|پیام ما| سد «قیز قلعه‌سی» به‌عنوان پروژهٔ مشترک ایران و آذربایجان و با هدف بهره‌مندی بیشتر هر دو کشور از این آبراههٔ مشترک به بهره‌برداری رسید. روز گذشته شرکت مدیریت منابع آب کشور، به همین مناسبت نشستی خبری برگزار کرد تا ویژگی‌های این سد جدید را تشریح کند. بنابر آنچه در این نشست خبری اعلام شده است این سد به‌منظور اجرای پروتکل‌های رودخانهٔ ارس ساخته شده است و دولت امیدوار است اضافه شدن ظرفیت‌های دو سد خداآفرین و قیز قلعه‌سی به سد ارس، موجب افزایش رفاه و امنیت و آرامش نقطهٔ صفر مرزی‌ شود. براساس آنچه در این نشست اعلام شد با اجرای این طرح، حدود ۷۴ هزار هکتار اراضی دیم و ۱۵ هزار هکتار اراضی بهبود، زیر آب می‌رود و این پروژه در مرحلهٔ اول اشتغالزایی ۴۰ هزار نفر و در مرحلهٔ دوم اشتغالزایی ۳۰ هزار نفر را به‌دنبال خواهد داشت. با‌این‌حال، در این نشست خبری مبنی‌بر همکاری مشترک دو کشور آذربایجان و ایران برای کاهش آلودگی آب ارس به گوش نرسید. این در‌حالی‌است که علاوه‌بر ارمنستان، ایران و آذربایجان نیز منابع آلاینده‌ای را به‌ویژه با فعالیت‌های معدنی به ارس روانه می‌کنند.

|پیام ما| در کنار تصاویری که حاکی از رهاسازی آب در افغانستان به‌سمت شوره‌زار‌ها هستند، خبر رسیده فاز جدید سد پاشدان بر روی رودخانهٔ هریرود در بالادست ایران (استان خراسان‌رضوی) و سد دوستی با حضور «ملا عبدالغنی برادر»، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان و «عبدالطیف منصور»، سرپرست وزارت آب و انرژی طالبان، افتتاح شده است. سد پاشدان یکی از پروژه‌های بزرگ سدسازی کشور افغانستان محسوب می‌شود که در ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات بر روی سرشاخه‌های هریرود واقع شده است و ظرفیت ذخیرهٔ ۴۵ میلیون مترمکعب آب را دارد. به‌نظر می‌رسد حالا راهی جز اجماع منطقه‌ای علیه سیاست‌های آبی طالبان وجود ندارد. حالا مدت‌هاست از هامون تا آمودریا، تحت‌تأثیر سیاست‌های آبی طالبان یا از بین رفته است یا در حال از بین رفتن است. سد پاشدان، مانع اصلی رسیدن آب به سد دوستی در خراسان ایران است.

|پیام ما| سامانهٔ بارشی که در نیمهٔ اردیبهشت به کشور وارد شد، باز هم سیلاب به راه انداخت و بنابه آمار ارائه‌شده از سوی سازمان جمعیت هلال‌احمر کشور، ۲۳ استان را درگیر سیلاب کرد. خوشبختانه تاکنون گزارشی از مرگ ناشی از این سیلاب و آبگرفتگی منتشر نشده است. باوجوداین، وزارت نیرو اعلام کرده است کم‌بارشی حداقل برای ۱۱ استان در ماه‌های پیش رو چالش ایجاد خواهد کرد. این در‌حالی‌است که شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز اعلام کرده است بارش‌ها قطع نخواهد شد و ادامه خواهد داشت.

دیپلمات است و پیش از گفت‌وگو به‌نظر می‌رسد باید مصرانه از حقوق بین‌الملل دفاع کند. تلاش‌ها و مطالعاتش برای آب، اما او را به‌سمت تلاش‌های تک‌بُعدی برای محقق‌کردن حقوق بین‌المللی آب سوق نداد، بلکه نگاهش در این گفت‌وگو بیش از بسیاری کارشناسان آب به داخل و منابع آب‌های داخلی است. «سید عباس عراقچی»، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در دولت حسن روحانی است که بسیاری از ایرانی‌ها نامش را گره‌خورده به «برجام» می‌شناسند. او برای استیفای حقوق آبی ایران به‌ویژه در مرز شرقی تلاش کرده است. تلاشی که به‌نظر می‌رسد تحولات تاریخی منطقه درنهایت آن را ناکام گذاشته است. بااین‌حال، آنچه در این گفت‌وگوی یک‌ساعته بر آن تأکید می‌کند، علاوه‌بر لزوم پایبندی به معاهدات و تلاش برای احقاق حقوق بین‌المللی آب کشور، خوداتکایی به منابع داخلی آب از طریق بهینه‌سازی مصرف است. او که جنبه‌های جدیدی از دیپلماسی آب را شرح می‌دهد، می‌گوید جهان پر از تجربه و درس‌آموخته برای ایران‌ِ بی‌آب است تا بتواند بدون اضطراب از قطع آب‌هایی که از کشورهای همسایه می‌آیند، روزگار خشکی و بی‌آبی را سپری کند. روشی که نه‌تنها قطعی و قابل اتکاست، بلکه نه تحریم‌بردار است و نه در گرو چندوچون روابط با همسایگان.

اختلاف بر سر اقدامات سازه‌ای کشور ترکیه برای مهار آب‌های سطحی از بیش از یک دهه قبل بالا گرفته است. کشورهای منطقه، خصوصاً عراق بر سر ابر پروژهٔ «گاپ» در سرشاخه‌های دجله و فرات با همسایهٔ شمالی‌شان، ترکیه به‌اختلاف خورده‌اند. از طرفی ایران نیز به‌دلیل آنکه از تبعات ثانویهٔ سد‌سازی در بالادست دجله و فرات آسیب می‌بیند نیز به این اعتراض پیوسته است. اما ترکیه به‌دنبال آنچه که «توسعهٔ آب‌محور» خوانده، طرح‌های بلندپروازانهٔ دیگری را در سر می‌پروراند. ابرپروژه‌ای دیگر به‌نام «داپ» در شرق ترکیه در دست اجراست که بخشی از این پروژه به مهار آب در حوضهٔ آبریز رودخانهٔ ارس مربوط می‌شود. رودخانه‌ای مرزی که امروزه علاوه‌بر موضوع آلودگی آن، رقابت کشورهای منطقه بر سر بهره‌برداری آب آن نیز از مهمترین مسائل هیدروپلیتیکی منطقه محسوب می‌شود. در مقالهٔ «توسعۀ آب محور ترکیه در حوضهٔ آبریز فرامرزی ارس» که اخیراً توسط «سعید نسترنی عموقین»، «سیده زهرا قریشی»، «حجت میان‌آبادی» و «عاطفه پرورش ریزی» در مجلهٔ «مدیریت آب و آبیاری» دانشگاه تهران منتشر شده، ابعادی از اقدامات ترکیه در حوضهٔ رودخانهٔ ارس مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، ترکیه برای مهار ۳.۷۴۳ میلیارد مترمکعب آب دورخیز کرده است. برنامه‌ای که علاوه‌بر تأثیرات محیط‌زیستی در پایین‌دست رودخانهٔ ارس، می‌تواند بر معادلات دیپلماتیک منطقه نیز تأثیر سوء بگذارد. نویسندگان این مقاله بر این باورند که ترکیه در حوزهٔ آب‌های فرامرزی سعی دارد با «تحریف گفتمان» از آب به‌عنوان یک ابزار سیاسی در منطقه استفاده کند.