تنش آبی را فراموش نکنید

اگرچه در روزهای گذشته اکثر مناطق کشور شاهد بارش باران یا برف بودند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد حال منابع آبی همچان خوب نیست و تا شرایط نرمال فاصله دارد. این در حالی است که ناترازی منابع و مصارف هم در کشور وجود دارد. به طوری که مصرف آب کشور ۹۰ درصد آب تجدیدپذیر است یعنی نزدیک به ۵۰ درصد مصرف مازاد داریم. مثلا در پایتخت، تهرانی‌ها ۵۰ درصد بیشتر از سرانه دنیا مصرف آب دارند. در این شرایط راهکار چیست و برای عبور از این بحران چه باید کرد؟ سخنگوی صنعت آب ضمن تشریح وضعیت منابع آبی کشور به این سوالات پاسخ می‌دهد. او می‌گوید رفتار مصرفی ما در حوزه آب باید با این فرض باشد که کل کشور درگیر تنش آبی است.

حبس حقابهٔ ایران در «کمال‌خان»

بعد از دو سال و در پی بارش‌های اخیر در افغانستان، آب رودخانهٔ هیرمند به ۱۵۰ کیلومتری ایران رسید. تصاویر ماهواره‌ای مؤید این موضوع هستند، اما آبی که تا کمال‌خان رسید و آن را سرریز کرد، به‌سمت ایران نیامده است. این در‌حالی‌است که نه وزارت امور خارجه کشور و نه وزارت نیرو هیچ موضع رسمی در مورد سیلاب اخیر هیرمند و مهار آن به‌وسیلهٔ سازهٔ کنترلی کمال‌خان نگرفته‌اند، اما طالبان در یک موضع پیش‌دستانه اعلام کرد همچنان حقابهٔ ایران را به رسمیت می‌شناسد، اما آب هیرمند فقط به‌اندازهٔ شهروندان افغانستان است. این در‌حالی‌است که پیشتر و پیش از بهره‌برداری از بند کنترلی کمال‌خان و کانال‌های انحرافی به‌سمت گودزره، با وجود سرباز زدن حاکمان افغانستان از تأمین حقابهٔ ایران، لااقل سیلاب‌های هیرمند به ایران وارد می‌شد.

۱۷۸روستا همچنان در محاصرهٔ سیل

۱۷۸ روستا در جنوب سیستان‌وبلوچستان همچنان در محاصرهٔ کامل سیل قرار دارند و مسیرهای دسترسی به آنان مسدود است. «مجید محبی»، مدیرکل بحران استانداری سیستان‌وبلوچستان، اعلام کرده است این وضعیت با توجه به ادامهٔ بارش‌ها حداقل تا پایان هفته ادامه دارد. جزئیاتی از وضعیت و خسارت سیلاب به این روستاها در دست نیست. اما به‌گفتهٔ محبی، برآوردها تا روز ۱۴ اسفند، یعنی یک هفته پس از سیلاب و بدون تکمیل ارزیابی ۲۲ هزار میلیارد ریال در دو بخش زیرساخت و مسکونی برآورد شده است.

چالش های دیپلماسی آب

گره «آب» با آرزو گشوده نمی‌شود ‌

طی دو سال گذشته علاوه‌بر تشدید خشکسالی در منطقه، تحولات سیاسی از جمله قدرت‌ گرفتن دوبارهٔ طالبان در افغانستان، تعجیل در تکمیل پروژه‌های آبی ترکیه، مناقشات آذربایجان و ارمنستان و حوادثی مانند آن، بر حوزهٔ آب و مناقشه‌های آبی ایران در آب‌های فرامرزی مؤثر بود؛ مناقشه‌هایی که حل‌وفصل آنها نیازمند بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک بود. از سویی به‌نظر می‌رسد باوجود اقداماتی که دستگاه دیپلماسی کشور دربارهٔ رودخانه‌های مرزی انجام می‌دهد، این تلاش‌ها کمتر به نتیجه رسیده است. یکی از نتایج ناکامی طولانی‌مدت در تلاش‌های دیپلماتیک در حوزه‌های محیط‌زیستی، تشدید تنش‌ آبی و مشکلاتی مانند گرد‌وغبار و ریزگرد با منشأ خارجی است. «محمدجواد ظریف»، وزیر سابق امور خارجهٔ کشورمان، تمام این تلاش‌ها را ناکام نمی‌داند، اما معتقد است «نابسامانی در تصمیم‌گیری و راهبری در سیاست خارجهٔ کشور» مهمترین ضعف کشور در حوزهٔ دیپلماسی است. این ضعف عمومی به حوزه‌هایی مانند دیپلماسی آب‌های فرامرزی و مسائل محیط‌زیستی نیز سرایت کرده است. اگرچه موضوع این گفت‌وگو سیاست خارجی در حوزهٔ آب‌های فرامرزی بود، اما بخش اعظم آن به مسئلهٔ حقابهٔ ایران از رودخانهٔ هیرمند و تلاش‌های دولت پیشین برای احقاق آن اختصاص یافت. هرچند برخی تحولات مانند استقرار دوبارهٔ طالبان به‌عنوان زمامداران کشور افغانستان، این تلاش‌ها را یک‌شبه به نقطهٔ شروع بازگرداند.

