زندگی زنان ایران در هزار سال پیش چگونه بوده است؟ ابهامات بسیاری در این زمینه وجود دارد. هنوز هم نظریات مختلفی از شخصیت این زنان ارائه می‌شود که ضد و نقیض است. از آزادی تا اسارت، از ضعف تا قدرت این زنان در چنبره‌ٔ دوران پدرسالاری با فاصلهٔ معناداری مطرح می‌شود. نوع پوششان هم هر‌بار به‌نوعی بر سر زبان‌ها می‌افتد و رنگ می‌بازد. مطالعات باستان‌شناسان اما پرده از راز یکی از زنان قدرتمند دورهٔ ساسانی برداشته است، شاهپور دختک. او را یکی از قدرتمندترین زنان دوران ساسانی می‌خوانند. آخرین بررسی‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد که نقش‌برجستهٔ زن محوطه‌ٔ نقش‌‌رجب مرودشت، از آن اوست و مردی که پشت سر او در این قاب قرار گرفته، پسرش بهرام سوم است، ولیعهد بهرام دوم. این نقش‌برجسته کنار نقش اردشیر پاپکان، پادشاه بزرگ و بنیانگذار سلسلهٔ ساسانی جای دارد. به احتمال زیاد خود شاهپور بختک دستور داده این نقش کنده شود. این زن والامقام را به‌صورت تمام‌قد و به‌حالت تقریباً نیم‌رخ درحالی‌که انگشت سبابه را به بالا گرفته، نقش زده‌اند. او کلاهی بر سر دارد که دنباله‌ٔ آن گردن و گوش سمت راستش را پوشانده‌اند. موهای بلند و گیسه‌شده‌ٔ او که قسمتی از آن از زیر کلاه بیرون آمده و صورت صاف و اندام ظریفش به‌طور حتم مسلّم می‌دارد که او زنی قدرتمند و از خاندان سلطنتی است، اما همواره ابهاماتی دربارهٔ هویت این زن وجود داشته و کارشناسان او را به نام‌های مختلف خوانده‌اند. در این میان نگارکندی دیگری هم در «برم‌دلک» فارس وجود دارد که نقاشی آن را شاید دیده باشید. در این نگارکند شاهزاده‌ای ساسانی در حال اعطای گل انار به بانوی سلطنتی است و اغلب پژوهشگران آن را متعلق به بهرام دوم می‌دانند. در کتیبهٔ این نگارکند نام ملکه اردشیر-آناهید معرفی شده است. همهٔ این نشانه‌ها و اختلافات باعث شد تا دوباره تحقیقی دربارهٔ نگارکندهای نقش‌رجب انجام شود. از همین رو با «حسین فیضی»، دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه مازندران که همراه با «سید رسول موسوی حاجی»، استاد باستان‌شناسی دانشگاه مازندران، این فرضیهٔ جدید را مطرح کرده‌اند، گفت‌وگویی کرده‌ایم.

بی‌مهری دولت به نخستین میراث جهانی ایران حد ندارد

رشت با اینکه عنوان‌ جهانی «شهر خلاق غذا در یونسکو» را از سال ۱۳۹۴ یدک می‌کشد و سال گذشته هم نامزد ثبت جهانی در حوزهٔ صنایع‌دستی شد، حالا برای کسب عنوان دیگری تلاش می‌کند؛ چند روز پیش بود که «ولی جهانی» مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان از تدوین پروندهٔ ثبت جهانی شهر رشت به‌عنوان تنها شهر زندهٔ ایران خبر داد و گفت که قرار است این شهر شامل میدان شهرداری، سبزه‌میدان، خیابان شریعتی و بخشی از خیابان سعدی با عنوان «مرکز تاریخی رشت» و تنها شهر زندهٔ ایران ثبت جهانی شود. زندگی در رشت اما چطور و چگونه پیش می‌رود؟ و زندگی شبانه چه نقشی در زنده بودن آن دارد؟