مردم برزیل به حفظ جنگل‌های بارانی امیدوارتر شده‌اند. با انتخاب مارینا سیلوا، که روزگاری همراه «چیکو مندس»، چهره شناخته شده کارگری و فعال حامی جنگل‌ها بود، وزارت محیط روزگاری نو را تجربه خواهد کرد. چه آنکه در چهار سال گذشته، تخریب جنگل‌های آمازون گسترش یافته و همه این را به نام رئیس جمهور بولسونارو نوشته‌اند. سیلوا که پیش از این هم در این سمت قرار داشته، با فعالیت‌های خود خشم طرفداران قدرتمند کشاورزی و محصولات تراریخته را برانگیخته بود. این فعال سبز اکنون قرار است به عنوان وزیر محیط زیست برزیل بازگردد و وظیفه اجرای تعهد دولت چپ جدید برای توقف جنگل‌زدایی در جنگل‌های بارانی آمازون تا پایان دهه را برعهده بگیرد.

مارینا سیلوا، فعال برجسته به عنوان وزیر محیط زیست بازگشت. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا که ابتدای ژانویه بر صندلی ریاست جمهوری می‌نشیند، ماریا سیلوا را وزیر محیط زیست خود کرده است. این انتخاب البته برای برزیلی‌ها قابل پیش‌بینی بود. 29 دسامبر، سیلوا، به‌طور رسمی به عنوان وزیر محیط زیست دولت لولا معرفی شد.
لوموند با انتشار گزارشی درباره کابینه جدید برزیل نوشته است: برای «مارینا» که برزیلی‌ها به این نام می‌شناسندش، این انتخاب بازگشتی چندوجهی است. در درجه نخست، از این نظر که او قبلا بین سال‌های 2003 تا 2008 وزارت محیط زیست را اداره می‌کرد. مارینا در آن زمان در جایگاه وزیر، مجموعه‌ای از سیاست‌های جسورانه را برای کاهش جنگل‌زدایی در جنگل‌های آمازون اعمال کرد. نتیجه تماشایی بود: در طول یک دهه، جنگل‌زدایی 80 درصد کاهش یافت. او با پیگیری اهداف محیط زیستی، تمجیدهای بین‌المللی را به دست آورد.

بولسونارو، ناسیونالیست راست افراطی از سوی مبارزان انتخاباتی متهم شده است که در طول دوره چهار ساله ریاست جمهوری خود که در 31 دسامبر به پایان می‌رسد، به قاچاقچیان چوب، معدنچیان و دامداران برای قطع غیرقانونی درختان و آتش‌سوزی جنگل‌های آمازون چراغ سبز نشان داده است. گروه‌های حقوق بشری هم می‌گویند که در این مدت تهاجم به سرزمین‌های بومی افزایش یافته است

این دیدار به خود لولا هم مربوط بود. این دو سیاستمدار روز پنج‌شنبه، به‌گرمی یکدیگر را در آغوش گرفتند که نمادی از پایان یک اختلاف 15 ساله بود. خانم سیلوا در سال 2008، به دلیل درگیری‌هایی با اعضای کابینه درباره محیط زیست از دولت لولا کنار کشید و با پاره کردن کارت حزب کارگران (PT) به یک مخالف تبدیل شد. او با کاشت محصولات اصلاح شده ژنتیکی و برنامه‌هایی برای توسعه زیرساخت‌های بزرگ در آمازون مخالفت کرده بود.
سه دوره کاندیداتوری برای ریاست جمهوری
در آن زمان، خانم سیلوا از سوی متحدان سابقش مورد حمله قرار گرفته و آنها «لجاجت» او را به سخره گرفتند. این فعال محیط زیست، سه بار با سرسختی برای ریاست جمهوری کاندیدا شد، هر چند بدون موفقیت؛ در سال 2018 فقط یک درصد از آرا به او اختصاص داشت. سرانجام او خسته از مبارزات سیاسی، در حالی که با انتخاب مجدد ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور راست افراطی تهدید شده بود، قاطعانه از نامزدی لولا در سال 2022 حمایت کرد.
سیلوا عمیقا به محیط زیست متعهد است. این فعال 64 ساله که بومی ایالت کوچک «آکر» در آمازون است، در میان قبایل بسیار فقیر «سرینگیرو» رشد کرد که معیشتشان با جمع‌آوری صمغ درختان کائوچو تامین می‌شد. او در دوران کودکی‌اش، گرسنگی، مالاریا و هپاتیت و همینطور مسمومیت با جیوه، سرب و آهن را تجربه کرد. در دهه 1980، قدم به وادی سیاست گذاشت و به چیکو مندس، فعال محیط زیست افسانه‌ای پیوست. مندس که ترویج‌گر حمایت از جنگل‌های بارانی آمازون بود، در همراهی با اعضای اتحادیه کارگران کائوچوسازی، از دولت خواست تا قوانینی برای کنترل استفاده مردم از درختان و توقف تخریب جنگل‌ها وضع کند. او البته در سال 1988 کشته شد.
مارسل برشتین، استاد مرکز توسعه پایدار در دانشگاه برازیلیا، می‌گوید: «خانم سیلوا می‌تواند با ترکیب توانایی‌های مختلف، امکان بازسازی سیاست محیط زیستی را فراهم کند. در حالی که در طول چهار سال ریاست جمهوری بولسونارو، محیط زیست ویران شده و 45 هزار کیلومتر مربع از جنگل‌های آمازون از دست رفته، این ویژگی، برای برزیل یک ضرورت است.»

