«علی سلاجقه» رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، ۱۶ خرداد و در حاشیۀ جلسۀ هیئت‌دولت، در جمع خبرنگاران اعلام کرد که به‌دلیل بارندگی‌های اخیر، حقابۀ ایران از هیرمند تأمین شده است. این درحالی‌است‌که، در هفتۀ آخر خرداد و پس از آخرین سیلاب رودخانۀ هیرمند در افغانستان، آب محدودی که از هیرمند به‌سمت ایران جریان داشت نیز قطع شد. آن‌هم در شرایطی که تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌داد، مسیر آب به‌سمت گودزره همچنان باز و آب به‌سمت این شوره‌زار در جریان بود. این گفته‌ها درحالی‌است‌که، براساس آمار رسمی از طغیان‌های پیاپی هیرمند در فاصلۀ زمانی اسفند ۱۴۰۲ تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۳، کم‌تر از ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب از هیرمند به کشور وارد شده است. مقام‌های دولتی درحالی اصرار بر تأمین حقابه دارند، که یک نمایندۀ شهروندان سیستان‌وبلوچستان در مجلس شورای اسلامی به «پیام ما» گفته است: اطلاعات اخذشده از گروه‌های علمی تأیید می‌کند که در سازۀ بند کمال‌خان تغییری رخ نداده و آب ورودی به سیستان از طریق دریچه‌های این سد به‌سمت پایین‌دست رهاسازی شده است. براساس مطالعات زمان‌بندی‌شدۀ گروه جغرافیای دانشگاه سیستان‌وبلوچستان، تصاویر ماهواره‌ای اردیبهشت نشان می‌داد، حدود یک‌دهم آب توسط دریچه‌های بند کمال‌خان به‌سمت ایران جاری شده بود و دَه‌برابر این آب به‌سمت شوره‌زار گودزره منحرف شد.

رسانه‌های محلی سیستان و بلوچستان گزارش کردند طی چند روز اخیر مقدار ورودی آب در کانال فیدر یک (ورودی چاه نیمه در جاریکه) بسیار ناچیز بوده و اکنون به طور کانل قطع شده است.

|پیام ما| در کنار تصاویری که حاکی از رهاسازی آب در افغانستان به‌سمت شوره‌زار‌ها هستند، خبر رسیده فاز جدید سد پاشدان بر روی رودخانهٔ هریرود در بالادست ایران (استان خراسان‌رضوی) و سد دوستی با حضور «ملا عبدالغنی برادر»، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان و «عبدالطیف منصور»، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان، افتتاح شده است. سد پاشدان یکی از پروژه‌های بزرگ سدسازی کشور افغانستان محسوب می‌شود که در ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات بر روی سرشاخه‌های هریرود واقع شده است و ظرفیت ذخیرهٔ ۴۵ میلیون مترمکعب آب را دارد. به‌نظر می‌رسد حالا راهی جز اجماع منطقه‌ای علیه سیاست‌های آبی طالبان وجود ندارد. حالا مدت‌هاست از هامون تا آمودریا، تحت‌تأثیر سیاست‌های آبی طالبان یا از بین رفته است یا در حال از بین رفتن است. سد پاشدان، مانع اصلی رسیدن آب به سد دوستی در خراسان ایران است.

دیپلمات است و پیش از گفت‌وگو به‌نظر می‌رسد باید مصرانه از حقوق بین‌الملل دفاع کند. تلاش‌ها و مطالعاتش برای آب، اما او را به‌سمت تلاش‌های تک‌بُعدی برای محقق‌کردن حقوق بین‌المللی آب سوق نداد، بلکه نگاهش در این گفت‌وگو بیش از بسیاری کارشناسان آب به داخل و منابع آب‌های داخلی است. «سید عباس عراقچی»، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در دولت حسن روحانی است که بسیاری از ایرانی‌ها نامش را گره‌خورده به «برجام» می‌شناسند. او برای استیفای حقوق آبی ایران به‌ویژه در مرز شرقی تلاش کرده است. تلاشی که به‌نظر می‌رسد تحولات تاریخی منطقه درنهایت آن را ناکام گذاشته است. بااین‌حال، آنچه در این گفت‌وگوی یک‌ساعته بر آن تأکید می‌کند، علاوه‌بر لزوم پایبندی به معاهدات و تلاش برای احقاق حقوق بین‌المللی آب کشور، خوداتکایی به منابع داخلی آب از طریق بهینه‌سازی مصرف است. او که جنبه‌های جدیدی از دیپلماسی آب را شرح می‌دهد، می‌گوید جهان پر از تجربه و درس‌آموخته برای ایران‌ِ بی‌آب است تا بتواند بدون اضطراب از قطع آب‌هایی که از کشورهای همسایه می‌آیند، روزگار خشکی و بی‌آبی را سپری کند. روشی که نه‌تنها قطعی و قابل اتکاست، بلکه نه تحریم‌بردار است و نه در گرو چندوچون روابط با همسایگان.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان ضمن تأیید رهاسازی آب هیرمند به‌سمت ایران گفت: این رهاسازی بر اساس معاهده آبی ایران و افغانستان نیست بلکه تنها توافق این است که دریچه‌های سد کمالخان باز شود تا به‌جای بیابان گودزره به‌سمت ایران بیاید.

