بایگانی مطالب برچسب: میراث فرهنگی
میراث «غزه» زیر بمباران
هرچند درگیریهای فعلی میان فلسطین و اسرائیل از ۱۵ مهر امسال آغاز شد، اما این درگیریها در تاریخ اتفاق جدیدی نیست؛ درگیریهایی که از نیمههای قرن گذشته (بیستم) آغاز شد و تا کنون ادامه دارد و در همهٔ این دههها، علاوهبر فاجعههای انسانی، منجر به تخریب میراث فرهنگی بسیاری در نوار غزه و فلسطین شده است. در همین روزهای اخیر هم خبر میرسد درگیریهای حال حاضر، تخریب کلیسای تاریخی غزه را بهدنبال داشته است و از سوی دیگر، شورای بینالمللی موزهها (ایکوم) نیز دربارهٔ بیتوجهی به حفاظت از اموال فرهنگی و افزایش احتمالی قاچاق و تخریب اشیای فرهنگی و تاریخی در این منطقه هشدار داده است.
دخل و خرج ناتراز موزهها
«مرجان حاجیرحیمی»، روزنامهنگار حوزهٔ میراث فرهنگی، روز دوشنبه (۸ آبان) در صفحهٔ شخصی خود در اینستاگرام از احتمال قطع گاز کاخموزهٔ جهانی گلستان نوشت. آنطور که او نوشته بود: «پس از سه بار اخطار قطعی گاز بهدلیل بدهی، روز دوشنبه مأمور گاز به کاخموزهٔ جهانی گلستان رفت تا گاز این مجموعه را بهدلیل بدهی قطع کند که با اصرار رئیس کاخ گلستان مأمور گاز از این کار منصرف شد. این درحالیاست که درآمد کاخموزهٔ جهانی گلستان در ششماههٔ اول سال حدود ۳۰ میلیارد تومان بوده که مثل درآمد همهٔ موزهها به خزانهٔ دولت واریز شده است. واریز درآمد موزهها به خزانهٔ دولت کار اشتباهی است که رؤسای موزهها را از فعالیت اضافه منصرف میکند. کاخموزهٔ جهانی گلستان بهدلیل آنکه در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده، مقصد اول گردشگران خارجی بهشمار میرود.» حالا گرچه روابطعمومی کاخموزهٔ گلستان در پاسخ به «پیام ما» میگوید که مشکل حل شده است و «آفرین امامی»، رئیس کاخموزه گلستان، هم تصریح میکند که در این باره صحبتی نخواهد کرد، اما بار دیگر نگاهها بهسمت دخل و خرج موزهها جلب شده است.
چراغ خاموش «متقالبافی»
بسیاری از مشاغل سنتی و صنایع هنری ایران با آن قدمت چند هزار ساله که ریشه در آب و خاک و ذهن و قلب تکتک ما دارند، این روزها صدای نفسهای آخرشان را میشنویم و میروند تا برای همیشه در آلبوم خاطرات و تاریخ ایران جا پیدا کنند و فقط با فهرست طولانی از صنایع دستی فراموش شده ایران روبهرو شویم. به فهرست بلندبالای صنایع دستی رو به فراموشی که نگاهی بیاندازیم، انواع و اقسام پارچهبافی را میبینیم؛ از کارتبافی گرفته تا زریبافی. همگی هم یک علت اصلی یعنی ورود دستگاههای نساجی عریض و طویل و دهها علت فرعی دارند. هنر متقالبافی هم از این قاعده مستثنی نیست؛ هنر پارچهبافی از الیاف طبیعی که این روزها در مزایای پوشاک الیاف طبیعی بسیار میشنویم.
توقف حراج قرآن خطی
حوالی ساعت ۱۵ روز چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۸۲، چهار نفر با خرید بلیت وارد موزۀ پارس شیراز شدند، دو سرباز نگهبان را با اسلحه تهدید کردند، یکی از ویترینهای موزه را شکستند تا نسخهٔ یک قرآن تاریخی به خط کوفی را سرقت کنند. شاید آنها بهدرستی نمیدانستند، اما درواقع یکی از کهنترین قرآنهای کوفی را که کاتبان ایرانی در قرن سوم هجری در ۱۴ پارۀ مجزا نوشته بودند، سرقت کردهاند. خبر این سرقت فقط دو هفته مطرح بود و پس از آن دیگر کسی چیزی نگفت و چیزی ننوشت تا امروز که این اثر قرار بود در حراج هنری «کریستیز» عرضه شود.
