جنگل‌ها در تب

در کنفرانس بین‌المللی صیانت از منابع‌طبیعی و محیط‌ زیست که در دانشگاه محقق اردبیلی برگزار شد، یک گزاره بارها و بارها از سوی سخنرانان تکرار شد،‌ «جنگل‌ها به‌حال خود رها شده‌اند.» دربارهٔ «چه باید کرد» نیز اکثر استادان شرکت‌کننده روی یک گزینه اتفاق‌نظر داشتند «طرح‌های جنگلداری». از نظر آنها ایدهٔ تنفس در سال‌های اخیر نه‌تنها به بهبود شرایط منجر نشده، بلکه به نابسامانی در جنگل‌های شمال دامن‌زده است؛ در مقابل مدیران سازمان منابع‌طبیعی بر قانون تأکید کردند و اینکه بهره‌برداری توسط سیاستگذار ممنوع شده است.

هشتاد سال مدیریت جنگل

 سلاجقه: اجازه نمی‌دهیم فلرسوزی ریه خوزستان را بسوزاند

 رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: اجازه نمی‌دهیم فلرسوزی ریه خوزستان را بسوزاند. این فلرسوزی‌ها نه شایسته کشور ما و نه شایسته وزارت نفت است.

خطر تغییر اقلیم برای زنان باردار

حالا دیگر روزی نیست که تغییر اقلیم با پیامدهای مخربش گوشه‌ای از جهان را درگیر نکرده باشد. یک روز سیل و یک روز موج گرما، روز دیگر اخبار خشکسالی‌های طاقت‌فرسا و کمبود دسترسی به آب سالم و بعد هم مهاجرت‌ها و آوارگی دسته‌جمعی و ... همه و همه از پیامدهای منفی این پدیده‌ی هولناک به شمار می‌روند. با وجود اینکه هر کدام از این حوادث به خودی خود گروه‌های بسیاری را متحمل رنج می‌کنند اما پژوهش‌ها همواره نشان داده‌اند که زنان و کودکان از این وضعیت بیشترین آسیب‌ها را می‌بینند. آخرین گزارش صندوق جمعیت سازمان ملل با همکاری یونیسف و سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که با وجود همه این هشدار‌ها و پژوهش‌ها، سیاستگذاران هنوز آثار تغییر اقلیم را دست کم گرفته‌اند و نسبت به سلامت مادران و نوزادانشان بی‌توجه‌اند.

به نام حیوانات به کام باغ‌وحش‌داران

وضعیت باغ‌وحش‌ها، باغ‌های پرندگان و مراکز نگهداری حیوانات در کشور نامناسب و بعضاً بحرانی است. فعالان حقوق حیوانات و محیط‌ زیست در سالیان گذشته بارها بر این موضوع تأکید کرده‌اند و چندی پیش «علی سلاجقه»، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت: «تعدادی از باغ‌وحش‌ها به حال خود رها شده است.» دستورالعمل قدیم ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری حیات‌وحش سال ۱۳۹۱ نوشته شده بود و امسال وقتی بار دیگر قرار بر نوشتن و اصلاح دستورالعمل قدیم شد، انتظار می‌رفت با این اعتراف دست‌کم در بازنگری وضعیت باغ‌وحش‌ها و تهیه و تدوین دستورالعمل جدید نظارت و ارزیابی باغ‌وحش‌ها از تمام نظرات، به‌خصوص نظرات فعالان این حوزه استفاده شود؛ اما نه‌تنها اینگونه عمل نکردند بلکه دستورالعملی جدید در سکوت و بدون آنکه اسامی کارشناسان این طرح اعلام شود، تدوین و ابلاغ شده است.

بحران محیط زیستی در غزه

آخرین ارزیابی از تصاویر ماهواره ۴۵ روز پس از آغاز جنگ اشغالگران اسرائیلی در غزه، از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اکنون می‌توان برآورد کرد که حدود نیمی از ساختمان‌ها در شهر غزه تخریب شده است. ولی غزه اساسا کجاست؟ غزه در دوران باستان، یکی از شهرهای اصلی فلسطینیان بوده است. شهر و نوار غزه به طور متناوب از سوی مصر و اسرائیل اشغال شده است (۶۷-۱۹۴۹). پس از جنگ شش روزه تحت حکومت اسرائیل (۱۹۶۷-۱۹۹۴) بوده و با توافقنامه اسلو در سال ۱۹۹۴ انتقال قدرت طی مراحلی پیش‌بینی شد تا که منجر به خودمختاری شود. غزه با مصر و اسرائیل هم مرز است. نوار غزه ۴۱ کیلومتر طول و ۱۰ کیلومتر عرض دارد و محل زندگی ۲.۲ میلیون نفر است. در بعضی منابع کلمه غزه را برگرفته از کلمه عبری عزه Azzah به معنای «شهر قوی» دانسته‌اند. ‌موضوع «قدرت» در کتاب مقدس به‌طور غیرمستقیم با غزه مرتبط است. بر اساس کتاب قضات، سامسون فوق بشری قبل از اینکه قدرت خود را بازیابد و معبد داگون را ویران کند، توسط فلسطینیان در غزه زندانی شد‌. مصریان آن را «غزت» (شهر با ارزش) می نامیدند. از سوی دیگر معانی غزه به نوعی از حلزون های دریایی یا پارچه نازکی که برای پوشاندن زخم‌ها استفاده می‌شود (در پزشکی «گاز استریل» به همین نام به کار می‌رود)، و همچنین مستحکم، قوی اطلاق شده است. منابع طبیعی غزه شامل زمین‌های قابل کشت است. نوار غزه تا حد زیادی به آب «وادی غزه» وابسته است که اسرائیل را نیز تامین می‌کند. ‌بیشتر آب از چاه‌های آب زیرزمینی به‌دست می‌آید (۹۰ درصد در سال ۲۰۲۱). کیفیت آن پایین است و بیشتر آن برای مصرف انسان نامناسب است. مابقی آن در کارخانه‌های آب شیرین کن تولید می شود یا از ‌اسرائیل خریداری می‌شود. ذخایر گاز دریایی غزه در فاصله ‌۳۲ کیلومتر از خط ساحلی نوار غزه گسترش یافته و حجم آن ۳۵ میلیارد متر مکعب‌‌ محاسبه شده است‌.

