بایگانی مطالب : گزارش روز
سکوت مرگبار طبیعت
|پیام ما| از دستدادن شدت و تنوع صداها در اکوسیستمها نشان میدهد تنوع زیستی سالم در کرهٔ زمین در حال کاهش است. این را دانشمندان شاخهٔ جدید از بومشناسی بهنام «بومشناسی صدا» میگویند. کار این دانشمندان، مطالعه و بررسی صداهایی است که در طبیعت شنیده میشود. آنها هشدار دادهاند صداهای طبیعی جهان بهسرعت در حال خاموش شدن هستند و اگر اقدامی فوری انجام نشود، از گونهها تنها «فسیلهای صوتی» باقی خواهد ماند.
ادامۀ نگرانی از کاشت حرا در سواحل گِلی
|پیامما| نهالکاری و پروژهٔ کاشت یک میلیارد درخت همچنان منتقدان زیادی دارد، البته شکل این انتقادات در هر نقطهٔ کشور متفاوت است. در مناطق جنوبی که کاشت نهال حرا در دستورکار قرار گرفته، کارشناسان از ایرادهای وارده به حراکاری در ساحلهای گِلی میگویند. سواحلی که زیستگاه حیوانات و خانهٔ پرندگان در معرض خطر انقراض بسیاری است. با وجود این انتقادات، کاشت نهال حرا در یکی از سواحل بندرعباس که محل زندگی تلیله، پرندهای مهاجر و کمیاب است، همچنان ادامه دارد. کارشناسان حوزهٔ حیاتوحش بارها عنوان کردهاند که گرچه حرا یکی از درختان مهم و مناسب این اقلیم است اما بهدلیل جانمایی اشتباه، زیستگاه حیاتوحش به خطر میافتد. این درحالیاست که مسئولان منابعطبیعی در گفتوگو با «پیام ما» بر این نکته تأکید میکنند که احیا و توسعهٔ حرا، نباید زیستگاههای گِلی را تخریب کند و در چنین طرحهایی هم رویشگاه و هم زیستگاه باید مورد توجه قرار گیرند، اما در عمل تناقضهایی با این گفتهها دیده میشود.
فراموشی دستورالعمل مقابله با سگهای ولگرد
خبر گزیدگی ۱۶ نفر توسط یک سگ ولگرد و احتمالاً بیمار، فقط در تعداد آسیبدیدگان با اخبار پیشین فرق میکند. معضلی بهنام سگگزیدگی که ایران را در رتبهٔ بالای حیوانگزیدگی در جهان قرار داده است، علاوهبر هزینههای اجتماعی سنگین و گاه جبرانناپذیر، واردات گستردهٔ داروی واکسن هاری و بیماریهای مشترک سگ و انسان را بیش از معمولِ جهانی به کشور تحمیل میکند. بهنظر میرسد بهرغم گفتههای گاهوبیگاه در رسانهها، نه شهرداریها و نه وزارت کشور بهعنوان متولی حفظ سلامت جانی شهروندان در محیط شهر، با وجود دستورالعملهای روشن و دقیق، مسئولیت این موضوع را بهعهده نمیگیرند. سال ۱۳۸۷، یعنی ۱۵ سال پیش، وزارت کشور دستورالعملی را در مورد مقابله با افزایش جمعیت و پرسهزنی سگها به شهرداریهای سراسر کشور ابلاغ کرد که نهتنها شهرداریها آن را فراموش کردند، بلکه خود وزارت کشور نیز ضرورت اجرای آن را یادآور نمیشود.
