بایگانی مطالب : تغییر اقلیم
مطالبهٔ اقلیمی باید وارد ادبیات عمومی شود
خانهٔ اندیشمندان علوم انسانی روز دوشنبه میزبان نشست هفتم از «سلسله نشست‌های تغییراقلیم و پیامدهای آن» با حضور دو تن از اساتید آب و هواشناسی بود. «مهری اکبری»، عضو هیئت‌علمی آب و هواشناسی دانشگاه خوارزمی سخنران نخست این نشست بود که به بیان ضرورت تدوین برنامهٔ ملی آموزش برای افزایش آگاهی عمومی نسبت‌به تغییراقلیم از کودکی تا بزرگسالی پرداخت. سخنران بعدی «آذر زرین»، عضو هیئت‌علمی آب و هواشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بود که آخرین دستاوردهای علمی برای پیش‌بینی پیامدهای تغییراقلیم در بازهٔ زمانی ۱۰ سال را معرفی کرد و پس از آن برآورد‌ها از آیندهٔ اقلیمی ایران در سال‌های ۲۰۲۸ و ۲۱۰۰ را که با استفاده از مدل‌های اقلیمی به‌دست آمده‌اند، با حاضران به اشتراک گذاشت.
نمی‌توانم بدوم
بارش‌های نوروزی سال ۹۸ به زمین فوتبال روستای «کوت عبدالله» در استان خوزستان هم رحم نکرده بودند. ابرها در روزهای ابتدایی فروردین‌ماه آن سال به قدری باریدند که سیل‌های متعددی را در سراسر کشور روان کرد و عکس‌های هوایی نشان می‌دادند که ارتفاع آب به اندازه دروازه‌های زمین فوتبالی در کوت عبدالله رسیده است. حالا که این روزها «تغییر اقلیم» راهش را بیشتر از سال‌های قبل به ادبیات ما باز کرده، هوا گاه و بیگاه گرم و سرد می‌شود یا درخت‌ها در زمستان شکوفه می‌زنند، بیشتر از پیش نشان‌هایش حتی در زندگی روزمره‌مان دیده می‌شود. حتی ورزش و زیرساخت‌های آن هم از آن در امان نمانده است. تا جایی که گفته می‌شود بعضی از ورزش‌ها که نماد بعضی شهرها در دنیا هستند ممکن است به مرور از بین بروند چراکه ورزشکاران این رشته‌ها امکان تمرین در شرایط آب‌وهوایی جدید را ندارند.
تهدید تغییر اقلیم برای میراث فرهنگی
نتایج یک مطالعهٔ جدید از سوی مجمع جهانی اقتصاد (WEF) نشان می‌دهد تغییراقلیم تا سال ۲۰۵۰ خسارت قابل‌توجهی بر جهان خواهد داشت. این مطالعه شش پیامد عمدهٔ تغییراقلیم را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده که عبارتند از سیل، خشکسالی، افزایش گرما، طوفان‌های استوایی، آتش‌سوزی‌های جنگلی و بالا آمدن سطح آب دریاها که به تأکید کارشناسان، آسیب جدی بر میراث تاریخی و فرهنگی جهان هم خواهد داشت. همین حالا هم بخشی از سایت‌های تاریخی در کشورهای مختلف در معرض این پیامدها قرار گرفته‌اند و به‌گفتهٔ «بهلول علیجانی»، اقلیم‌شناس، همین حالا هم کشور ما در شرایط بحرانی قرار دارد و پیامدهای آن میراث تاریخی را هم تهدید می‌کند.
«آزادی آلودگی» به‌معنای زمین‌های غیرقابل سکونت است
|پیام ما| جوزف استیگلیتز، اقتصاددان اهل آمریکا و برندهٔ جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۱ در مقاله‌ای که در تاریخ اول مِی 2024 در پایگاه تحلیلی «پروجکت سندیکیت» منتشر کرده دربارهٔ عواقب وضعیت سیاسی در آمریکا و انتخابات پیش رو در این کشور هشدار داده است. او با نقد رویکردهای نئولیبرالی دربارهٔ وخامت شاخص‌های اقتصادی و تشدید بحران محیط زیست و تغییراقلیم هشدار داده است. متن ترجمه شدهٔ مقاله پیش روی شماست.
