامات به بازی نگیرند. یک بار دیگر از جنابعالی درخواست داریم دستور فرمایید از این فاجعه تاریخی جلوگیری کنند. اظهار نظرهای جنابعالی نشان‌دهنده علاقه و حساسیتتان به تاریخ و فرهنگ شیراز است، پس اجازه ندهید تخریب گران بافت تاریخی شیراز با این گونه اعمال به اهداف خود برسند.» حالا با وجود عیان شدن خرید خانه‌ها و از سویی تحت فشار قرار دادن مالکان، باید دید آیا استانداری شیراز، وزارت میراث فرهنگی و سایر دستگاه‌های متولی وارد گود می‌شوند یا تنها با سکوت نظاره‌گر تخریب بافت تاریخی، 35 خانه واجد ارزش و در نهایت تملک 100 خانه مهم خواهند بود؟