درحالی‌که بخش زیادی از آسیب‌های محیط‌زیست از سوی نهاد دولت‌ و پیمانکاران آن و در مناطقی دور از دسترس مردم ساکن شهرها رقم می‌خورد، سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش دارد با تبلیغات در دل شهرها به مصاف مسائل برود. اما استفادهٔ ناقص از شیوه‌های افزایش آگاهی عمومی در راستای حفاظت از محیط‌زیست ممکن است به ابزاری در راستای عکس اهداف خود تبدیل شوند. در این متن سعی شده است جایگاه و سازوکار کلی افزایش آگاهی عمومی برای سیاستگذاری‌ها در راستای حفاظت از محیط‌زیست ترسیم شود.

خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی روز دوشنبه میزبان نشست هفتم از «سلسله نشست‌های تغییراقلیم و پیامدهای آن» با حضور دو تن از اساتید آب و هواشناسی بود. «مهری اکبری»، عضو هیئت‌علمی آب و هواشناسی دانشگاه خوارزمی سخنران نخست این نشست بود که به بیان ضرورت تدوین برنامهٔ ملی آموزش برای افزایش آگاهی عمومی نسبت‌به تغییراقلیم از کودکی تا بزرگسالی پرداخت. سخنران بعدی «آذر زرین»، عضو هیئت‌علمی آب و هواشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بود که آخرین دستاوردهای علمی برای پیش‌بینی پیامدهای تغییراقلیم در بازهٔ زمانی ۱۰ سال را معرفی کرد و پس از آن برآورد‌ها از آیندهٔ اقلیمی ایران در سال‌های ۲۰۲۸ و ۲۱۰۰ را که با استفاده از مدل‌های اقلیمی به‌دست آمده‌اند، با حاضران به اشتراک گذاشت.

به‌تازگی مقاله‌ای در نشریهٔ علمی نیچر با عنوان پیمان اقتصادی تغییراقلیم (The economic commitment of climate change) منتشر شد که به ارزیابی صرفه‌پذیری اقتصادی سیاست‌هایی پرداخته است که در مقیاس جهانی برای مقابله با گرمایش زمین اتخاذ شده‌اند. این مقاله یک بازهٔ زمانی ۲۵ساله، یعنی از حالا تا سال ۲۰۴۹ میلادی را در نظر گرفته است و نشان می‌دهد با وجود آنکه سیاست‌های مقابله با گرمایش زمین هزینه‌بر هستند، اما با ملاک قرار دادن دو عامل متوسط بارش و دمای روزانه می‌توان برآورد کرد درصورت اجرا نشدن سیاست‌های مقابله با گرمایش زمین، خسارت‌های اقتصادی ناشی از تغییراقلیم به‌مراتب بیشتر از این هزینه‌ها هستند. نتایج به‌دست‌آمده از این حیث اهمیت دارد که متر و معیار معتبری برای نشان‌ دادن توجیه‌پذیری طرح‌های محیط‌زیستی با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای فراهم می‌کند و نشان می‌دهد این طرح‌ها درواقع به‌صرفه هستند. این نتایج همچنین با پیش‌ کشیدن مبحث عدالت اقلیمی نشان می‌دهد مناطق کمتربرخوردار بیشتر از مناطق مرفه بر اثر تغییراقلیم آسیب اقتصادی می‌بینند و خسارت‌های گرمایش زمین ناعادلانه در زمین توزیع می‌شود.

به‌گفتهٔ گذشتگان، باغ عدن زمانی بین دو رودخانهٔ دجله و فرات قرار داشت، اما اکنون تالاب‌های این منطقه در حال خشک شدن هستند و این درحالی‌است که مبارزه برای نجات این مرداب‌ها توأم با خطر جانی برای فعالان محیط‌زیست است. «جاسم الاسدی»، یک فعال محیط‌زیست عراقی، مستقیم جلوی بلم (نوعی قایق چوبی) باریک ایستاده و به دوردست نگاه می‌کند. باد ملایم صورتش را نوازش می‌کند و قایق او در این روز زمستانی اما آفتابی، به‌آرامی در مرداب نزدیک شهر «الجبایش» واقع در جنوب عراق پیش می‌رود. گاومیش‌های اهلی آسیایی در کنار آلونک‌های بافته از نی می‌چرند و حواصیل‌‌ها بالای سرشان چرخ می‌زنند. بالهٔ رنگارنگ یک شاه‌ماهی زیر نور آفتاب می‌درخشد.

بر کسی پوشیده نیست که سوخت‌های فسیلی به‌عنوان پرکاربردترین منابع اولیۀ تأمین انرژی روزی پایان می‌یابند. به‌علاوه، با عیان‌شدن پیامدهای غیرقابل‌چشم‌پوشی تغییراقلیم، دغدغۀ روبه‌رشدی به‌نام اثرات پایدار آلایندگی سوخت‌های فسیلی روی محیط زیست و زندگی انسان‌ها ایجاد شده است. امروزه صرفه‌جویی در مصرف انرژی در کنار جایگزینی منابع فسیلی با منابع تجدیدپذیر، به‌عنوان راه‌حلی قابل اتکا برای پاسخ به این نگرانی‌ها مطرح است و کشورها با هدف اقتصادی کردن صرفه‌جویی به وضع سیاست‌های بازارمحور به‌ کمک ظرفیت‌های بورسی روی آورده‌اند. یکی از این راهکارها گواهی صرفه‌جویی انرژی است. عرضۀ این گواهی‌ها در بورس باعث مبادله‌پذیر شدن صرفه‌جویی می‌شود و برای اشخاصی که پروژه‌های صرفه‌جویی اجرا می‌کنند، امکان کسب درآمد از طریق فروش انرژی صرفه‌جویی‌شده را فراهم می‌کند. اما برای صدور این گواهی‌ها لازم است که سازوکار مناسب و معتبری برای محاسبۀ مقدار صرفه‌جویی وجود داشته باشد. به همین منظور سازمان ارزشیابی کارایی (EVO) در ایالات متحده به کمک چند نهاد بین‌المللی، فرآیند ارزیابی و صحه‌گذاری صرفه‌جویی انرژی (M&V) را تدوین کرد. این سازمان در راستای دستیابی به اجماع جهانی برای محاسبه و صحت‌سنجی صرفه‌جویی، دو پروتکل استاندارد طراحی کرده است تا شرکت‌ها، صنایع و نهادهای نظارتی در همه‌جای دنیا از آنها استفاده کنند.