بایگانی مطالب : منابع طبیعی
خطر هزاران چاه نفت رهاشده برای خزر
گرچه شاید روی کاغذ به‌نظر برسد «کنوانسیون تهران» پیشنهادهای ایده‌آلی برای مدیریت دریای خزر به کمک کشورهای عضو این کنوانسیون دارد و بخش قابل‌توجهی از مسائل این دریاچهٔ بزرگ در این کنوانسیون دیده شده است، اما هیچ‌گاه مفاد این معاهده از زمان تصویب به «برنامه‌ای عملی و اجرایی» نرسید. حالا خزر در حال پسروی و کوچک شدن است و بیم آن می‌رود که با تداوم اثرات تغییراقلیم، دریاچه هرگز به روزگار گذشته برنگردد. کشور آذربایجان فرصت میزبانی از کشورهای عضو و چهار سال مدیریت «اجرای کنوانسیون تهران» را از دست داد و با وجود اینکه نوبت استقرار دبیرخانه در تهران رسیده است، اقدامی برای دعوت از چهار عضو دیگر (روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان) و برگزاری اجلاس در ایران صورت نگرفته است. به‌نظر می‌رسد پنج کشور عضو این کنوانسیون دست روی دست گذاشته‌اند تا طبیعت چه سرنوشتی برای خزر و حاشیه‌نشینانش رقم بزند. براساس آخرین پیش‌نگری از وضعیت سواحل خزر، تمام محیط دریا در آستانهٔ بیابان شدن قرار دارند که البته «داغستان» بزرگترین بیابان احتمالیِ آینده در مجاورت خزر است. «پروین فرشچی»، متخصص علوم دریا، مدیریت ساحل و از معاونان اسبق دریایی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در گفت‌وگویش با «پیام ما» تأکید می‌کند که وقتش رسیده ایران اقدامی عملی انجام دهد و از کشورهای عضو برای تشکیل کنوانسیون دعوت کند؛ اما نه دعوتی برای جلسه‌های تکراری بلکه برای تدوین یک «برنامهٔ عمل»؛ وقتش رسیده ایران ابتکار عمل را به‌دست بگیرد. تعلیق در اجرای کنوانسیون تهران در شرایطی است که محیط زیست خزر با آلایندگی‌های زیادی تهدید می‌شود که بخش قابل توجهی از آن از چاه‌های نفت رهاشده‌ای ناشی می‌شود که کشورها حاضر به سرمایه‌گذاری برای نصب پوشش بر آنها نیستند. همچنین تنوع زیستی این دریاچه بزرگ به‌شدت کاهش پیدا کرده است.
رخت سیاه بر تن «چمن‌ساور»
|پیام ما| عصر پنجشنبه 16 آذر «حسن کلباسی» مثل همیشه عازم شیفت گشت‌‌زنی در منطقه «درازنو» شد. در این 14 سال که او به عنوان نیروی شرکتی از عرصه‌های طبیعی حفاظت می‌کرد، کم اتفاق ندیده بود. اما آنچه در این پنجشنبه اتفاق افتاد، با همه آنها فرق داشت؛ «حسن کلباسی» در همان ساعت‌های اول گشت زنی با شلیک گلوله کشته شد.
«نقاط اوج» اقلیمی فاجعه می‌آفرینند
ارزیابی علمی که بیش از ۲۰۰ دانشمند انجام شده نشان می دهد که تغییراقلیم باعث شده تا خطر رویارویی با «نقاط اوج» پیش‌روی جهان قرار بگیرد. عبور از این نقاط می‌تواند آثاری غیرقابل برگشت بر اکوسیستم‌ها داشته باشد که برای زندگی و معیشت انسان بسیار مهم است. پژوهشگران این ارزیابی می‌نویسند که زمان مقابله با این خطرات، همین حالاست و سرعت بخشیدن به تلاش‌های برای مهار افزایش دمای زمین، از رسیدن به این نقاط اوج جلوگیری می‌کند.
روز جهانی «خاک شور» در ایران
محیط زیستی‌ها خاک را فراموش کردند
خاک دوشادوش آب در سربرآوردن تمدن‌ها در پگاه تاریخ، نقش‌آفرینی و کارکردی پایدار و بدون دگردیسی داشته است؛ ولی ازآنجاکه همیشه زیر پاست، کمتر شناخته و پرداخته و در پی آن، کمتر حفاظت شده است. شوربختانه، گویی «جنبش سبز» به‌راه‌افتاده در گرداگرد جهان هم بیشتر نگران نابودی گونه‌ها، جنگل‌زدایی‌ها و آلودگی آب‌وهوا است و رویکردی بر نابودی خاک در جایگاه پایهٔ سازندهٔ طبیعت و محیط زیست ندارد و این بی‌علاقگی به سرنوشت خاک در کشور ما نمایان‌تر و آشکارتر و در پی آن آسیب به خاک هم بیشتر و بیشتر است. اینکه در بخش فرسایش خاک جایگاه نخست یا پس از افغانستان جایگاه دوم جهان را داریم، ولی همچنان به‌اندازهٔ چالش آب یا نابودی «یوز آسیایی» و «میش‌مرغ» یا «سمندر لرستانی» و آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع نگران نمی‌شویم، خود پیامدی از نشناختن جایگاه خاک و کارکردهای اکولوژیک آن است و این خود می‌تواند بیانی آشکار از کم‌کاری جامعهٔ علوم خاک ایران در گذر این سال‌ها باشد. کوتاه و گویا آنکه خاک که بزرگترین ذخیره‌گاه کربن کره زمین است و بیش از ۲۵ درصد تنوع زیستی یا «زیگونگی» را میزبانی می‌کند، چندان جایگاهی حتی برای هواداران جنبش سبز و زیست‌گرایان هم ندارد.
