احساس خطر برای مسئلهٔ پسماند کشور چه معنایی دارد؟ به یک تعبیر ما هم «خطر پسماند» را داریم و هم با «خطر مدیریتِ پسماند» مواجه هستیم. خطر پسماند را بیشتر می‌شناسیم، هرکجا پسماندهای عادی تا خطرناک رها شده است، خطر در جلوی چشم ما قرار دارد، آلودگی آب و خاک و هوا قطعاً با تولید هر پسماندی انتظار می‌رود مگر آنکه تدبیری در پیشِ رو باشد. اما خطر مدیریت پسماند چیست؟ به تناظرِ چرخه‌ٔ تولید و دفع پسماند، چرخهٔ دیگری نیز شکل گرفته است. این چرخهٔ فرصت‌طلبانه از تعریف پروژه‌های عمرانی و فنی به امید تخصیص بودجه آغاز می‌شود. در این مرحله، پروژه‌ها منجیان تخیلی مسئله هستند و پیشرفت پروژه‌ها به نسبت تخصیص بودجه‌ها پیش می‌رود، اما پس از راه‌اندازی پروژه به‌سرعت لخت بودن پادشاه معلوم می‌شود و مرحلهٔ بعدی انکار مسئولیت شکست‌هاست که اگر بودجه‌ها زودتر می‌رسید و اگر دولت قبل کارشکنی نمی‌کرد، منجی کار خودش را می‌کرد. بعد از مدتی پروژه‌سازان به‌سرعت تغییر شکل می‌دهند و چه‌بسا با نقد همان پروژه‌های شکست‌خورده و تبدیل شدن به منتقدِ کارشناس و خبره و متخصص به‌دنبال تعریف پژوه‌های جدید هستند و اینچنین، چرخه دوباره به اولین مرحلهٔ خود بازمی‌گردد. در این میان بودجه‌های کشور هدر می‌رود، زمان‌های طلایی کشته می‌شوند و اعتماد عمومی از دست می‌رود.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند:

کمبود علوفه و نهاده‌های دامی در ایران به یک معضل بزرگ اقتصادی تبدیل شده و تأمین آن با چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و بحران آب گره خورده است. در این شرایط گروهی از «خشکاله» به‌عنوان گزینه‌ای نام می‌برند که می‌تواند حلقهٔ نجات‌بخش باشد. درحالی‌که این گزینه بدون توجه به استانداردهای لازم خود می‌تواند به معضلی جدید بدل شود. درواقع فرآیندهای پردازش نامناسب خشکاله می‌تواند منجر به تولید سموم در آن شود و با انتقال این سموم به محصولات دامی مانند گوشت، شیر و تخم‌مرغ به زنجیره‌ی غذایی آسیب بزند.

۱۳ سال قبل، وقتی محل دپوی زبالهٔ کیاشهر در نزدیکی پارک ملی بوجاق مشخص شد، عنوان «طرح موقت» به آن دادند و قرار بود بعد از مدتی محل زباله‌ها تعیین و تکلیف شود. این مدت حالا بیش از یک دهه طول کشیده است و زباله‌ها بدون هیچ حفاظتی در این منطقه دپو می‌شوند. سال‌هاست دفن پسماند در گیلان محل مناقشه و مشکل است و مناطقی چون کیاشهر به‌دلیل نزدیکی به پارک ملی و تالاب از مشکل دوچندانی برخوردارند. در این سال‌ها فعالان محیط زیست بارها نسبت به وضعیت هشدار داده‌اند، اما بی‌نتیجه بوده و به همین دلیل یکی از این فعالان از شهرداری کیاشهر شکایت کرده است. این شکایت درحالی‌است که امسال چندین اخطاریه از سوی ادارهٔ محیط زیست آستانه‌اشرفیه صادر شده، با‌این‌حال آنطور که فعالان می‌گویند، شهرداری با بیان آنکه وزارت کشور باید محل جدید تعیین کند، همچنان به سروسامان دادن زباله‌ها در این مکان تن نمی‌هد.

