بیش از یک ماه از سیل در جنوب استان سیستان‌وبلوچستان می‌گذرد و مطابق انتظار دیگر خبری از عملیات امداد و نجات نیست. حالا زمان بازسازی مناطقی فرارسیده که طی چند سال گذشته چندبار دیگر از سیلاب خسارت دیده‌اند. ۱۹ اسفند ۱۴۰۲، چند روز بعد از وقوع حادثه معاون امور بازسازی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اعلام کرد عملیات بازسازی واحدهای سیل‌زدهٔ سیستان‌و‌بلوچستان با تشکیل پرونده برای پرداخت تسهیلات وارد مرحلهٔ اجرا شده است و از برنامهٔ دولت برای تخصیص تسهیلات کم‌بهرهٔ ۳۵۰ میلیون تومانی به واحدهای تخریب‌شده و پرداخت ۸۰ میلیون تومان تسهیلات بلاعوض به مالکان واحدهای آسیب‌دیده از سیل خبر داد.

 

خبرگزاری دولت به‌نقل از «مجید جودی» نوشته بود: «درخصوص ارزیابی از میزان خسارت‌های وارده به واحدهای مسکونی در روستاها و شهرهای کوچک، با توجه به حجم بارندگی که در منطقه رخ داد و در یکصد سال اخیر بی‌سابقه بود، پیش‌بینی خسارت‌های گسترده‌تر در استان شده بود. اما با توجه به آنکه در سال‌های گذشته ۶۰ درصد واحدهای مسکونی جنوب سیستان‌وبلوچستان نوسازی و مقاوم‌سازی شد که این میزان مقاوم‌سازی شش درصد بالاتر از میانگین کشوری است؛ میزان خسارت به واحدهای مسکونی کمتر از پیش‌بینی‌ها بود.»

 

انباشت خسارات

حالا اما بسیاری از اهالی سیل‌زده در مناطق دوردست و روستاهای بسیار محروم می‌گویند خبری از دولت برای جبران خسارت نیست و هنوز نتوانسته‌اند آسیب‌های سیلاب‌های گذشته را جبران کنند. بنابراین، چشم امیدی به دولت برای جبران آنچه در سیلاب اخیر بر سرشان آمده ندارند.

 

«مرضیه میهن‌خواه»، دهیار روستای «الله نوبازار» در بخش پلان چابهار، بر جبران نشدن خسارت‌های پیشین تأکید می‌کند. او به «پیام ما» توضیح می‌دهد: روزهای اول کمک‌های بسیار زیادی آمد؛ چراکه مردم و خیران دست‌به‌کار بودند. یعنی آن نیازهایی که در روزهای بحران داشتیم، کمابیش تأمین می‌شد و این را مدیون همراهی مردم هستیم. اما حالا اوضاع فرق کرده است. آب از روستاها و خانه‌ها تخلیه شده است. باوجوداین، خانه‌های زیادی نشست کرده‌اند و ترک‌های بزرگ دارند. مردم در همان خانه‌ها مانده‌اند. چاه فاضلاب‌ها خراب شده. چاه‌های کشاورزی ریزش کرده است. محصولات کشاورزی از بین رفته و دام‌ها تلف شده‌اند. دولت باید برای جبران این شرایط فکری کند.»

 

میهن‌خواه می‌گوید اینکه تأکید می‌کنند بر دولت به این دلیل است مردم در این منطقه نه‌تنها پیش از سیلاب هم زندگی خوبی نداشتند بلکه بارها و بارها از سیلاب‌های پیشین هم متضرر شده‌اند و اگر توانی هم داشتند، اکنون دیگر امکان اینکه خودشان دست‌به‌کار شوند ندارند: «تلاش بسیار زیادی کردیم که بنیاد مسکن را متقاعد کنیم که همهٔ خانه‌های آسیب‌دیده از سیلاب ۹۸ را در فهرست جبران ضرر و زیان جای دهد، اما نشد. از آن سال تا سال قبل، هر بار که سیلاب آمد، مردم خودشان بودند و خودشان. حالا هم همین شرایط وجود دارد.»

 

تشدید محرومیت

«عبدالرحمن»، یکی از اهالی «قصرقند»، حرف‌هایی شبیه مرضیه دارد: «روزهای نخست مردم آمدند و کمکی کردند. اما حالا دیگر از رفت‌وآمد آنها هم خبری نیست. مسئولان هم که هیچ. حالا به‌نظر نمی‌رسد کسی کار خاصی قرار باشد انجام دهد. فراموش نکنیم ما از مناطقی صحبت می‌کنیم که پیش‌ازاین در محرومیت به‌سر می‌برند.»

