مناقشه آبی ایران و افغانستان همچنان ادامه دارد به طوری که اخیرا فاز جدید سد پاشدان بر روی رودخانه هریرود افتتاح شده است. مساله ای که می تواند مشکلات دیگری را برای ایران به همراه بیاورد.

|پیام ما| در کنار تصاویری که حاکی از رهاسازی آب در افغانستان به‌سمت شوره‌زار‌ها هستند، خبر رسیده فاز جدید سد پاشدان بر روی رودخانهٔ هریرود در بالادست ایران (استان خراسان‌رضوی) و سد دوستی با حضور «ملا عبدالغنی برادر»، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان و «عبدالطیف منصور»، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان، افتتاح شده است. سد پاشدان یکی از پروژه‌های بزرگ سدسازی کشور افغانستان محسوب می‌شود که در ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات بر روی سرشاخه‌های هریرود واقع شده است و ظرفیت ذخیرهٔ ۴۵ میلیون مترمکعب آب را دارد. به‌نظر می‌رسد حالا راهی جز اجماع منطقه‌ای علیه سیاست‌های آبی طالبان وجود ندارد. حالا مدت‌هاست از هامون تا آمودریا، تحت‌تأثیر سیاست‌های آبی طالبان یا از بین رفته است یا در حال از بین رفتن است. سد پاشدان، مانع اصلی رسیدن آب به سد دوستی در خراسان ایران است.

در شرایطی که ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان هنوز حاکمان فعلی افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد و از زمان روی کار آمدن زمامداران فعلی، دولت نتوانسته است حقابهٔ ایران از هیرمند را محقق کند، به‌نظر می‌رسد بخش خصوصی اقتصاد ایران تلاش می‌کند تا مراودات تجاری خود را با طالبان تحکیم ببخشد. این درحالی‌است که در زمان دورهٔ ثبات نسبی و پیش از روی کار آمدن دوبارهٔ طالبان، حداقل سیلاب‌های هیرمند به ایران می‌رسید، اما طی دو ماه گذشته و با وجود دو طغیان بزرگ هیرمند در اسفند ۱۴۰۲ و فروردین ۱۴۰۳، تمام آب حاصل از سیلاب به‌جز مقدار اندکی، به‌وسیلهٔ سازه‌های آبی افغانستان در نزدیکی مرزهای شرقی ایران، به شوره‎زار «گودزره» روان شد. حالا همایشی میان دو کشور برگزار شده است که بر بهبود امنیت این کشور در دو سال اخیر و مهیا بودن شرایط سرمایه‌‎گذاری در این کشور از سوی اتاق بازرگانی ایران تأکید دارد. اتاق بازرگانی ایران خبر از توسعهٔ همکاری در بخش‌هایی داده است که پیشتر به‌عنوان یکی از اهرم‌های تحقق تأمین حقابه در وزارت امور خارجهٔ کشورمان و در قالب کمیته‌های تخصصی پیگیری می‌شد.

تصاویر ماهواره‌ای طی روزهای گذشته نه‌فقط تأیید می‌کند که رودخانهٔ هیرمند یک‌بار دیگر پس از اسفند سال گذشته سیلابی شده، بلکه نشان می‌دهد حجم قابل‌توجهی از این سیلاب از بند «کمال‌خان» به‌سمت شوره‌زار «گودزره» روان شده است و طی یک تا دو روز آینده به این شوره‌زار می‌رسد. این درحالی‌است که نمایندهٔ ویژهٔ رئیس‌جهموری در امور افغانستان پس از سفر وزیر نیرو به این کشور، اعلام کرد طالبان بند کمال‌خان را به‌لحاظ فنی اصلاح کرده است. بااین‌حال، تصاویر ماهواره‌ای و بررسی کارشناسان گویای این موضوع است که خلاف گفتهٔ «حسن کاظمی قمی» و ادعای نمایندهٔ طالبان در سال گذشته که می‌گفت قرار نیست آب به ایران نرود، اما به شوره‌زار روانه شود، خبری نه از حقابهٔ ایران است و نه حتی از سیلاب‎هایی که لااقل طی سال‌های گذشته به ایران می‌رسید. حالا تصاویر ماهواره‌ای مؤید این حقیقت است که آب نه به‌عنوان حقابهٔ ایران بلکه به‌عنوان سیراب کردن «گودزره»، منطقه‌ای بیابانی و شوره‌زار با سرعتی در حدود سه هزار مترمکعب برثانیه به‌سمت این منطقه جریان دارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان ضمن تأیید رهاسازی آب هیرمند به‌سمت ایران گفت: این رهاسازی بر اساس معاهده آبی ایران و افغانستان نیست بلکه تنها توافق این است که دریچه‌های سد کمالخان باز شود تا به‌جای بیابان گودزره به‌سمت ایران بیاید.

 معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه حقآبه هامون باید از افغانستان وارد هامون ایران شود، اظهارکرد: متاسفانه حقآبه هنوز تامین نشده البته رایزنی‌هایی با دولت افغانستان انجام شده است.

نشست دوبارهٔ نمایندگان ایران و طالبان در زابل به‌عنوان بیست‌وهفتمین نشست کمیساریای آب دو کشور، در زابل بدون هیچ نتیجه‌ای به پایان رسید. طرف افغانستانی در این جلسه تلاش کرد تا عدم تأمین حقابهٔ ایران را به گردن تغییراقلیم و خشکسالی بیندازد. براساس گزارش منتشرشده از سوی هیئت کارشناسان ایرانی، مواضع طالبان را به چالش کشیده و ادعای کمبود آب را رد کرده است. بااین‌حال، این نشست نیز به نتیجه‌ای عملی نرسید و هامون و سیستان‌وبلوچستان همچنان از آب هیرمند بی‌بهره هستند. شکست پی‌درپی دستگاه دیپلماسی کشور در مذاکره با حاکمان غیررسمی افغانستان درحالی‌است که تاکنون امتیازات زیادی از جمله سفارتخانه در تهران و تکمیل محور ترانزیتی به طالبان اعطا شده است.