زاینده‌رود و چرخهٔ معیوب تشدید مناقشه‌های هویتی

پروژهٔ «انتقال آب بن-بروجن» پس از نزدیک به دو دهه مناقشه‌، نهایتاً در آبان‌ماه ۱۴۰۲ به بهره‌برداری رسید. از زمان تعریف پروژهٔ بن-بروجن تا به امروز، متخصصین در راستای هشدار به سیاستگذاران آبی کشور در مورد عواقب اجرای این پروژه از منظرهای مختلف بحث کرده‌اند؛ نقض مصوبات شورای‌عالی آب و قوه قضاییه مبنی‌بر عدم بارگذاری جدید بر حوضه‌ٔ آبریز‌ زاینده‌رود تا تعیین‌تکلیف تخصیص‌های استان‌های اصفهان و چهارمحال‌و‌بختیاری، تأمین نشدن حقابهٔ کشاورزان اصفهانی و دغدغهٔ تأمین معیشت آنان، خطر تشدید فرونشست زمین در اصفهان و نابودی آثار و ابنیهٔ تاریخی این شهر، توجیه‌ناپذیری انتقال آب از حوضه‌ٔ آبریز‌ زاینده‌رود (بن) به حوضهٔ آبریز کارون (بروجن) از حیث فنی و محیط‌ زیستی، عمده دلایلی است که صاحب‌نظران در طی سال‌های اخیر به کرات تلاش داشته‌اند از آن به‌مثابه ابزاری برای فشار بر مجریان و سیاستگذاران آبی کشور جهت ممانعت از اجرای پروژهٔ انتقال آب بن-بروجن استفاده کنند. اگرچه هریک از این انتقادات واجد اهمیت بالایی است و بخشی از ابعاد مناقشهٔ زاینده‌رود را نشان می‌دهد، بااین‌حال به‌نظر می‌رسد در همهٔ این سال‌ها «مناقشهٔ هویتی» دو استان اصفهان و چهارمحال‌و‌بختیاری به‌عنوان سویهٔ تاریک مسئلهٔ زاینده‌رود مورد کم‌توجهی متخصصان و سیاستگذارن آبی کشور قرار گرفته است.

«میراث شهری» مفهوم حفاظت را تغییر داد

اهمیت حفاظت از بافت تاریخی بر کسی پوشیده نیست، اما نکتهٔ مهم اینجاست که نه‌تنها حفاظت از بافت‌ها به خوبی میسر نشده که دربارهٔ سایر آثار باستانی و تاریخی خارج از بافت تاریخی این آسیب سرعت بیشتری داشته است. این درحالی‌است که بسیاری از شهرهای مختلف دنیا ذیل واژهٔ «میراث شهری» معنای حفاظت از میراث و بافت تاریخی را به‌طور کامل تغییر داده‌اند. «حجت گلچین»، پژوهشگر و عضو ه‍یئت‌علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان، در گفت‌وگو با «پیام‌ ما»‌ دربارهٔ توجه جهانی به این مقوله از میراث معماری و شهری به نکات جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: «زمانی که دربارهٔ یک بافت تاریخی واجد ارزش صحبت می‌کنیم، به‌طور ضمنی، مجوز صادر می‌کنیم که خارج از آن محدوده، مد نظر و واجد ارزش نیست، اما مقولهٔ میراث شهری هیچ منافاتی با بافت تاریخی ندارد و نه‌تنها آن را در زیرمجموعهٔ خود قرار می‌دهد که منجر به حفظ ابعاد بسیار وسیعی از وجوه و نشانه‌های فرهنگی جامعهٔ انسانی در یک شهر است.»

محیط‌ زیست در هزارتوی اخلاق

می‌خواهیم یک دریاچهٔ کوچک را نجات دهیم و برای این اقدام ناچاریم جنگل بزرگی را خراب کنیم، چه تصمیمی باید بگیریم و کدام را باید انتخاب کنیم؟ «گرگوری بسم»، استاد فلسفه در کالج کینگ پنسیلوانیا، تلاش کرده در کتاب خود به‌نام «اخلاق محیط زیست» به این پرسش‌ها پاسخ دهد.

۱۵ پیشنهاد برای اصلاح قانون هوای پاک

آلودگی هوا درحالی به یک بحران تکراری تبدیل شده است که هشدارها و ضرب‌الاجل‌ها برای اجرای قانون هوای پاک از سوی مسئولان مدام تکرار می‌شود. ۱۷ تیر پارسال رئیس سازمان بازرسی کل کشور، از اعلام فهرست دستگاه‌های سهل‌انگار در اجرای قانون هوای پاک به رئیس‌جمهور و قوه قضاییه خبر داد و فروردین‌ماه همین امسال بود که خبرگزاری قوه قضاییه اعلام کرد قرار جلب به دادرسی از سوی دادستانی تهران برای «پنج مقام مسئول» در رابطه با «عدم انجام تکالیف قانونی» در اجرای «قانون هوای پاک» صادر شده است. ترک فعلی که دیروز سخنگوی قوه قضاییه باز هم از آن صحبت کرد و هشدار داد: «عملکرد مدیران فعلی هم تحت رصد و نظارت سازمان بازرسی است.»