رئیس سازمان حفاظت ازمحیط زیست در حاشیه جلسه هیئت دولت گفت: در مورد حق‌آبه هیرمند هیچ اتفاقی خاصی نیافتده است.

|پیام ما| بیش از دو سال است که حقابهٔ ایران از هیرمند پرداخت نشده و مذاکرات ایران با طالبان برای رهاسازی آب به‌سمت ایران بی‌نتیجه مانده است. حالا «علی‌اکبر محرابیان»، وزیر نیرو، در نشست خبری اعلام کرده است که تأمین حقابهٔ ایران از هیرمند اختیاری نیست: «امیدواریم با ادامهٔ بارش‌ها، طالبان نسبت به تخصیص حقابهٔ ایران اقدام کنند. در غیر این‌صورت از ابزارهای قانونی و حقوقی استفاده خواهیم کرد.» این گفته‌ها در‌حالی‌است که طی ۲۰ سال گذشته حتی در زمان ثبات نسبی افغانستان، یا در دوران ریاست‌جمهوری «اشرف غنی» نیز سیلاب‌های هیرمند به‌سمت هیرمند رها‌سازی می‌شد. از زمان تکمیل طرح‌های سازه‌ای آبی در افغانستان مانند تکمیل و بهره‌برداری بند انحرافی کمال‌خان دیگر حتی سیلاب‌های احتمالی هم امکان ورود به کشور ندارند. به‌رغم آنچه در معاهدهٔ ۱۳۵۱ پیش‌بینی شده، ایران تاکنون نه از حکمیت استفاده کرده است و نه از ابزارهای حقوقی دیگر. گرچه بسیاری از کارشناسان حقوق و روابط بین‌الملل می‌گویند ایران ابزارهای گستردهٔ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در برابر طالبان دارد که در دیپلماسی و مذاکرهٔ فعلی هیچ کدام را فعال نکرده است.

در سفر «ملا برادر عبدالغنی»، معاون رئیس‌الوزرای طالبان به ایران، وزیر نیرو مواضع قاطع و سختی در مورد حقابهٔ ایران از هیرمند گرفت، اما به‌نظر می‌رسد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، در برابر همهٔ صحبت‌های عبدالغنی که به‌صراحت به هدر دادن آب در گودزره و محروم کردن ایران از حق تاریخی و قانونی‌اش ‌اعتراف می‌کرد، منفعل عمل کرد و حتی مناسبات سیاسی را هم در نظر نگرفت. باوجوداین، حتی وزیر نیرو نیز در این نشست از برنامه‌های آتیِ آبی طالبان صحبتی به میان نیاورد. گویی مقامات عالی ایران فراموش کردند زمانی که همه درگیر بازپس‌گیری حقابهٔ ایران از هیرمند و گمانه‌زنی از وضعیت آبی سد کجکی و کمال‌خان بودند، طالبان برنامهٔ دیگری به نام سد «بخش‌آباد» در پیش گرفته و ملا برادر در انحراف حواس ایران از برنامه‌های آینده‌اش موفق بوده است؛ برنامه‌هایی که برای ایران خشکی و گرد‌وغبار بیشتر به ارمغان می‌آورد. یک منبع آگاه افغانستانی به «پیام ما» می‌گوید که ملا برادر برای همهٔ سؤال‌های احتمالی ایران آمادگی کامل داشت، اما از نظر طالبان این دیدار بی‌هیچ چالشی برای حاکمان افغانستان و با موفقیت انجام شد.