قلمروی ناشناخته تغییر اقلیم
|پیام ما| سال گذشته زمین حدود ۰.۲ درجهٔ سانتیگراد بیشتر از پیش‌بینی مدل‌های اقلیمی گرم شد. درحالی‌که ممکن است این عدد چندان قابل‌توجه نباشد، اما وقتی که چنین میزانی از گرمای پیش‌بینی‌نشده در سطح جهان اندازه‌گیری می‌شود، یعنی موضوع جدی‌تر از چیزی است که فکرش را می‌کنیم.
توزیع ناعادلانهٔ گرمایش
به‌تازگی مقاله‌ای در نشریهٔ علمی نیچر با عنوان پیمان اقتصادی تغییراقلیم (The economic commitment of climate change) منتشر شد که به ارزیابی صرفه‌پذیری اقتصادی سیاست‌هایی پرداخته است که در مقیاس جهانی برای مقابله با گرمایش زمین اتخاذ شده‌اند. این مقاله یک بازهٔ زمانی ۲۵ساله، یعنی از حالا تا سال ۲۰۴۹ میلادی را در نظر گرفته است و نشان می‌دهد با وجود آنکه سیاست‌های مقابله با گرمایش زمین هزینه‌بر هستند، اما با ملاک قرار دادن دو عامل متوسط بارش و دمای روزانه می‌توان برآورد کرد درصورت اجرا نشدن سیاست‌های مقابله با گرمایش زمین، خسارت‌های اقتصادی ناشی از تغییراقلیم به‌مراتب بیشتر از این هزینه‌ها هستند. نتایج به‌دست‌آمده از این حیث اهمیت دارد که متر و معیار معتبری برای نشان دادن توجیه‌پذیری طرح‌های محیط‌زیستی با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای فراهم می‌کند و نشان می‌دهد این طرح‌ها درواقع به‌صرفه هستند. این نتایج همچنین با پیش کشیدن مبحث عدالت اقلیمی نشان می‌دهد مناطق کمتربرخوردار بیشتر از مناطق مرفه بر اثر تغییراقلیم آسیب اقتصادی می‌بینند و خسارت‌های گرمایش زمین ناعادلانه در زمین توزیع می‌شود.
حراج هور
دود سیاه «سهراب» آسمان هورالعظیم را تیره و کدر کرده است. دودکش‌های پنجمین میدان نفتی در قلب هور درحالی شعله‌ور شده است که تخلفات محیط‌زیستی‌اش در میان سکوت دستگاه‌های نظارتی همچنان ادامه دارد. این‌بار در اقدامی تازه، مجری «میدان نفتی سهراب»، حدود ۷۰ هکتار از اراضی تالابی را بدون داشتن مجوز تصرف کرده است. اهالی شهر مرزی «رفیع» از توابع هویزه در جنوب‌غرب خوزستان، خبر داده‌اند که بخشی از زمین‌های کشاورزی آبا و اجدادی‌شان توسط مجری میدان نفتی سهراب خریداری شده است. شهر تالابی «رفیع»، همسایهٔ هورالعظیم است؛ آخرین بازماندهٔ تالاب‌های بین‌النهرین با مساحت بیش از ۳۰۰ هزار هکتار که یک‌سوم آن در ایران و دوسومش در عراق است. مصطفی از اهالی رفیع می‌گوید: ««این ۷۰ هکتار زمین‌هایی است که بیش از ۶۰-۷۰ سال است اهالی رفیع در آنها کشاورزی می‌کنند. شرکت انرژی دانا این زمین‌ها را از صاحبانشان خریده، اما هنوز هیچ پولی به مردم پرداخت نکرده است. به بعضی‌ها وعده کردند که فرزندانشان را استخدام می‌کنند. خانوادهٔ ما چهار پنج هکتار زمین داشت که بردند و خبری هم از پول نیست.»