3.7 میلیون هکتار از اراضی آبی علت گردوغبار هستند
رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست گفت: 5 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی کشور منشا گردوغبار هستند که 3.7 میلیون هکتار آنها اراضی آبی محسوب می‌شوند.
خاک کشور ۱۵ برابر تحمل آن فرسایش دارد
ایران به لحاظ قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک در زمینه خاک حاصلخیز غنی نیست و ۱۰ تا ۱۵ برابر تحمل خاک، فرسایش داریم، در حالی که متوسط سرانه اراضی قابل کشت در ایران حدود ۱۶ صدم درصد است اما این عدد در دنیا بالای ۲ دهم است.
پسماند، عامل اصلی آلودگی خاک است
همین چندروز قبل یعنی هفتم آذر بود که دولت اعلام کرد آیین‌نامهٔ اجرایی قانون حفاظت از خاک را به‌زودی ابلاغ می‌کند. تصویب این قانون در ایران، راهی نسبتاً طولانی را طی کرد و سرانجام در خردادماه ۱۳۹۸ به تصویب رسید و ابلاغ شد. از زمان تصویب این قانون، با وجود تلاش برای تحقق قانون حفاظت از خاک، نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که اثربخشی قابل‌مشاهده‌ای از قانون مذکور برای کاهش فرسایش و آلودگی خاک، حاصل نشده است. البته این آمار براساس تحلیل نتایج در کل سطح کشور است و در استان‌های نفت‌خیز، آلودگی‌های خاک ناشی از منابع نفتی، بر دیگر منابع آلودگی خاک، پیشتازي می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که به بررسی قانون حفاظت خاک اختصاص داده و آن را اسفند سال گذشته منتشر کرده است، نوشت: «براساس آخرین آمارهای ارائه‌شده، میزان فرسایش خاک در ایران حدود ۱۵.۴ تن در سال در هکتار است که این مقدار، بالغ بر شش برابر متوسط جهانی آن است. همچنین مسئلهٔ آلودگی خاک در کشور آن‌طور که انتظار می‌رود کاهش محسوسی پیدا نکرده است. نتایج پایش آلودگی خاک انجام‌شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، گویای آن است که بالغ بر ۶۰ درصد موارد آلودگی، در خاک‌های دارای کاربری صنعتی و کشاورزی شناسایی شده است. درخصوص منابع آلاینده، نتایج نشان می‌دهد که عامل آلودگی خاک در بیش از ۶۰ درصد موارد پایش‌شده ناشی از پسماند است.
سایهٔ سنگین حاشیه بر سر اجلاس اقلیمی
|پیام ما| اجلاس سالانه‌ٔ کنوانسیون تغییراقلیم در دوبی کاپ ۲۸ اگرچه شروعی توفانی داشت و در نخستین روز آن، صندوق جبران خسارات کشورهای درحال‌توسعه از تغییراقلیم را راه‌اندازی کرد، اما در روزهای بعد به‌غیر از اخبار حاشیه‌ای خروجی ویژه‌ای در رسانه‌ها نداشته است. این درحالی‌است هنوز نگرانی‌ها بر سر تأمین مالی صندوق جبران خسارت در درازمدت و پایداری این سازوکار مالی پابرجاست. اما داغ‌ترین حاشیه باز هم مربوط به «سلطان الجابر»، رئیس اماراتی این اجلاس است. او دیروز در جمع خبرنگاران گفت که از حرف‌هایش سوءبرداشت شده است. او در یک جلسهٔ خصوصی گفته بود برای حذف سوخت‌های فسیلی باید جهان به داخل غارها برگردد.
کمک به اقلیم با میکروب‌ها
خرس‌های قطبی لاغر، صخره‌های مرجانی سفیدشده، کوچک‌شدن لایه‌های یخ...؛ اقلیم‌شناسان و دیگر محققان، اغلب از تصاویر تأثیرگذار احساسی مانند اینها برای نشان‌دادن تأثیرات گرمایش جهانی استفاده می‌کنند. بااین‌حال، میکروبیولوژیست‌ها با چالش‌هایی مواجه هستند تا مردم به تأثیرات اقلیمی روی موجودات کوچکی که مطالعه می‌کنند اهمیت دهند. پروفسور «شادی امین» که در دانشگاه نیویورک ابوظبی بر روی میکروبیوم‌های دریایی (جوامع میکروبی دریایی) مطالعه می‌کند، می‌گوید: «هیچ‌کس به میکروب‌ها فکر نمی‌کند، زیرا شما نمی‌توانید آنها را ببینید.»
