ناظرانی که در بیش از یک سال گذشته جنگ اوکراین را دنبال می‌کردند، بامداد دیروز از شنیدن خبر اشغال یکی از پایگاه‌های نظامی روسیه در شهر «روستوف-آن-دون» شوکه شدند. گروه نظامی «واگنر» که معمولا به عنوان یک شرکت خصوصی خدمات نظامی در روسیه شناخته می‌شوند، دست به این کار زده است. گروهی که از متحدان نزدیک «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری این کشور محسوب می‌شد و رهبر آن «یوگنی پریگوژین» آنقدر به پوتین نزدیک بود که او را «سرآشپز پوتین» می‌خواندند. حالا آنطور که پریگوژین می‌گوید، اختلافات او با وزیر دفاع و فرمانده ارتش روسیه کار را به جایی کشیده که او نیروهای تحت امرش در روستوف را مأمور به اشغال یک پایگاه نظامی ارتش روسیه کرده است. او در آخرین اظهاراتش در روز گذشته گفت که به طرف مسکو در حال حرکت است.

اختلافات پریگوژین با مقامات ارشد نظامی از چند ماه قبل در رسانه‌های جهان مطرح شده بود اما علت دقیق آن چندان مشخص نبود. ظاهرا پریگوژین این بار دیگر قصد نداشت اختلافات را پنهان کند و دست به اقدام زد. او گفته که حمله به اوکراین بر پایه اطلاعات اشتباهی بوده که نظامیان ارشد روس به کرملین برده بودند و از طرفی مدعی شده که عده‌ای از نیروهایش براثر حمله نیروهای ارتش روسیه کشته شده‌اند.
او بامداد دیروز در یک ویدئوی ۳۰ دقیقه‌ای که روی کانال تلگرام خود قرار داده گفته بود: «منطق کرملین برای حمله به اوکراین بر اساس دروغ است و شرارت رهبری نظامی روسیه باید متوقف شود.» پریگوژین پیشتر هم گفته بود که وزارت دفاع روسیه دستور حمله موشکی به اردوگاه‌های میدانی واگنر در اوکراین را صادر کرده است که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از جنگجویان وی شده است و به همین دلیل قصد دارد انتقام این کار را بگیرد. پریگوژین اقدام خود را نوعی عدالتخواهی دانست و گفت: «این یک شورش مسلحانه نیست، بلکه یک راهپیمایی عدالت است.»
پریگوژین گفت: در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (تاریخ آغاز حمله روسیه به اوکراین) هیچ اتفاق عجیب‌وغریبی روی نداده بود.
رئیس گروه نظامی خصوصی واگنر گفت: وزارت دفاع روسیه در تلاش است افکار عمومی و رئیس‌جمهوری را فریب دهد و این داستان را به تصویر بکشد که گویی سطوح جنون‌آمیزی از تهاجم از طرف اوکراینی وجود داشت و آنها می‌خواستند به همراه تمامی بلوک ناتو به ما (روسیه) حمله کنند.

پوتین: من هر کاری که ممکن است برای دفاع از کشورم انجام خواهم داد و کسانی که شورش مسلحانه را سازماندهی کرده‌اند، پاسخگو خواهند بود