امید به بازسازی فعالیتهای محیط زیستی
بازگشت از لبهٔ انقراض
|پیام ما| «ترس برادر مرگ است. اگر میترسیم و نمیتوانیم ریسک کنیم، بهتر است در خانه بمانیم و وارد کار حفاظت نشویم. اگر پروژهٔ گوزن زرد شکست میخورد، ممکن بود نهتنها آبروی سالها کارم در حوزهٔ حفاظت، بلکه آبروی ادارهکل حفاظت محیط زیست خوزستان یا آبروی مهندس هوشنگ ضیایی بهعنوان حامیان پروژه از دست میرفت. هیچکدام ما نترسیدیم؛ هرچند هنوز هم تا موفقیت کامل پروژه نیاز به زمان زیادی داریم. متأسفانه روندی که ما در ایران داریم، مشابه سایر کشورها نیست. در تاریخ حفاظت پروژههای بزرگی را در سطح جهان شاهدیم که شکست خوردند، اما کارشناسان برای پروژههای بعدی از آنها درس گرفتند. در ایران شکست پلی برای پیروزی نیست، با شکست شما چندین مرحله عقب میروید و مدیران بعدی بهسختی ممکن است با شما همراه شوند. با همهٔ اینها دلیلی نیست که ریسک نکنیم، آنهم برای گونهای مانند گوزن زرد ایرانی که سرمایهٔ ماست و کلمهٔ ایرانی کنار آن به ما انگیزه برای کار میدهد.» اینها گفتههای «فرشاد اسکندری»، کارشناس حیاتوحش است که نزدیک به ۱۶ سال روی این گونه کار کرده و سه پروژهٔ رهاسازی هم جزو مدیران پروژه بوده است. از او دربارهٔ وضعیت گوزن زرد پرسیدیم و راهکارهایی که برای حفاظت از آن باید در دستورکار قرار گیرد.
پرواز «همای سعادت» از «کُنار صندل» تا «کاخ سفید»
دیده شدن «کرکس ریشدار» که در گنجینهٔ ادب فارسی از آن با نام «همای سعادت» یاد می شود، همزمان شد با بارشهای واپسین روزهای زمستان و پس از ماهها خشکی و بیبارشی و پاییز و زمستانی نهچندان نرمال، بارش برف و سرما بیش از یکسوم پهنهٔ ایران را در برگرفت و جنوب سیستانوبلوچستان را بار دیگر درگیر سیلاب کرد. برآوردهای انجامشده بیانگر آن است که تنها آب برابر برف این بارشها تا امروز بیش از ۱۷ میلیارد مترمکعب است، یعنی ۸۵ برابر گنجایش سدی به بزرگی سد امیرکبیر کرج این برآورد را چه بتوان پیشکش «سعادت» از سوی «هما» دانست یا نه، ولی هرگز نشانی از پایان خشکسالی یا بازسازی دوبارهٔ سفرههای آب زیرزمینی ازبینرفته و فرونشستهٔ این سرزمین نیست. به هر روی، همزمانی دیده شدن «هما» و این ویژهبارشها، پیشکشی «سعادت» و نیکبختی از سوی این کرکس ریشدار را برای ایرانیان پشتیبانی کرد، اگرچه نتوانیم بین این دو رخداد، همبستگی یا پیوندی علمی برقرار سازیم.
دود جنسیتزدگی در چشم حفاظت
«میخواستم سوار کشتی ترال شوم و پژوهشی روی پستانداران دریایی داشته باشم، با صیادان بهتنهایی صحبت کنم، از آن اتاق بیرون بروم و وارد مسجد شوم و به همکارم در ادارهٔ کارگاه کمک کنم. هیچکدام اینها نشد؛ چون زن بودم!» اینها گفتههای نازنین محسنیان کارشناس حیاتوحش است. او میگوید: «نگاهی به زنانی که در حوزهٔ حیاتوحش کار میدانی میکنند بیندازید و ببینید چند نفرند! ما همینجور داریم آب میرویم. دلیل مشخصی هم دارد، کار کردن ما همچنان با محدودیت مواجه است.»
