تغییر اقلیم چه بر سر عراق می‌آورد؟

بر اثر پیامدهای تغییراقلیم ناشی از فعالیت انسان‌ها، دجله و فرات، در سال‌های اخیر دچار کم‌آبی نگران‌کننده‌ای بوده‌اند. در برخی مکان‌ها، اگر در سواحل رودخانه بایستید، می‌توانید بستر رودخانه‌ها را ببینید. بعضی جاها حتی‌ می‌توانید با پای پیاده نیز از عرض دو رودخانه عبور کنید. اکنون سازمان ملل متحد، عراق نفت‌خیز را که ۲۰ سال قبل دولت جورج بوش روی آن برای توسعهٔ آینده شرط‌بندی کرده بود، به‌عنوان پنجمین کشور آسیب‌پذیر در برابر فروپاشی اقلیمی در میان ۱۹۳ کشور عضو خود اعلام کرده است‌. سازمان ملل هشدار می‌دهد که در آیندهٔ عراق می‌توان «افزایش دما، بارندگی ناکافی و کاهش‌یافته، تشدید خشکسالی و کمبود آب، طوفان‌های مکرر شن و گردوغبار و جاری شدن سیل» را به‌صورت شاخص‌های اقلیمی مشاهده کرد.

لک لک‌ها چرخ اقتصاد روستا را چرخاندند

توسعۀ گردشگری در «دره تفی»، روستایی در حوالی دریاچۀ زریوار به مدد حیات‌وحش اتفاق افتاده است. لک‌لک‌هایی که روی آشیانه‌های دست‌ساز اهالی لانه کرده‌اند،‌ روستا را به‌نام خود زده‌اند. بسیاری دره‌تفی را به‌نام روستای لک‌لک‌ها می‌شناسند و در سفرشان برای بازدید از دریاچۀ زریوار،‌ این روستا را هم در برنامه‌شان می‌گنجانند. چنین استقبالی حفاظت بیشتر را به‌همراه دارد؛ زیرا اهالی می‌دانند وجه ممیزۀ آنها با دیگران همین حضور لک‌لک‌هاست.

ارتباط مختل «پژوهش» و «حفاظت»

یکی از موضوعات مورد بحث در حوزه‌های مختلف از جمله حفاظت محیط زیست و گونه‌های وحشی، قطع ارتباط بخش پژوهش و بخش اجراست. به بیان دیگر، بخش زیادی از مطالعات و یافته‌های پژوهشی در حوزه اجرا به کار گرفته نمی‌شود که این یکی از محل‌های اختلاف بین پژوهشگران و مدیران اجرایی است. تنها در چند حوزه معدود، ارتباط نسبتا نزدیکی بین این دو بخش وجود دارد. عده‌ای ایراد را متوجه بخش اجرا می‌دانند و معتقدند که در بخش اجرا، افراد علاقه‌مند به تکرار فعالیت‌های روتین و معمول خود هستند و کمتر انگیزه‌ای برای تغییر رویه دارند. برخی دیگر نیز علت این جدایی را، فاصلهٔ بخش پژوهش با واقعیت‌های اجرا می‌دانند و معتقدند بخش پژوهش با آنچه در واقعیت و روی زمین رخ می‌دهد بیگانه است و تولیداتش قابلیت استفاده اجرایی ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاهی به این پدیده در حوزه حفاظت حیات‌وحش است. «دانیال نیری» از گروه مطالعاتی ابعاد انسانی منابع طبیعی دانشگاه تگزاس آمریکا و «پوریا سرداری» از گروه علوم زیستی دانشگاه سایمون فریزر کانادا با نگاهی به مقاله‌ای قدیمی، چالش‌ها، واقعیات و اشتباهات هر دو بخش پژوهش و اجرا را بررسی کرده‌اند. «پیام ما» آماده دریافت و انتشار دیدگاه‌های مدیران، کارشناسان و فعالان حوزه حیات‌وحش و محیط زیست درباره این موضوع در قالب مقالات کوتاه است.

