بایگانی مطالب : زیست بوم
وزارت نیرو، «سیاست ساز» یا «سیاست باز»
|پیام ما| موضوع مدیریت آب علاوه‌بر اینکه در گرو مدیریت و عملکرد چندین بخش و دستگاه قرار دارد، در ذات موضوعی چند بعدی است که گاه مسائلی مانند آبراهه‌ها و پهنه‌های آبی مشترک و فرامرزی آن را پیچیده‌تر می‌کند. مرزهایی که نه فقط حقوق آب را پیچیده‌تر می‌کنند، بلکه مباحث بنیادینی مانند عدالت آبی را به میان می‌آورد. کارشناسان این‌بار از این ابعاد درکُنِش صحبت می‌کنند که چگونه سیاست‌بازی به‌جای سیاست‌سازی در مؤثرترین دستگاه دخیل در مدیریت آبی کشور نه‌تنها ملغمۀ مدیریت امروز را ایجاد کرده است، بلکه گره احقاق حقوق داخلی و بین‌المللی ذی‌نفعان منابع آبی را کور می‌کند. این میان، آنچه قربانی می‌شود «عدالت آبی» برای همۀ شهروندان است. به نظر می‌رسد دولت چهاردهم با شعار «عدالت محوری»، نیاز مبرم به بازنگری در سیاست‌های داخلی و خارجی مدیریت منابع آب کشور دارد.
کابینۀ چهاردهم بی‌آبی را باور کند
کمیته‌های تشکیل شده برای بررسی وزرا و معاونان رئیس‌جمهوری طی روزهای نخست مرداد، اسامی مورد تأیید خود را به «مسعود پزشکیان» اعلام می‌کنند. آنچه از نظر بسیاری از فعالان حوزۀ آب و نیرو اما به نظر هنوز هم وجود دارد، توجه اندک به ابرچالش آب و محیط‌زیست در کشور است که مناظره‌ها و برنامه‌های انتخاباتی رئیس‌جمهوری منتخب هم از نگرانی پیرامون آن‌ها کم نکرد. حالا متخصصان آب و دیپلماسی آب می‌گویند جامعۀ مدنی باید به شکل جدی از رئیس‌جمهوری رفع بحران‌های آب چه در بعد داخلی و خارجی را مطالبه کنند تا دولت هم آن را جدی فرض کند. این کارشناسان مهم‌ترین معضلات و چالش‌های این بخش را درحالی اعلام می‌کنند که معتقدند مدیریت آب و دیپلماسی آب به‌تنهایی نه از عهدۀ وزارت نیرو بر می‌آید نه دستگاه دیپلماسی. بلکه دولت باید برنامه‌ای کلان در مجموعۀ ارکان و سازمان‌ها برای حکم‌رانی در اقلیم خشک ایران داشته باشد. طی سال‌های گذشته نه‌تنها بسیاری از برنامه‌های کشور با اسناد بالادستی آب از جمله سند سازگاری با کم‌آبی تناقض داشت، بلکه بسیاری از وزارتخانه‌ها نیز مانند جهاد کشاورزی گویا علیه آب فعالیت می‌کردند. حالا کارشناسان می‌گویند همۀ اعضای کابینه باید به مدیریت ایرانِ خشک و لحاظ ضوابط محیط‌زیستی ناشی از شرایط خشک کشور باور داشته باشند.
استفاده از باورهای مذهبی برای مقابله با کم‌آبی
آب «دهفول» به فضولات دامی آلوده بود
۳۰۰ نفر از اهالی روستای «دهفول» نهاوند استان همدان، به‌دلیل استفاده از آب شربِ آلوده به میکروب با منشأ فضولات حیوانی روانۀ مراکز درمانی شدند. این اتفاق در پی ورود چاه جدیدی به مدار تأمین آب شرب این روستا اتفاق افتاد؛ چاهی که سال‌ها متروکه بود و طی سالیان به فاضلاب انسانی و فضولات حیوانی آلوده شده بود. مرکز بهداشت شهرستان نهاوند و شرکت آب و فاضلاب این شهرستان، بدون هیچ آزمایشی از آب، پیش از اتصال به مدار، آب را صرفاً با کلرزنی وارد شبکه کردند. پس از ابتلاء تعداد قابل توجهی از اهالی به علائم مشترک مسمومیت، آزمایشِ سلامت آب انجام، آلودگی به میکروب ناشی از فضولات حیوانات تأیید و حلقۀ چاه دوباره مسدود شد.
بی‌آبی در روستاهای رفسنجان
هنوز یک سال از افتتاح طرح آب‌رسانی به روستاهای رفسنجان در استان کرمان نمی‌گذرد؛ طرحی که دولت در زمان افتتاح، آن را پایان تنش آبی منطقه اعلام کرد. اهالی روستای شهرک ابراهیم‌آباد حاجی می‌گویند با شروع فصل تابستان، هر روز تا ساعت ۱۲ شب قطع آب را تجربه می‌کنند. مشکلی که به نظر در روستاهای منطقه عمومیت دارد. با وجود پیگیری‌های مکرر اهالی اما کسی جوابگوی آن نیست.