در بررسی تحولات محیط زیستی و چشم‌اندازهای سازمانی، پازل مدیریت پسماند به‌عنوان یک عنصر غیرقابل‌انکار در پی‌ریزی جوامع سلامت محور تلقی می‌شود و نوآوری‏‌های تکنولوژیک در کنار استراتژی‌های مؤثر و دیرپا، محور اصلی در تدوین برنامه‌های مدیریت پسماند به‌شمار می‌روند. این امر در راستای مقابله با بحران‌های گسترده‌ای است که ناشی از دفع ناصحیح زباله‌های شهری و تأثیر آنها بر محیط زیست است. با بهره‌مندی از فناوری‌های پیشرفته اینترنت اشیا، شاهد زایش بسترهای نوآورانه‌ای در عرصه جمع‌آوری و بازیافت هستیم که امکان تجزیه و تحلیل داده‌ها، مسیریابی هوشمند و کاهش مشهود هزینه‌ها و اثرات مخرب محیط زیستی را که به‌واسطهٔ فرآیندهای غیرکارآمد جمع‌آوری پسماند موجود بود، فراهم آورده‌اند. یکی از جامع‌ترین مطالعات انجام‌گرفته در این زمینه توسط محققان ایرانی به سرپرستی اینجانب و همکاری «سید سهند موسوی» و «علی حسین‌زاده» انجام گرفته است که به‌تازگی در مجله Science of The Total Environment منتشر شده و تمام پارامترهای اصلی مورد نیاز برای تشکیل یک مدیریت پسماند هوشمند، در آن بررسی شده است.

درحال حاضر بیش از ۱.۳ میلیارد تن پسماند جامد شهری در سراسر جهان تولید و با توجه به توسعهٔ شهرنشینی و روند رشد جمعیت، پیش‌بینی می‌شود این مقدار در طی سال‌های آینده به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. این میزان پسماند، تأثیر قابل‌توجهی در گرمایش جهانی و پدیدهٔ تغییراقلیم دارد. ازاین‌رو، در پژوهشی جدید که توسط پژوهشگران ایرانی به‌همراه پژوهشگران دانشگاه‌های تگزاس و پلی‌تکنیک مادرید انجام گرفته و در ماه اخیر در مجلهٔ energy reports به چاپ رسیده است، برای تخمین میزان انتشار ناشی از مسیرهای متداول مدیریت پسماند جامد شهری از جمله، دفن به‌عنوان اولین راهکار و زباله‌سوز جامد شهری به‌عنوان تکنولوژی قابل‌توجه در کشورهای درحال‌توسعه، مدل محاسباتی جهت تخمین ردپای کربن نیروگاه‌های زباله‌سوز و دفن پسماند، ارائه شده است. در این تحقیق به‌طور خاص به مطالعه و بررسی میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در مرکز دفن پسماند آرادکوه تهران و نیروگاه زباله‌سوز سه مگاواتی با ظرفیت پذیرش پسماند ۲۰۰ تن در روز واقع در این مجموعه پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که راه‌اندازی زباله‌سوز شش هزار تنی که در دستورکار است و تاکنون مطالعات محیط زیستی، پیوست سلامت و پدافند غیرعامل نداشته، عواقب جبران‌ناپذیری برای پایتخت به‌همراه می‌آورد.

هفتهٔ دوم بهمن «رضا محمدی»، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران ادعا کرد بستر مناسب در حوزهٔ خدمات شهری، رفت‌وروب و تفکیک زباله از مبدأ آماده شده است و با اپلیکیشن «نوماند» همهٔ گره‌های حوزهٔ پسماند رفع می‌شود. آن‌طورکه او گفته بود این اپلیکیشن که پیمانکاران شهرداری را تجمیع کرده، وظیفه دارد به خانه‌ها برود و زبالهٔ خشک را تحویل گرفته و برای تفکیک زباله به آرادکوه برساند. تا به‌این‌ترتیب زباله‌گردی به‌ویژه توسط کودکان، کاهش یابد و اقتصاد مافیای پسماند به‌هم بخورد. محمدی درحالی دربارهٔ «نوماند» که خدمت تازهٔ سوپر‌اپلیکیشن «شهرزاد» است، این سخنان اغراق‌آمیز را به زبان آورد که سال‌های گذشته هم استارت‌آپ‌های فعال بخش خصوصی در این حوزه عیناً مشغول به همین فعالیت بودند، اما نه‌تنها مافیای پسماند باقدرت به کار خود ادامه داد که به‌گفتهٔ فعالان نوآور آن حوزه، شهرداری به‌بهانهٔ تضاد منافع خودش تبدیل به یکی از موانع بزرگ فعالیت آنها شد. اما حالا ظاهراً فعالیت «نوماند»، این استارت‌آپ دولتی، حمایت شهرداری را دارد و آن‌طورکه مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران درخواست کرده، باید مجوز ضایعات فروش از درگاه ملی مجوزها حذف شود تا با کمک نیروی انتظامی و بخش حاکمیتی ادامهٔ فعالیت در این فضا ممکن شود.