چالش با «گاندو» در زمانهٔ سیل
هفتهٔ گذشته یعنی دقیقاً هشتم اسفندماه اولین هشدار دربارهٔ نزدیک شدن گاندوها (تمساحهای پوزهکوتاه) به روستاها با سرریز شدن «سد پیشین» از سوی مدیرکل محیط زیست سیستانوبلوچستان داده شد. «محمدرضا علیمرادی» اعلام کرد با توجه به بارندگیهای اخیر و سیلاب بهوجودآمده بهویژه در جنوب این استان در منطقهٔ بلوچستان احتمال خروج تمساح پوزهکوتاه (گاندو) از برکه وجود دارد که مردم باید بهشدت مراقب باشند. در کنار این هشدار، مطالبی هم در شبکههای اجتماعی دربارهٔ دیده شدن «مار» در سیلابها منتشر شد. آیا واقعاً با هجوم مارها در شرایط بحرانی مردم سیستانوبلوچستان مواجهیم؟ این سیل چه تبعاتی بر حیاتوحش و بهویژه خزندگان دارد؟ کدام گونهها بیشتر آسیب میبینند و شرایط تنوع زیستی پس از فروکش کردن این بحران چگونه خواهد بود. این پرسشها را با «باربد صفایی» خزندهشناس در میان گذاشتیم. بهگفتهٔ این کارشناس حیاتوحش، اخبار و تصاویر منتشرشده نشان نمیدهند که هجوم مارها در این منطقه اتفاق افتاده است، بلکه درمقابل، این سیل باعث تلفات گسترده در گونههای مختلف خزندگان شده است.
اسطوره به مثابه بال حفاظت؟
نقاشی دیوارهی غاری در لاسکو، فردی با صورتک پرنده را نشان میدهد که گویی در حال شکار گاومیش است. نزدیک آنها بر فراز یک تیرک، پرندهای نشسته! برخی معتقدند که این صحنه در واقع نوعی «خلسهٔ شَمَنی» است. فردی که صورتک بر چهره دارد شمنی است که در سفر خلسهآمیز به دنیای دیگر رفته و بدنش بیهوش افتاده است. پرنده در این سفر معنوی «شمن» را همراهی میکند و گاومیش نیز حیوان قربانی است. این مثال و انواع و اقسام نمونههای دیگر نشان میدهد که رابطهٔ انسان و حیاتوحش تنها مبتنی بر شکار نبوده است. نیاکان ما برای تفسیر محیط خویش برای گونههای مختلف جایگاههای متفاوت قائل بودهاند، همچنان که امروز نیز هستند. همین چند روز قبل، اشتراک گذاشتن وسیع فیلمی از پرندهٔ «هما» در شبکههای اجتماعی توسط ایرانیان، بسیاری از کارشناسان حیاتوحش را متعجب کرد. کاربران شبکههای اجتماعی بارها و بارها از عبارت «همای سعادت» در پستهایشان استفاده کردند و آن را نمادی از خوشیمنی دانستند. اما از آنسو، بحثی بین کارشناسان حیاتوحش درگرفت که آیا میتوان از این انگارهها، باورها و اسطورهها برای حفاظت از حیاتوحش بهره گرفت؟ یا باید از ورود اسطورهها به دنیای مدیریت حیاتوحش بهشکل جدی جلوگیری کرد؟ در این زمینه نظرات سه کارشناس حیاتوحش را جویا شدهایم.
فناوری، ابزار همزیستی انسان و حیاتوحش
|پیام ما| کنوانسیون تجارت جهانی گونههای در معرض خطر گیاهی و جانوری (سایتیس) شعار روز جهانی حیاتوحش امسال را «ارتباط مردم و سیاره: کشف نوآوریهای دیجیتال در حفاظت حیاتوحش» تعیین کرد. سوم ماه مارس، مصادف با ۱۳ اسفند، از سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۱) به پیشنهاد سایتیس و توسط برنامهٔ محیط زیست ملل متحد بهعنوان روز جهانی حیاتوحش در تقویم سازمان ملل متحد قرار گرفت. اگرچه امروزه برخی ابزارهای نوین در کسب و تحلیل دادههای حیاتوحش بهکار میروند، اما سایتیس میگوید باید تلاش کنیم تا ابزارهای دیجیتال بتوانند در همهٔ ابعاد، از ارتباطات افراد گرفته تا سازوکارهای مالی و تولید ثروت در خدمت حفاظت قرار بگیرند.