باغ ایرانی از دیدگاه پژوهشگران همواره مورد توجه بوده است و محققان دیدگاه‌های متفاوتی در مورد آن ارائه کرده‌اند. گروهی رویكرد عارفانه به باغ ایرانی دارند و آن را فضایی معنوی و بازنمایی از بهشت روی زمین دانسته‌اند و گروه دیگر با رویكردی مادی، آن را فضایی زمینی، مادی و لذت‌جویانه تلقی كرده‌اند. این نوشتار بدون تأیید یا رد نظرات دو گروه مذكور، خوانشی معمارانه از باغ را دنبال می‌کند و می‌کوشد در چارچوب مبحث فضای تهی(خالی) نظام فضایی باغ ایرانی را تحلیل کند.

بی توجهی به طرح‌های بالادستی و آمایش سرزمین باعث تخصیص امکانات نامتوازن به شهرها شده است که نتیجه آن حاشیه‌نشینی و ساخت‌وسازهای غیراصولی در شهرها است. این بهم ریختگی موجب هدر رفت منابع مالی، انرژی و آلودگی‌های زیست محیطی می‌شود. همچنین در چنین شرایطی هیچ یک از مولفه‌های مدنظر معماری پایدار در شهرهای امروزی ایران نمی‌تواند محقق شود. این امر موجب نگرانی بسیاری از متخصصان حوزه معماری و شهرسازی شده است. ترانه یلدا، معمار و شهرساز ایرانی از جمله کسانی است که در سال‌های اخیر نسبت به ساخت‌وسازهای غیراصولی و بی‌توجهی به طرح‌های موجود هشدار داده است. به اعتقاد او، اگر به طرح‌های منطقه‌ای و آمایش سرزمین توجه نشود به مرحله‌ای می‌رسیم که مردم مجبور به ترک خانه‌ها و شهرهای خود می‌شوند.

کاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و آبی در بناهای باشکوه ایرانی از شوش و تخت‌جمشید تا مسجد کبود تبریز و مسجد جامع اصفهان هنر زبانزد ایرانیان است که بعد از ظهور اسلام در گوشه‌وکنار این مرزوبوم به غایت خود رسیده و درخشیده است. بااین‌حال، هنر کاشی‌کاری ایرانی یا همان کاشی هفت‌رنگ در مهد شکوفایی‌اش، حال خوشی ندارد و در ورطهٔ فراموشی افتاده‌ است.

مدرسهٔ «بوزار» پاریس به‌عنوان یکی از مدارس مهم معماری در دنیا، دانشجویان زیادی را به خود دید که در میان آنان نام معماران ایرانی نیز به چشم می‌خورد. گفته می‌شود از میان ۴۳ دانشجوی ایرانی در این مدرسه، فقط ۲۹ نفر آنان فارغ‌التحصیل شدند۱؛ دانشجویانی که از خود کارنامه موفقی به‌جا گذاشتند و نام یکی از آنان «بهمن پاک‌نیا» بود. معماری که او را با شاخص‌ترین کارش، یعنی طراحی کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران به یاد می‌آورند که حاصل همکاری‌اش با «پرویز مویدعهد» بود. پاک‌نیا سال ۱۳۰۷ در شهر تبریز متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را در این شهر و تحصیلات متوسطه‌اش را در تهران گذراند. سال ۱۳۲۶ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبا شد و مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ معماری با درجهٔ عالی در سال ۱۳۳۲ اخذ کرد. یک سال بعد با بورس تحصیلی دولت فرانسه جهت ادامه تحصیل عازم کشور فرانسه شد و پس از سه سال‌ و نیم، دیپلم دولتی را از مدرسهٔ «بوزار» پاریس و جایزهٔ بهترین دیپلم را سال ۱۹۵۸ از انجمن آرشیتکت‌ها به دست آورد. پروژهٔ دیپلم او توانسته بود درجهٔ «بسیار خوب» را کسب کند. بعد از آن به ایران بازگشت و از سال ۱۳۳۹ و بدو تأسیس دانشگاه ملی ایران در دانشکدهٔ معماری مشغول تدریس شد. او از اولین استادان دانشگاه ملی بود و چند سال بعد که به‌عنوان رئیس دانشگاه انتخاب شد، واحد «ساختمان» را نیز تدریس می‌کرد. پاک‌نیا که بنیانگذاران دانشگاه ملی (شهید بهشتی) بود، سال‌ها در خارج از ایران زندگی می‌کرد. او بیست‌ودوم بهمن‌ماه در پاریس از دنیا رفت و حالا همکاران و دانشجویانش در گفت‌وگو با «پیام ما» از این معمار پیشکسوت یاد کردند.

ثبت زنجیره‌ای ۵۴ کاروانسرای ایرانی در فهرست میراث جهانی حالا امیدها را به دیگر ظرفیت‌های زنجیروار میراث ایران زنده کرده است. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم این سیاست را پیش گرفته که پرونده‌های ثبت جهانی بعدی ایران در قالب زنجیره بناها باشد که از جملهٔ آن‌ها می‌توان به خانه، قنات، مسجد، مدرسه، بازار حمام و کبوترخانه‌های ایرانی اشاره کرد. البته که پرونده‌های زنجیره‌ای ثبت جهانی در ایران با دو گام موفق سابقهٔ درخشانی دارد؛ چون پیش از کاروانسراها هم پروندهٔ باغ‌های ایرانی تأیید شد و همین حالا هم ۹ باغ ایرانی در سازمان یونسکو سهم جهانی دارند از جمله «پاسارگاد» فارس، «ارم» شیراز، «چهل‌ستون» اصفهان، «فین» کاشان، «عباس‌آباد» و «باغ شازده» در کرمان، «دولت‌آباد» و «پهلوان‌پور» یزد و «اکبریه» خراسان‌جنوبی.

دمای هوای قاره سبز سه روز پیش به ۴۷ درجه رسید و آمریکا هم در همین هفته موج گرما را تا ۳۸ درجه تجربه کرد. دمایی که برای این دو قاره به شکل تاریخی بی‌سابقه توصیف شد و بسیاری را گرمازده راهی بیمارستان کرد. این در حالی است که اقلیم‌های گرم و خشکی مثل ایران، مردم سالهاست که در دمای بالای هوا نه فقط زندگی کرده بلکه تا امروز دوام آورده‌اند. اما راز حیات در اقلیمی که دمای هوای تا ۴۹ و حتی بیش از ۵۰ درجه را تحمل می‌کند، چیست؟ گزارش نشریه آمریکایی تایم در هفته اخیر راه مقابله با بحران تغییر اقلیم را بازگشت به معماری خاورمیانه به ویژه ایران معرفی کرده است. معماران اما معتقدند که چنین اجرایی نه فقط در سطح جهان بلکه در ایران نیز شدنی نیست چرا که معماری برآمده از فرهنگ است و جبر تاریخ و اقتصاد دیگر اجازه اجرای تاریخ را نخواهد داد.