با اینکه به‌نظر می‌رسید درباره مارینا اجماع وجود دارد، زمان زیادی طول کشید تا انتخاب شود. بسیاری از اعضای حزب کارگران ترجیح می‌دادند که او به عنوان فردی جداشده از حزب، به پستی فنی مانند ریاست آژانس جدید آب و هوا تنزل داده شود

دردسر مذاکرات دولتی
با اینکه به‌نظر می‌رسید درباره مارینا اجماع وجود دارد، زمان زیادی طول کشید تا انتخاب شود. بسیاری از اعضای حزب کارگران ترجیح می‌دادند که او به عنوان فردی جداشده از حزب، به پستی فنی مانند ریاست آژانس جدید آب و هوا تنزل داده شود.
صندلی وزارت محیط زیست حتی برای مدتی به سناتور سیمون تبت پیشنهاد شده بود؛ کسی که قبل از تایید نامزدی لولا، در انتخابات ریاست جمهوری اکتبر سوم شد. با این حال، از آنجا که سازمان‌های غیردولتی سال‌ها خانم تبت را به دلیل نزدیکی به تجارت کشاورزی و خصومت با سرزمین مادری محکوم می‌کردند، این گزینه رد شد.
در حال حاضر وزارت محیط زیست موقعیت خاصی نیست: از زمان پیروزی 30 اکتبر، مذاکرات دولت به یک دردسر تبدیل شده است. از آنجا که کنگره در اکثریت نیست، رئیس جمهور منتخب باید با ده‌ها گروه سیاسی سروکار داشته باشد. به‌همین دلیل، لولا برای راضی نگه داشتن همه، چاره‌ای جز افزایش تعداد وزارتخانه‌ها نداشت. در حال حاضر 37 نفر بر صندلی وزارت نشسته‌اند، در حالی که دولت فعلی 23 جایگاه برای این منظور داشت.
22 دسامبر، لولا خسته از این چالش‌ها گفته بود: «تشکیل دولت، از پیروزی در انتخابات دشوارتر است.» با این وجود، او به‌عنوان یک سیاستمدار ماهر، چندین انتصاب نمادین را مدیریت کرد. کابینه آینده شامل چندین چهره برجسته سیاه‌پوست است؛ مثل وکیل سیلویو آلمیدای در جایگاه وزیر حقوق بشر، مارگارت منزز بازیگر در جایگاه وزیر فرهنگ و آنیل فرانکو به عنوان وزیر برابری نژادی. آنیل خواهر ماریل فرانکو، عضو شورای شهر ریو است که سال 2018 ترور شد. لولا علاوه بر این یک وزارت جدید و بسیار نمادین برای مردمان بومی به ریاست سونیا گوجاجارا ایجاد کرد که شخصیت برجسته‌ای در مبارزه برای حقوق بومیان است.
مارینا، فعال سبز
سیلوا در روزهای گذشته در گفت‌وگویی با فایننشال‌تایمز گفت که برزیل می‌تواند بدون تسطیح درختان هم کشوری پیشرو در کشاورزی باشد و تولیدات خود را افزایش دهد.
دانشمندان هشدار داده‌اند این جنگل‌ها که به دلیل توانایی جذب دی‌اکسید کربن یک حائل طبیعی در برابر تغییر اقلیم است، با افزایش گرما توانایی کمتری برای ذخیره CO2 خواهد داشت.
بولسونارو، ناسیونالیست راست افراطی از سوی مبارزان انتخاباتی متهم شده است که در طول دوره چهار ساله ریاست جمهوری خود که در 31 دسامبر به پایان می‌رسد، به قاچاقچیان چوب، معدنچیان و دامداران برای قطع غیرقانونی درختان و آتش‌سوزی جنگل‌های آمازون چراغ سبز نشان داده است. گروه‌های حقوق بشری هم می‌گویند که در این مدت تهاجم به سرزمین‌های بومی افزایش یافته است.
