نه هندوانه آب‌بر است و نه محصولات استراتژیکی چون گندم، کم‌آب. این یک باور اشتباه است که جدیدترین مطالعات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان آن را ثابت کرده. تحقیقاتی که حاصل نتایج مستند اندازه‌گیری میزان آب مصرفی محصولات کشاورزی جنوب با نصب کنتور هوشمند در مزارع و کشتزارهای جنوب استان است. این تحقیقات نشان می‌دهد مصرف آب هندوانه به ازای هر کیلوگرم، ۱۴۰ لیتر است و گندم هزار و ۴۲۸ لیتر. در حالی که میزان آب مصرفی گندم ۱۰ برابر هندوانه است، با سیاست‌های تشویقی توسعه کشت محصولات استراتژیک، سطح زیر کشت گندم در جنوب استان از ۳۶هزار هکتار در سال ۹۹-۱۴۰۰ به ۴۰ هزار و ۶۰۰هکتار در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ رسیده است. مطالعات تحقیقاتی نشان می‌دهد جنوب و به ویژه مناطق خاص دچار بحران آب جای توسعه کشت محصول گندم نیست و امنیت غذایی باید از طریق افزایش بهره‌وری و توسعه کشت این محصول در مناطق سردسیری و شمال کشور مهیا شود.

نتایج مطالعات تازه اما در حالی است که مطالعات تحقیقاتی در کشور اعداد متفاوتی از میزان آب مصرفی محصولات کشاورزی نشان داده‌اند. یک مطالعه در شاهرود میزان آب مصرفی هندوانه به ازای هر کیلوگرم را ۶۰۰ لیتر برآورد کرده است. این مطالعه که در آبان ۹۸ منتشر شده و حاصل کار پژوهشی محمد قدس‌پور و طیبه خلیلی است نشان می‌دهد که میزان آب هندوانه به ازای هر مترمکعب آب مصرفی، ۱.۵۵کیلوگرم هندوانه، ‌۱.۸۷کیلوگرم خیار و ۱.۹۰ کیلوگرم گوجه تولید می‌شود.
مطالعه دیگری از اندیشکده تدبیر آب ایران که حاصل کار مریم حسنی سعدی و الهام گلکار در پاییز ۹۵ است، رقم آب مصرفی هندوانه به ازای هر کیلوگرم را ۲۵۰ لیتر، گندم به ازای هر کیلوگرم هزار و ۷۸۸ لیتر و ذرت دانه‌ای به ازای هر کیلوگرم هزار و ۴۲۸ لیتر برآورد کرده است.
مصرف آب گندم ۱۰ برابر هندوانه
مطالعات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان اعداد دیگری را برای آب مصرفی کشت هندوانه نشان داده. این تحقیقات که به صورت مستند و بر مبنای داده‌های کنتورهای حجمی نصب ‌شده در مزارع تحت مدیریت کشاورزان در نمونه‌های مختلف در جنوب استان کرمان است، نشان داده که آب مصرفی هندوانه به ازای هر کیلوگرم ۱۴۰ لیتر، خیار ۱۰ لیتر، گوجه فرنگی ۱۵۰ لیتر، گندم ۷۰۰ گرم به ازای هر مترمکعب آب و جو نیز تقریبا به همین میزان است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان: در جنوب کرمان اگر بتوانیم صادرات موفقی در هندوانه داشته باشیم ارزش اقتصادی‌اش برای ما بیشتر است که هندوانه تولید و گندم وارد کنیم

چرایی آب‌برنبودن هندوانه در جنوب استان
آنچه باعث تناقض در میزان آب مصرفی محصولات مشابه در این گزارش‌هاست، مناطق تحقیقی است. با این حال این مطالعات گویای این نکته است که میزان آب مصرفی گندم بیشتر از هندوانه است. احمد آئین، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان در گفت‌وگو با «پیام ما» درباره چرایی کمتر بودن آب مصرفی هندوانه در جنوب استان کرمان می‌گوید: «به‌طور متوسط بیشتر از ۵۰ درصد از مراحل رشد و نمو هندوانه در جنوب استان کرمان در زیر پوشش پلاستیکی است و در این شرایط تبخیر و تعرق اصلا نداریم؛ گاه با یک تا دو دوره آبیاری کل نیاز آبی این محصول در نیمه اول دوره رشد تکمیل می‌شود. در نیمه دوم رشد گیاه نیز که پلاستیک برداشته می‌شود، مالچ کفپوش مصرف آب را پایین می‌آورد.» به گفته آئین از دیگر مواردی که باعث کاهش آب مصرفی در کاشت هندوانه در جنوب استان نسبت به سایر مناطق است، زمان کشت است که به علت کشت این محصول در پاییز و زمستان تبخیر و تعرق کاهش پیدا می‌کند.
یارانه ۶ میلیون تومانی برای هر هکتار کشت گندم
پیش‌تر فریبرز عباسی،‌ سرپرست معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز در نشستی خبری از آب‌بر نبودن کشت محصول هندوانه گفته و مصرف آب گندم را بیشتر از هندوانه اعلام کرده بود. با این حال ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی با اعلام اجرای تعرفه صادرات محصولات آب‌بر از امسال، هندوانه و سایر محصولات جالیزی را آب‌بر خوانده و از محدودیت و حتی ممنوعیت صادرات این محصولات گفته است؛ موردی که حتی با گفته معاون او نیز در تناقض است.
پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی نیز ۲۲ خرداد در خبری در اعلام کرد که برای حمایت از تولید کالاهای اساسی در کشور به کشاورزانی که گندم، دانه‌های روغنی و نهاده‌های دامی بکارند یارانه به‌صورت مستقیم پرداخت می‌شود؛ در فاز اول به ازای هر هکتار ۳ میلیون تومان به افرادی که دانه سویا بکارند پرداخت می‌شود، ۳ میلیون تومان نیز به عنوان افزایش عملکرد بهره‌وری در این بخش پرداخت می‌شود.
توسعه کشت گندم در کرمان بی‌آب
دولت در حال اجرای سیاست‌هایی برای تشویق توسعه کشت گندم و سایر نهاده‌های دامی، بدون توجه به شرایط و قابلیت‌های هر منطقه است. سعید برخوری، رئیس سابق جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان در گفت‌وگو با «پیام ما» از توسعه کشت گندم در جنوب استان می‌گوید. به گفته او سطح زیر کشت گندم در جنوب استان از ۳۶هزار هکتار در سال زراعی ۹۹-۱۴۰۰ به ۴۰ هزار و ۶۰۰هکتاردر سال زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ رسیده است. برخوری اگرچه در این گفت‌و‌گو بر آب‌بر بودن گندم صحه می‌گذارد اما معتقد است با توجه به جنگ اوکراین و روسیه، جنوب کرمان باید همین میزان آبی را که دارد بر روی محصولات استراتژیک بگذارد: «مشخص است که ما همین میزان آبی که داریم را باید صرف غذا کنیم. با توجه به جنگ و مشکلاتی که ایجاد شده و همچنین با توجه به اینکه نان، غذای غالب مردم است باید همین میزان آب به سمت تولید گندم رود. بنابراین هم دولت باید حمایت کند و قیمت مناسب‌تری به کشاورزان دهد و هم کشاورزان باید نگاه ملی داشته باشند.»
نباید دنبال توسعه کشت گندم باشیم
اینکه کرمان با میزان بارندگی کمتر از نیمی از متوسط کشور به سمت کشت بیشتر محصولات آب‌بری چون گندم و ذرت و جو رود، از نگاه رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان یک سیاست اشتباه است. او می‌گوید: «ما برای کشت‌های استراتژیکی مثل گندم در مناطق خاص به هیچ وجه نباید دنبال افزایش سطح زیر کشت باشیم. این کاملا استدلال غلطی است و دلایلی فنی و منطقی زیادی دارد. در واقع اگر بخواهیم دنبال کشت گندم باشیم باید دنبال روش‌هایی باشیم که تولید بر واحد سطح را افزایش دهد. اکنون عملکرد جنوب استان ۴ تن در هکتار است و اگر این عدد به ۶ یا ۷ تن برسد می‌تواند بخشی از این دغدغه را از بین ببرد.»
آئین تاکید دارد که نباید برای کل کشور یک نسخه واحد پیچید و با توجه به اینکه گندم در مناطق سردسیری آب کمتری مصرف می‌کند، باید توسعه کشت این محصول در مناطقی شمالی کشور باشد. از نگاه او در جنوب استان بهتر است به جای توسعه کشت محصولات آب‌بری چون گندم، هندوانه تولید شود و ارز حاصل از آن به واردات گندم اختصاص یابد. «در جنوب کرمان اگر بتوانیم صادرات موفقی در هندوانه داشته باشیم ارزش اقتصادی‌اش برای ما بیشتر است که هندوانه تولید و گندم وارد کنیم.» انوش اسفندیاری، دبیر اندیشکده تدبیر آب ایران نیز در گفت‌وگو با «پیام ما» سیاست محدودیت صادرات محصولات جالیزی و ترغیب کشاورزان به کشت گندم را یک تصمیم بدون پشتوانه و شتاب‌زده می‌داند. او می‌گوید: «باید به فکر توسعه و اقتصاد روستا باشیم و تصمیمات شتابزده موجب ایجاد تعارض بین منافع روستاییان و منافع ملی می‌شود، هرچند شاید این تعارض هم غیرواقعی و توهمی باشد. به طور مثال در بعضی از موارد کارشناسی نشده و فقط از روی ظاهر قضاوت می‌شود؛ مثل تولید و صادرات هندوانه.» اسفندیاری با توجه به جنگ روسیه و اوکراین موافق تامین گندم در داخل کشور است اما معتقد است که محاسبات جهاد کشاورزی آشکار نیست. «در هر حال تولید گندم به عنوان محصولات استراتژیک باید هدف‌گذاری شد و ما بخشی از این تولید را در داخل داشته باشیم؛ اما چون این محاسبات آشکار نبوده و نمی‌دانیم روش اجرا چگونه بوده، نمی‌توانیم در قضیه چندان قضاوت کنیم.»