فراخوان کمک به بلوچستان

|پیام ما| خبرهای خوبی از جنوب سیستان‌وبلوچستان به گوش نمی‌رسد. بعد از مصیبت جاری شدن سیلاب بر اهالی حدود دو هزار روستا و ۱۱ شهر، اهالی از امدادرسانی، دیرهنگام، نامنظم و آشفتگی نیز گلایه دارند. این درحالی‌است که علاوه‌بر سرمای هوا، سامانهٔ بارشی دیگری نیز در آستانهٔ ورود به این منطقه است. ضرورت تعجیل و میزان بالای خسارت حالا دولت را مجاب کرده است تا از کمک‌های مردمی استفاده کند. به همین منظور سازمان جمعیت هلال‌احمر کشور طی اطلاعیه‌ای با تشریح اقدامات انجام‌شده، اقلام موردنیاز مناطق سیل‌زده را اعلام و از هموطنان درخواست همراهی و کمک کرد.

روستاهای سیل‌زده در انتظار

حدود دو هزار روستای سیستان‌وبلوچستان در سیلاب هستند، اما امدادرسانی به آنان به‌کندی و بی‌نظمی پیش می‌رود. مردم سیل‌زده می‌گویند در این سرما بی خانه، غذا و آب هستند و مسئولان می‌گویند با تمام توان کارمان را پیش می‌بریم، اما مسیرهای دسترسی مسدود است. براساس گفتهٔ اهالی و تأیید مسئولان جمعیت هلال‌احمر مستقر در مناطق سیل‌زده عمدهٔ کار رساندن اقلام ضروری بر دوش خود مردم است و با قایق‌های محلی انجام می‌شود. مسیر دسترسی بیش از ۷۰ روستا درحالی همچنان مسدود است که سامانهٔ بارشی دیگری بر فراز این استان در راه است. با وجود محدودیت نیروهای دولتی، فقط یک تشکل مردمی مجوز فعالیت در منطقه و برای ۱۰ روستا از مجموع دو هزار روستا را اخذ کرده است. بنابه اعلام معاون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، ارزیابی از خسارت ۱۵۰ روستا انجام شده است. اطلاع دقیقی از وضعیت سایر مناطق سیل‌زده در دسترس نیست و آنتن‌دهی ضعیف تلفن همراه و اینترنت دستیابی به اخبار موثق را دشوار کرده است.

پیش‌بینی رشد ۵۵ درصدی سفرهای درون استانی

|پیام ما| شصتمین نشست ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر با محوریت نوروز ۱۴۰۳ و با حضور «سید عزت‌الله ضرغامی» وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌دستی و نمایندگان دستگاه‌های عضو صبح شنبه، ۱۲ اسفند، برگزار شد. ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفرهای نوروزی ۱۴۰۳ آذر امسال و زودتر از موعد آغاز به‌ کار کرد و همان زمان اعلام شد پیش‌بینی معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی افزایش سفر با خودروهای شخصی است.

فرونشست زیر پای آثار تاریخی

تصویر تلخ از بحران فرونشست‌ها بر کسی پوشیده نیست، اما کارشناسان می‌گویند هیچ اقدامی برای کاهش این آسیب‌ها به ویژه در مناطق دارای ظرفیت‌های تاریخی و باستانی انجام نمی‌شود. در نبود برنامه‌ریزی‌ها، فرونشست‌های محوطه تاریخی مرودشت در شیراز به 20 سانتی‌متر رسیده و حتی در استان مازندران به عنوان یکی از مناطق سبز و پربارش کشور سالانه 10 سانتی‌متر فرونشست رخ می‌دهد. واقعیت تلخ هم این است که حتی در برنامه توسعه هفتم یک کلمه درباره فرونشست‌ها بیان نشده و اگر همین حالا اقدام خاصی در این باره صورت نگیرد، طی 5 تا 10 سال آینده زوال تدریجی نمادهای فرهنگی کشور رقم خواهد خورد.

۱۱ شهر در محاصرهٔ سیل

بین جیغ و داد و اشک، زنی در آبی که تا زیر کمر او بالا آمده به خانه‌اش که در آستانهٔ ویرانی است، چشم دوخته. چیزی نمی‌گذرد که جلوی چشم‌های او و همسایه‌ها، این بیغولهٔ تکیده در هم می‌شکند و آب، دیوارهای نه‌چندان استوار این خانه را می‌بلعد. اینجا دشتیاری است. یکی از چندین منطقه‌ای که طی یک هفتهٔ اخیر در سیلاب جنوب سیستان‌وبلوچستان به زیر آب رفته است. آن‌طور که منابع محلی گزارش داده‌اند، در بارندگی‌های اخیر راه ارتباطی ۳۰۰ روستا کاملاً مسدود شده است. همچنین دیروز نمایندهٔ مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی از گرفتار شدن ۴۰۰ هزار نفر از مردم بلوچستان در سیلاب خبر داد. به گفتهٔ او، بیشترین حجم سیلاب در دو شهرستان دشتیاری و قصرقند متمرکز شده است. البته فعالان محلی و منابع آگاه همان‌طور که پیش از این اداره‌کل هواشناسی سیستان‌و‌بلوچستان هشدار داده بود، می‌گویند که تأثیر این سامانهٔ مهیب بارشی بر مناطق نیمهٔ جنوبی استان از جمله شهرستان‌های چابهار، کنارک، نیک‌شهر، سرباز، راسک، جنوب مهرستان، سراوان و سیب و سوران هم بسیار شدید بوده است.