تکرار هجوم ملخ‌ها

هرساله در کشور بین ۹۰ تا ۲۵۰ هزار هکتار عملیات مبارزه با ملخ‌های بومی و صحرایی انجام می‌شود و امسال نیز این عملیات در ۱۸ استان درگیر در سطحی بیش از ۱۳۰ هزار هکتار در حال انجام است. کشاورزان اما معتقدند مبارزه با این آفت یک سوی ماجراست و یک سوی آن خسارتی است که پرداخت نمی‌شود. برخی این آفات را بومی می‌دانند و برخی می‌گویند این ملخ‌ها از طریق کشورهای جنوب خلیج فارس و عبور از دریا به کشور می‌رسند و بیش از هر کجا استان‌های جنوبی را درگیر می‌کنند. به همین دلیل در این استان‌ها مراکز سازمان حفظ نباتات گوش به زنگ هستند تا در صورت گزارش حضور این نوع ملخ‌ها، سریعاً وارد عمل شوند. سازمان حفظ نباتات کشور، امسال هم اعلام کرده است که حملهٔ ملخ‌ها با شروع فصل گرم آغاز شده و مبارزه با آنان تا دو هفته دیگر ادامه دارد.

تنوع زیستگاه؛ کلید بقای یوز

یوزپلنگ حیوان دشواری برای حفاظت کردن است، مخصوصا در ایران چون سوالات بی‌پاسخ بسیاری در مورد این حیوان، عادات و الگوهای رفتاری زیرگونه آسیایی آن وجود دارد. از جمله این سوالات بدون پاسخ قطعی، علاقه‌مندی غذایی حیوان و تعداد و نحوه حضور حیوان در زیستگاه‌های شناخته شده است. اخیرا نتایج یک مطالعه در Scientific Reports از مجموعه انتشارات Nature این مورد منتشر شده است. در این مطالعه محققان به سرپرستی لیلی خلعتبری از مرکز تحقیقات در تنوع زیستی و منابع ژنتیکی دانشگاه پورتو در پرتغال با استفاده از روش غیر تهاجمی (None invasive) جمع‌آوری سرگین و یافتن قطعاتی از ژنوم موجود زنده و طعمه‌ای که از آن تغذیه کرده، در پی پاسخ دادن به برخی از این سوالات برآمدند. نتایج آن‌ها نشان داد، یوزپلنگ‌ها در ایران به ترتیب قوچ و میش، کل و بز، خرگوش و در آخر آهو شکار کرده‌اند. آهو تنها در میاندشت که طعمه دیگری در دسترس نبوده شکار شده و در هیچ منطقه‌ای شکار جبیر ثبت نشده است. خلعت بری می‌گوید: «مشاهده ما نشان داد که تنوع ژنتیکی در ایران خیلی زیاد نیست و بعضی از «الل‌هایی» که در زیرگونه‌های دیگر ، چند ریختی (Polymorphic) هستند، در یوزهای ایرانی تک ریختی یا (Monomorphic) بودند. ما با او درباره نتایج و تاثیرات این مطالعه در اقدامات حفاظتی یوزپلنگ آسیایی در ایران گفت‌و‌گو کردیم.

گرمایش جهانی و تبعیض اقلیمی در ایران

اقلیم در آتش است. گویی دروازه‌های دوزخ باز شده‌اند. سموم (بادهای سوزان) بر طرف چمن می‌گذرند و بوی گل و عطر نسترن را از جهانیان دریغ می‌دارند. گرمای شدید هنجاری جدید است که دیگر کمتر به جغرافیای خاصی محدود می‌مانَد. جهان در ماهی که گذشت گرمترین دوران خود را سپری کرد. این موج گرما را سر باز ایستادن نیست. موج‌های گرمایی تحت رویدادهای حدی و شدید ناشی از تغییرات اقلیمی سرتاسر جهان را درنوردیده است؛ رکوردهای جدیدی هر تابستان ثبت می‌شود و روندها و مدل‌سازی‌ها اوضاع بدتری را پیشِ روی سیاره با همه زیستمندانش ترسیم می‌کنند. قطب‌ها، سیبری، سرتاسر آمریکا و اروپا موج‌های پرحرارت در کار ذوب یخ‌ها، گرم‌کردن و مختل‌کردن جریانات اقیانوسی و درنوردیدن قاره‌ها هستند تا برسند به آفریقا، صحراهایش و تا خاورمیانه، جنوب شرق آسیا و شرق دور خیز بردارند.