بر اساس داده‌های آژانس ملی تحقیقات فضایی برزیل، بیشتر از 11 هزار و 500 کیلومتر مربع از جنگل‌های آمازون، یعنی وسعتی به اندازه کشور قطر، بین 1 اوت 2021 تا 31 ژوئیه 2022 با خاک یکسان شد.
در طول دوران ریاست جمهوری بولسونارو، متوسط جنگل‌زدایی سالانه در آمازون تقریبا 60 درصد بیشتر از چهار سال گذشته بود.
فعالان محیط زیست امیدوارند سیلوا که تا قبل از 16 سالگی بی‌سواد بوده، بتواند موفقیت گذشته خود را در مهار ویرانی جنگل‌ها تکرار کند.
لیندرو راموس، مدیر کمپین «صلح سبز» برزیل می‌گوید: «مارینا باید آنچه را که در گذشته کارآمد بود، بازگرداند. او باید با نگاه به آینده، چالش‌های محیط زیستی آمازون را تشخیص دهد، چرا‌که این چالش‌ها اکنون، فوری‌تر و پیچیده‌تر از زمانی است که او سال‌ها پیش در این مقام بود.»
یکی از اهداف اصلی سیلوا، که به‌تازگی به عنوان قانونگذار فدرال در ایالت سائوپائولو انتخاب شده، بازسازی سازمان‌های بازرسی و اجرای محیط زیست است که تحت دولت فعلی دچار کاهش بودجه شده‌اند.
اریکا برنگوئر، محقق ارشد در دانشگاه آکسفورد و دانشگاه لنکستر، می‌گوید که سیلوا وارث یک وزارتخانه «کاملاً ضعیف» خواهد بود. آن هم در حالی که در 15 تا 20 سال گذشته همه‌چیز تغییر کرده است و اکنون شاهد افزایش نفوذ تخریب سازمان‌یافته در آمازون هستیم.
«ماریا سیلوا باید سخت بجنگد»
با این حال تغییرات نسبی است. دولت جدید فقط 11 زن و 26 مرد خواهد داشت. گروه‌های تشکیلاتی محافظه‌کار مانند حزب سوسیال دموکرات و اتحادیه برزیل، وزارتخانه‌های مهمی از جمله کشاورزی، انرژی، ارتباطات، گردشگری، حمل ‌و نقل، شهرها و مهم‌تر از همه، برنامه‌ریزی را به دست آورده‌اند. این میان خانم تبت خود یکی از اعضای جنبش دموکراتیک برزیل است. وزارتخانه‌های کلیدی همچنان در دست «گارد قدیمی» است؛ مثل اقتصاد، امور خارجه، دادگستری، دفاع، آموزش و… .
در این شرایط درگیری بین وزرای جدید اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. کارشناسان سیاسی می‌گویند مارینا سیلوا باید به‌سختی در مقابل چندین چهره کلیدی، مبارزه کند. این گروه شامل کارلوس فاوارو، رئیس سابق انجمن قدرتمند تولیدکنندگان سویا در ایالت روستایی ماتو گروسو است که به وزارت کشاورزی منصوب شده.
با همه اینها، تا زمان تحلیف، همه بر اتحاد متمرکز شده‌اند. این اتحاد با رفتن بولسونارو تسهیل می‌شود؛ رئیس جمهوری که در حال حاضر «مایوس» و «احتمالا افسرده» توصیف می‌شود و حتی قصد شرکت در مراسم تحلیف را ندارد.