تأمین آب از بیرون مرزها امید واهی است
دیپلمات است و پیش از گفت‌وگو به‌نظر می‌رسد باید مصرانه از حقوق بین‌الملل دفاع کند. تلاش‌ها و مطالعاتش برای آب، اما او را به‌سمت تلاش‌های تک‌بُعدی برای محقق‌کردن حقوق بین‌المللی آب سوق نداد، بلکه نگاهش در این گفت‌وگو بیش از بسیاری کارشناسان آب به داخل و منابع آب‌های داخلی است. «سید عباس عراقچی»، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در دولت حسن روحانی است که بسیاری از ایرانی‌ها نامش را گره‌خورده به «برجام» می‌شناسند. او برای استیفای حقوق آبی ایران به‌ویژه در مرز شرقی تلاش کرده است. تلاشی که به‌نظر می‌رسد تحولات تاریخی منطقه درنهایت آن را ناکام گذاشته است. بااین‌حال، آنچه در این گفت‌وگوی یک‌ساعته بر آن تأکید می‌کند، علاوه‌بر لزوم پایبندی به معاهدات و تلاش برای احقاق حقوق بین‌المللی آب کشور، خوداتکایی به منابع داخلی آب از طریق بهینه‌سازی مصرف است. او که جنبه‌های جدیدی از دیپلماسی آب را شرح می‌دهد، می‌گوید جهان پر از تجربه و درس‌آموخته برای ایران‌ِ بی‌آب است تا بتواند بدون اضطراب از قطع آب‌هایی که از کشورهای همسایه می‌آیند، روزگار خشکی و بی‌آبی را سپری کند. روشی که نه‌تنها قطعی و قابل اتکاست، بلکه نه تحریم‌بردار است و نه در گرو چندوچون روابط با همسایگان.
پلاستیک، آفتی برای حیات
|پیام ما| امسال روز زمین پاک با شعار «متحد شدن برای آینده‌ای بدون پلاستیک» نامگذاری شده است. ۲۲ آوریل یعنی سوم اردیبهشت در ایران همزمان با این روز جهانی، توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست «مشارکت مردم، ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین» نامگذاری شد. هفتهٔ قبل هم قانون محدودیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی به تصویب رسید و قرار شد در هفتهٔ زمین پاک (سوم تا نهم اردیبهشت) توزیع رایگان کیسه در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ممنوع شود. بااین‌حال، تلاش‌ها برای حذف یا کاهش تولید کیسه‌های پلاستیکی در سراسر جهان موضوعی مناقشه‌برانگیز و پرچالش است و در ایران هم کارهایی از این دست، شعارگونه به نظر می‌رسد. این درحالی‌است که فعالان محیط‌زیست و آنها که حیات کره زمین برایشان مهم است، از رهبران دولتی، مشاغل و مردم عادی می‌خواهند تولید پلاستیک را تا سال ۲۰۴۰ به میزان ۶۰ درصد کاهش دهند.
معماری ایران دچار تجمل‌گرایی شده است
از روزی که آپارتمان‌های قدونیم‌قد با نماهای رومی و سنگ‌های گرانیتی بخشی از هویت شهرهای ایران شدند، بسیاری از متخصصان حوزه معماری، امیدشان را به آینده پایدار از دست دادند. این در حالی است که معماری سنتی ایران به دلیل هارمونی با ویژگی‌های اقلیمی و فرهنگی توانسته بود به نیازهای اجتماعی و اقتصادی شهر و شهروندان پاسخ دهد. شاید به همین دلیل است که وقتی صحبت از توسعه پایدار در حوزه معماری و شهرسازی به میان می‌آید، هنوز هم برخی بازگشت به معماری گذشته را راه‌حل مناسب می‌دانند. اما فرزانه سفلایی، استاد دانشکده معماری دانشگاه همپتون ویرجینیا نظر دیگری در این باره دارد. او که سال‌ها در حوزه معماری پایدار در ایران، چین و ایالات متحده آمریکا تحقیقات گسترده‌ای داشته، معتقد است که بازگشت به گذشته درست نیست، بلکه باید با استفاده از تجربه معماری سنتی ایران و تکنولوژی روز جهان به توسعه پایدار در حوزه معماری و شهرسازی رسید. به گفته او، معماری امروز ایران دچار تجمل‌گرایی شده است.