پرشدگی تنها ۵۵ درصد مخازن سدهای کشور

 در سد وشمگیر، گلستان، بوستان، استان گلستان میزان حجم کاهش مخازن سد نسبت به سال قبل ۷۴ درصد، در سد درودزن، ملاصدرای، سلمان فارسی، رودبال داراب به استان فارس به ترتیب یک، دو و ۹۴ درصد با کاهش حجم مخزن مواجه هستیم.

بازگشت به معماری کهن ایرانی

دمای هوای قاره سبز سه روز پیش به ۴۷ درجه رسید و آمریکا هم در همین هفته موج گرما را تا ۳۸ درجه تجربه کرد. دمایی که برای این دو قاره به شکل تاریخی بی‌سابقه توصیف شد و بسیاری را گرمازده راهی بیمارستان کرد. این در حالی است که اقلیم‌های گرم و خشکی مثل ایران، مردم سالهاست که در دمای بالای هوا نه فقط زندگی کرده بلکه تا امروز دوام آورده‌اند. اما راز حیات در اقلیمی که دمای هوای تا ۴۹ و حتی بیش از ۵۰ درجه را تحمل می‌کند، چیست؟ گزارش نشریه آمریکایی تایم در هفته اخیر راه مقابله با بحران تغییر اقلیم را بازگشت به معماری خاورمیانه به ویژه ایران معرفی کرده است. معماران اما معتقدند که چنین اجرایی نه فقط در سطح جهان بلکه در ایران نیز شدنی نیست چرا که معماری برآمده از فرهنگ است و جبر تاریخ و اقتصاد دیگر اجازه اجرای تاریخ را نخواهد داد.

نگرانی از کویر شدن تالاب «میقان»

جنوب شرق تالاب «میقان» در حال بدل شدن به بیابان است. 600 هکتار از زمین‌های منطقه آنقدر فاصله‌شان تا بیابانی شدن کم است که مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی اعلام خطر کرده و گفته است بیابان‌زدایی و کنترل گردوخاک باید به‌سرعت آغاز شود. میقان سال‌هاست که با خشکی گسترده دست به گریبان است. حفر چاه‌های غیرمجاز از سویی و از سوی دیگر نرسیدن حقابه، باعث شده ساکنان استان مرکزی که همیشه از آلودگی و دود رنج می‌برند، با غبار هم دست‌وپنجه نرم کنند. اظهارات تازه دربارهٔ ضرورت کنترل بیابان‌زایی در میقان در کنار بی‌توجهی به حقابهٔ این تالاب درحالی‌است که پژوهش‌های انجام‌شده در کشور هشدارهای صریحی دربارهٔ عواقب بیابانی‌شدن میقان می‌دهند و تأکید می‌کنند که اگر روند خشکی ادامه یابد، این تالاب به کویری دائمی ‌تبدیل خواهد شد.

مهاجرت معلمان از استان‌های مرزی

مدرسه خوب برای هر کسی تعریفی دارد. برای بسیاری از پدران و مادران دانش آموزان مدارس کلانشهرها مدرسه خوب یعنی معلمان باکیفیت، فضای آموزشی، امکانات مناسب، کلاس فوق برنامه و… اما در شهرهایی از این سرزمین مدرسه خوب یعنی مدرسه ای که با شروع سال تحصیلی صندلی معلمانش خالی نباشد. فقط همین. هر سال صندلی معلمان بسیاری از مدارس مناطق کم‌برخوردار خالی می‌ماند. آنهایی هم که گذرشان به این مناطق می‌افتد کمتر پیش می‌آید که تا پایان دوره خدمت در آن منطقه بمانند. چرا؟ مگر کار در این مناطق‌ چگونه است که معلم‌های کمی پیدا می‌شوند که عمرشان را در این مسیر صرف کنند؟ قانون جذب نیروی انسانی بومی‌ هم نتوانسته نیازهای این مناطق را برطرف کند. هنوز‌ راه‌هایی برای حضور معلم‌هایی از استان‌های دیگر‌ در مناطق کم‌برخوردار وجود دارد که بیایند و یکی دو سالی بمانند و بعد انتقالی بگیرند و به شهر‌های دیگری بروند و جایشان خالی بماند. با وجود انگیزه قانون گذار برای جذب نیروهای بومی اما همین قوانین موجود هم پر از حفره‌هایی است که موجب شده معلم ها صندلی‌هایشان را ترک کنند. این گزارش دشواری‌های جذب و نگهداشت معلمان در استان‌های کم برخوردار را روایت می‌کند.