تشدید بحران در آبخوان‌های خراسان رضوی
جدول منتشر شده از وضعیت آبخوان‌های کشور در ۱۵ استان کشور که عموماً محل استقرار دشت‌های ممنوعه و ممنوعۀ بحرانی هستند، نشان می‌دهد کسری تجمیعی در آبخوان‌های خراسان رضوی دارای شرایط بسیار حاد و بیشترین میزان در کشور است. این عدد برای استان‌های کرمان، تهران، قزوین، قم و مرکزی نیز قابل‌توجه است. بنا بر آمارهای رسمی، آبخوان‌های کشور تا نیمۀ تیرماه حدود ۱۴۰ میلیارد مترمکعب کسری دارند و این درحالی‌است که هم‌اکنون در سراسر کشور در ۴۳۰ نقطه، طرح‌های تغذیۀ مصنوعی و پخش سیلاب اجرا می‌شود. بااین‌حال به نظر میزان برداشت گسترده، اجازۀ تأمین و جبران به وسیلۀ تغذیۀ آبخوان‌ها را نمی‌دهد.
کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس دل‌خوش به آب‌شیرین‌کن‌ها
آیا نمک‌زدایی از آب شور راهبرد اصلی مبارزه با کم‌آبی است؟
جزیی‌نگری‌های غیرسودمند در بودجهٔ آب
|پیام ما| مرکز پژوهش‌های مجلس در اظهارنظر کارشناسی جدید در حوزهٔ آب، به افزایش ۵۰ درصدی بودجهٔ این بخش در سال ۱۴۰۳ پرداخته است. براساس این گزارش، بودجه‌بندی بخش آب نشان می‌دهد به برخی از طرح‌ها که بیش از ۳۰ سال از زمان آغازشان گذشته، همچنان اعتباراتی اختصاص داده شده است. بررسی خروجی‌های اصلی دستگاه‌های سیاستگذار بخش آب نشان می‌دهد اهداف کمی در آن مشخص نیست و به‌نظر می‌رسد بعضی از این سنجه‌ها غیرواقع‌بینانه ارائه شده‌اند و همچنین، ارتباط سنجه‌های عملکردی نظام مدیریت یکپارچهٔ منابع آب (موضوع ماده ۳۷ برنامهٔ هفتم توسعه) با سنجه‌های پیشنهادی در لایحهٔ بودجهٔ سال ۱۴۰۳ در برخی موارد مشخص نیست. «انوش نوری اسفندیاری»، پژوهشگر سیاستگذاری آب، به «پیام ما» می‌گوید: «بخش دوم ماده واحدهٔ قانون بودجهٔ آب به ناگزیر وارد جزئی‌نگری‌هایی شده که گویی مشکل اصلی تدابیر مالی برای افزایش درآمد شرکت‌ها و تأمین بودجه برای اقدامات و عملیات مدیریتی است. حال‌آنکه این‌گونه اقدامات بدون بسترسازی برای تحول در نظام بودجه‌ریزی و شرکت‌داری، ارتقای مدیریت مالی شرکت‌های کارگزار دولتی و نقش‌آفرینی بخش خصوصی و سمن‌ها در تعامل و نظارت بر عملیات، راه به جایی نمی‌برد بلکه ممکن است اوضاع را وخیم‌تر کند.»
سناریوهای آیندهٔ برداشت آب در جهان
چراغ سبز به معدن‌کاوان در غیاب کارشناسان
مجوز اکتشاف و بهره‌برداری از «معدن سرب و روی آلبلاغ» در اسفراین و دو معدن در سرخ‌آباد و انگوران زنجان که همگی در مناطق حفاظت‌شده قرار دارند، درحالی در روزهای اخیر توسط شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست و با حضور رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شده است که «مجید مخدوم» و «نغمه مبرقعی دینان»، از اعضای این شورا در این جلسه حضور نداشتند و از چندوچون آن بی‌خبرند. مبرقعی با ابراز تأسف از صدور چنین مجوزی به «پیام ما» می‌گوید: «معدن‌کاوی در مناطق حفاظت‌شده استاندارد خاص می‌خواهد و این استانداردها وجود ندارد، حتماً پیگیر این ماجرا خواهیم بود.» و مخدوم هم با تأکید بر اینکه پای چنین مجوزی را امضا نخواهد کرد به «پیام ما» می‌گوید: «اجازهٔ چنین کاری در مناطق حفاظت‌شده را نمی‌دهیم.» معدن آلبلاغ در قلب پارک ملی ساریگل است و منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ انگوران هم با وجود حدود ۲۳ معدن فعال، سال‌هاست توان بارگذاری جدید را ندارد، بااین‌حال این مجوزها توسط شورای‌عالی محیط‌زیست صادر شده است و باید دید آیا با وجود این مخالفت‌ها به مرحلهٔ اجرا می‌رسد یا خیر؟