حال مشوش «شوش»
فعالان میراث فرهنگی از تجاوز به حریم میراث جهانی محوطهٔ تاریخی شوش خبر میدهند و اینکه قرار است شورای شهر این منطقه برخلاف ضوابط تعیینشده از سوی میراث جهانی یک ساختمان با ارتفاع غیرمجاز در حریم درجه یک کاخ آپادانا و در ۱۰۰ متری محوطهٔ باستانی بسازد؛ اقدامی که میتواند با واکنش ناظران یونسکو همراه شود. تعرض و پیشروی در حریم شوش اتفاق امروز و دیروز نیست، تقریباً چند سالی است فعالان فرهنگی نسبت به اجرا نشدن ضوابط یونسکو، حفاری و ساختوسازهای غیرمجاز همچنین تجاوز به حریم این منظر تاریخی هشدار میدهند. اما هر بار زخمی تازه بر پیکر نحیف شوش وارد میشود و جامعه محلی به آن توجه کافی نشان نمیدهد. چنانکه به گفته فعالان میراث فرهنگی، مسئولان و متولیان این حوزه نتوانستهاند در شناساندن اهمیت حفظ این میراث و جایگاه جهانی آن به جامعه محلی به خوبی نقش ایفا کنند.
زلزله و طالبان علیه دو اثر جهانی
آمارها نشان میدهد زلزلههای افغانستان که از ۱۵ مهر شروع شده تا روز یکشنبه (۲۳ مهر) ۳۱ بار با قدرت بیشتر از ۴ ریشتر این کشور را لرزانده است که از این تعداد، ۹ مورد با بزرگای بیشتر از ۵ ریشتر و ۴ مورد با بزرگای بیشتر از ۶ ریشتر بودهاند. علاوهبر مرگ بیش از دو هزار نفر در این زلزلهها و خرابیها و فاجعههای انسانی که در این بحران رقم خورده، آثار تاریخی و میراث این دیار هم از زمینلرزه بینصیب نمانده است؛ زلزله به قسمتهایی از مسجد جامع «هرات»، «ارگ هرات» یا قلعهٔ «اختیارالدین»، منارها و برخی از مکانهای تاریخی دیگر این ولایت صدمههایی وارد کرده است. این اما اولینبار نیست و افغانستان در سالهای گذشته و در جریان جنگ نیز بسیاری از آثار تاریخی خود را از دست داده بود.
تفاهم نجات میراث روی کاغذ ماند
وضعیت فرونشست در محوطهٔ تاریخی «نقشرستم» بحرانی شده و طی چند روز اخیر دوباره نگاهها را به این پدیده جلب کرده است. چند سالی است کارشناسان نسبت به فاجعهبار شدن پدیدهٔ فرونشست و آسیب آن به بناهای تاریخی فارس، یزد و اصفهان هشدار میدهند و حالا گلستان هم به این فهرست اضافه شده است. «نقشرستم» جزء همان بناهایی بود که طی این مدت بههمراه «تختجمشید» و مجموعهآثار تاریخی اصفهان در معرض آسیب شدید ناشی از فرونشست اعلام شده بود. درحالیکه سال گذشته مسئولان وزارت راهوشهرسازی و میراثفرهنگی از امضای یک تفاهمنامه برای رسیدگی به این بحران خبر داده بودند، اما حالا با گذشت یکسال نهتنها این تفاهمنامه به جایی نرسیده که فرونشست هم در حال بعلیدن «نقش رستم» است؛ دو ترک عمیق در این محوطه ایجاد شده که محل تلاقی آنها، بنای اصلی است و یکی از شکافها به دیوارهٔ بنا هم رسیده.
«سُوچِن» دوباره متولد شد
«سُوچِن» انگار گره خورده باشد به تاریخ بلوچستان؛ هنری که گرچه نمیتوان تاریخ مشخصی برای ابتدایش یافت، اما از وقتی که رودوزیها خود را به جزئیات لباسها اضافه کردند به دست زنان بلوچی و روی لباسهای این خطه جای گرفت. دخترکان بلوچی نیازی به آموزش ندارند، آنها از وقتی که میتوانند سوزن به دست بگیرند و روی پارچه کوک بزنند، دوختها را از بر هستند؛ آنچه در خیال دارند را روی پارچه میآورند تا نقوش هندسی از گلها، بتهها و ترکیب رنگها شکل بگیرد که گاهی در سفالهای کلپورگان (روستای جهانی سفال) میبینید و گاهی در طرحهای هندسی برجای مانده در نقوش تاریخی. هرچند برخی معتقدند این نقوش برگرفته از نقش سنگنگارههای پیش از تاریخ است، اما از نگاهی دیگر به نظر میرسد بیش از هر چیز، هنرمندان بلوچ با ارائه طرحها، نقش و نگارها، محیط، جامعه، باورها و رفتارها، خواستهها و آرزوهای خودشان را بازگو میکنند. بلوچیدوزی گرچه هنری فراموش شده نیست و بعد از دوره اوج در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۳۰ در یک دهه گذشته هم پای خود را به دنیای مد و فضای مجازی باز کرده است، اما از نگاه محلیها و کارشناسان تا رسیدن به جایگاه واقعی فاصله دارد.