 

عبدالرحمن اما فکر می‌کند تمام مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، یک طرف و مشکل بهداشت یک طرف دیگر: «بسیاری از افراد بیماری پوستی گرفته‌اند. چون آب اصلاً بهداشتی نیست و چاه‌های فاضلاب تقریباً به‌شکل عمومی خراب شده است. یک‌جور بیماری که خارش زیادی دارد. افراد جوان خیلی اذیت نمی‌شوند، اما بچه‌ها و زنان و مردان پابه‌سن‌گذاشته و پیر خیلی آزار می‌بینند. مخصوصاً برای آنهایی که ماشین زیر پایشان نیست. در روستا هم که همیشه وسیلهٔ ایاب‌وذهاب فراهم نیست. اگر بتوانند به دکتر برسند یا به مراکز درمانی یک پماد و قرص به آنها می‌دهند. تقریباً همهٔ خانواده‌ها با این مشکل سروکار دارند.»

 

اوضاع در دشتیاری هم مانند سایر مناطق است و شاید کمی بدتر. بخش عمدهٔ خسارت سیلاب در این منطقه اتفاق افتاد. «محسن رحمت‌پور» از فعالان اجتماعی محلی در این منطقه است. به‌گفتهٔ او، از حدود ۷۰ روستا در منطقهٔ آب شرب ۴۰ روستا دوباره برقرار است و ۳۰ روستا همچنان با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند: «بیماری پوستی بسیار در این منطقه رواج دارد. دلیلش هم نبود آب بهداشتی و چاه‌های تخریب‌شدهٔ فاضلاب است.»

 

چالش بزرگ بهداشت

او توضیح می‌دهد که در منطقهٔ دشتیاری دولت برآورد نسبتاً دقیقی از میزان خسارت دارد و تقریباً همهٔ آسیب‌دیدگان از حادثهٔ اسفند سال گذشته شناسایی شده‌اند: «تقریباً همهٔ خسارت‌ها برآورد و محاسبه شد. اما معلوم نیست که قرار ایست چه زمانی این خسارات پرداخت شود. موضوع این است که روی دست مردم بدهکاری مانده است. پدر من و عموهایم، در زمینی به‌صورت شراکتی کشاورزی می‌کنند، سال گذشته در مجموع ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان وام گرفته بودند که کار را طوری توسعه دهند که در شرایط خشکی سال قبل بتوانند کشت کنند. همهٔ محصول کشاورزی را آب برد و حالا فقط بدهکاری روی دستشان مانده است. کشاورزان اینجا زمین‌های زیادی ندارند یا آن‌طور کشت و زرع سوددهی ندارند. الان یکی از بزرگترین مشکلات مردم منطقه این است که کشاورزی‌شان را آب برده است، دام‌هایشان هم تلف شده‌اند، همان خورده درآمد وجود ندارد، اما همهٔ مردم وام‌دار و مقروض هستند. ‌خیلی‌ها بدهکار وام‌های مسکن سال‌های قبل و برای سیل‌های قبلی هستند.»

 

رحمت‌پور هم مانند سایر اهالی می‌گوید که عمده بار مدیریت بحران این سیلاب در مورد ضرر و زیان مردم، بر دوش خیران و مردم بود. حدود ۱۵۰ سرویس بهداشتی در همین مدت از سوی خیران در منطقهٔ «باهوکلات» دوباره‌سازی شد. بسیاری از افرادی که شاید کمی دستشان به دهنشان می‌رسید، زکات یا فطریه‌شان را به این کار اختصاص دادند. اما واقعاً در حال حاضر مشکلی که وجود دارد و به‌ویژه با گرم شدن هوا آزاردهنده‌تر از هر زمان دیگری هم خواهد بود، همین مسئلهٔ بهداشت است. نبود آب بهداشتی و زندگی در فاضلاب‌های بالازده، بیماری‌های زیادی می‌آورد که همین «خارشک» و زخم پوستی یک نمونهٔ آن است.»

شاید گفتن اینکه بیماری پوستی ادامهٔ طبیعی وقوع یک سیلاب است، ساده باشد یا حتی نوشتن از اینکه طی یک ماه گذشته مردمی که پیشتر هم با مشکلات بهداشتی و اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کردند، حالا دچار محرومیتی چند‌برابر شده‌اند هم آسان به‌نظر برسد اما حقیقت زندگی چیز دیگری است که فقط باید آن را زندگی کرد تا طعم تلخش را چشید. در گفت‌وگو با اهالی سیل‌زده به‌نظر می‌رسد فقط یک مسئله به‌سرعت و از سوی خیران انجام شد. کتاب و دفترهایی که آب برده بود را برای بچه‌مدرسه‌ای‌ها تهیه کرده‌اند و آنها که در روستایشان مدرسه بود و تحصیل می‌کردند، پس از تعطیلات نوروز به مدرسه بازگشته‌اند: امید به فردایی بهتر برای بلوچستان.

 

سریال سیلاب در بلوچستان