مدت کوتاهی پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه مدعی شد که حمله مسکو طرح‌های اوکراین را برای «حمله‌ای گسترده به دونباس و سپس به کریمه» خنثی کرده است. پریگوژین همچنین گفت که رهبری روسیه می‌توانست با مذاکره با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین از جنگ جلوگیری کند. ولودیمیر زلنسکی در زمان روی کار آمدن، آماده مذاکره با روسیه بود و تنها لازم بود مسکو رضایت دهد و با کی‌یف مذاکره کند.
اشغال پایگاه نظامی روستوف
نام گروه واگنر ابتدا در سال ۲۰۱۴ و در جریان اشغال جزیره «کریمه» بر سر زبان‌ها افتاد. برخلاف آنچه معمولا درباره این گروه گفته می‌شود، واگنر یک شرکت خصوصی نیست بلکه گروهی از نظامیان هستند که تحت عنوان «حضور داوطلبانه» در درگیری‌های نظامی، قرارداد مالی با دولت روسیه امضا کرده‌اند. اما از آنجا که راه‌اندازی شرکت خصوصی نظامی با سلاح و ادوات مستقل از ارتش در روسیه ممنوع است، این گروه را نمی‌توان شرکت نظامی دانست.
رهبر واگنر بامداد شنبه اعلام کرد که نیروهایش به شهر روستوف رسیده‌اند و «بدون درگیری» یک پایگاه نظامی را به اشغال خود درآورده‌اند. اگرچه این خبر دقایقی بعد در برخی رسانه‌های روسیه تکذیب شد، اما ساعتی بعد، انتشار تصاویری از تانک‌های گروه واگنر در خیابان‌های روستوف، ادعای پریگوژین را تایید کرد.
پوتین: واگنر خنجر از پشت زد
ساعتی پس از این اشغال، وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای به نیروهای واگنر هشدار داد که «فریب» رهبر خود را نخورند.
اما پس از این بیانیه، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه یک سخنرانی تلویزیونی اضطراری ترتیب داد و گفت: روسیه در حال مبارزه با «سخت‌ترین نبرد برای آینده خود» است.
او این اقدام واگنر را «شورش مسلحانه» خواند و از آن به عنوان «خنجری در پشت روسیه» تعبیر کرد. پوتین اقدام این گروه نظامی را «خیانت» دانست و گفت: «هر کسی علیه ارتش روسیه اسلحه به دست گرفته باشد مجازات خواهد شد.»
رئیس جمهوری روسیه همچنین گفت که برای حفاظت از روسیه هر کاری انجام خواهد داد و به نیروهای مسلح روسیه دستورات لازم را داده است تا اقدام قاطع برای تثبیت وضعیت انجام شود.
پوتین گفت: من هر کاری که ممکن است برای دفاع از کشورم انجام خواهم داد و کسانی که شورش مسلحانه را سازماندهی کرده‌اند، پاسخگو خواهند بود.
او همچنین به بینندگان این پیام تلویزیونی گفت: منافع شخصی منجر به خیانت به کشور و آرمانی که نیروهای مسلح ما در حال مبارزه هستند، شده است.
آشفتگی در مسکو
اما تهدیدهای پوتین کارساز نبود و واگنر اعلام کرد حرکت خود به سوی مسکو را آغاز کرده است. نیروهای واگنر از طریق یک اتوبان به طرف پایتخت به‌راه افتادند. درپی این حرکت، نیروهای نظامی رسانه‌ها وضعیت مسکو را ناآرام گزارش کردند. مسئولان شهر تدابیر امنیتی در این شهر را تشدید کردند. دسترسی مردم به بخش خبر گوگل مسدود شد و گاردین گزارش داد که ظرفیت پروازهای خروجی از مسکو به مقاصد شهرهای کشورهای همسایه روسیه تکمیل شد.
علاوه بر این برخی اخبار تایید نشده نیز از خروج پوتین از مسکو خبر دادند.
آسوشیتدپرس بعدازظهر دیروز به نقل از فرماندار استان لیپتسک روسیه (در ۵۰۰ مایلی شمال روستوف) نوشت که گروه واگنر وارد این منطقه شده است. با این حال گزارشی از درگیری خاصی بین ارتش روسیه و گروه واگنر در طول این مسیر مخابره نشده است.
همچنین ایتارتاس از قول یک قانونگذار روس نوشت: «اگر نیروهای واگنر سلاح‌های خود را زمین بگذارند، به آنها وعده عفو داده شده است. اما باید سریع عمل کنند.»
در همین حال، رسانه‌های ترکیه نیز تایید کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور روز شنبه با ولادیمیر پوتین تلفنی گفتگو کرده و از او خواسته است که با عقل سلیم عمل کند.
اوکراین: «بی‌طرفی کاذب» را کنار بگذارید
در گرماگرم اخبار حرکت نیروهای واگنر به سوی مسکو، «دیمیترو کولبا»، وزیر خارجه اوکراین در توییتی از جامعه بین‌المللی خواست تا «بی‌طرفی کاذب» را کنار بگذارند و سلاح‌های لازم برای «پایان دادن به شرارت» روسیه را در اختیار کشورش قرار دهند. او همچنین نوشت: «کسانی که گفتند روسیه قوی تر از آن است که ببازد: اکنون نگاه کنید.»
«میخائیلو پودولیاک»، مشاور ارشد ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین نیز گفت: «رویدادها بر اساس سناریویی که سال گذشته درباره آن صحبت کردیم، در حال پیشرفت است. شروع ضد حمله اوکراین سرانجام نخبگان روسیه را بی ثبات کرد و شکاف داخلی را که پس از شکست در اوکراین به وجود آمد تشدید کرد. در واقع ما امروز شاهد آغاز یک جنگ داخلی هستیم.»
تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۸) هنوز اقدام ارتش روسیه علیه گروه واگنر مشخص نیست. اما ناظران می‌گویند که احتمالا درگیری نظامی خونین قابل پیش‌بینی است. گاردین در این مورد نوشت: «حتی اگر واگنر شکست بخورد، تضعیف قدرت پوتین کاملا مشهود است.»
ایران: این یک موضوع داخلی است
همزمان با انتشار اخباری مبنی بر اعلام وضعیت فوق‌العاده در مسکو، «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران عصر دیروز در نخستین موضع‌گیری دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت که تحولات داخلی در روسیه موضوع داخلی این کشور است و جمهوری اسلامی ایران از حاکمیت قانون در فدراسیون روسیه حمایت می‌کند.
رسانه‌ها به نقل از رادیو محلی مسکو گزارش دادند که ارتش روسیه به دستور دفتر ریاست جمهوری در مسکو وضعیت فوق‌العاده اعلام کرده است. آنها همچنین گزارش دادند که در دفتر مرکزی گروه واگنر در سن پترزبورگ روسیه درگیری ایجاد شده و یوگنی پریگوژین، فرمانده این گروه تهدید کرده که وزیر دفاع این کشور در میدان سرخ به دار آویخته خواهد شد.
هنوز مشخص نیست که ناآرامی دیروز را باید به عنوان پایان جنگ اوکراین تلقی کرد یا خیر. با این حال بسیاری، اقدام دیروز واگنر را هم در جنگ اوکراین و هم در قدرت ولادیمیر پوتین تاثیرگذار می‌دانند.