|پیام ما|آسمانی که دیروز بر سر مردم تهران و کرج سایه انداخته بود، از دود و آلودگی سنگین بود. این آلودگی در تمام روزهای سرد گذشته که بادی نمی‌وزید ادامه داشته است. برای تهران، کرج، اصفهان و همه کلانشهرهای شلوغ و شهرهای صنعتی، آلودگی هوا در فصول سرد، چیزی شبیه آفتاب تابستان شده است. اما در روزهای گذشته انباشت آلودگی تا آنجا ادامه داشته که ماموریت‌های اورژانس تهران 10 درصد افزایش یافته و تکنسین‌های اورژانس از یازدهم تا ۲۱ آذر حدود ۱۰ هزار مأموریت قلبی-تنفسی انجام داده‌اند. دیروز با تداوم این وضع، آنبولانس‌ها در سه میدان شهر به حال آماده‌باش درآمدند و سرانجام به‌مخاطره افتادن سلامت عمومی با تشدید آلودگی، به تشکیل کمیته‌ شناسایی ترک فعل دستگاه‌ها در اجرای قانون هوای پاک انجامید.

دیروز کیفیت هوای پایتخت ۱۶۵ و در شرایط ناسالم برای همه قرار داشت و طبق اطلاعات سامانه پایش کیفی هوای کشور، در ساعت 16 ایستگاه منطقه 15 در جنوب شرق تهران با شاخص 206 در وضعیت بسیار ناسالم (بنفش)، آلوده‌ترین نقطه استان شد. بررسی آمار این سامانه در ساعات مختلف نشان می‌دهد که غلظت آلاینده شاخص ذرات کوچکتر از 2.5 میکرون رفته‌رفته تا ساعت 16 بیشتر شد و 7 ایستگاه سنجش آلودگی هوا رقم بالاتر از 180 را نشان دادند؛ شهرداری منطقه 19 با شاخص 190، شهرداری منطقه 11 با شاخص 182، شادآباد 180، سلامت 198، پارک شکوفه 183، پاکدشت 188و پارک رازی 198. به‌طور کلی دیروز بعد از وضعیت بنفش در ایستگاه منطقه 15، وضعیت در 35 ایستگاه قرمز بود. البته داده‌های ایستگاه‌های پیشوا، فرمانداری شهرری و قدس به عنوان نقاط آلوده دیگر در دسترس نبودند.
جدا از داده‌های سامانه پایش کیفی، گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، حاکی از وضعیت قرمز در 25 ایستگاه بود. طبق این گزارش، دیروز کیفیت هیچ‌یک از ایستگاه‌های هواشناسی دارای قابلیت سنجش آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، قابل قبول ثبت نشده است و شهرداری منطقه ۱۹ با شاخص ۱۹۴ آلوده‌ترین ایستگاه سنجش کیفیت هوای تهران بوده است.
پایتخت‌نشینان از ابتدای سال تاکنون ۱۴۴ روز هوای قابل قبول، ۱۰۶ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۲ روز هوای ناسالم برای همه افراد جامعه، دو روز هوای بسیار ناسالم، دو روز هوای خطرناک و تنها دو روز هوای پاک را تجربه کرده‌اند. در مقایسه با سال قبل پایتخت نشینان ۱۹۵ روز هوای قابل قبول، ۶۵ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، دو روز هوای پاک و شش روز هوای ناسالم را تجربه کرده بودند.
در همین حال دیروز در استان همدان، آلاینده PM10 شاخص ایستگاه اسدآباد را رقم 500 و در وضعیت خطرناک (قهوه‌ای) نشان می‌داد. همچنین در استان کرمان، ایستگاه راور در همین ساعت، با آلاینده PM2.5 شاخص 220 و وضعیت بنفش (بسیار ناسالم) را نشان می‌داد. طبق اطلاعات این سایت، آلودگی در کرج که در طول روزهای گذشته، آلوده‌ترین کلانشهر کشور بوده نیز ادامه داشت و از سوی دیگر آلودگی در نقاطی از شهر‌های مشهد، اصفهان و خوزستان نیز پراکنده بود.
صبح دیروز کیفیت هوای ۱۱ منطقه مشهد هم در شرایط قرمز و برای تمام گروه‌ها ناسالم بود. شاخص کیفیت هوا در این کلانشهر، در ۲۴ ساعت منتهی به چهارشنبه، با عدد ۱۵۱ در وضعیت ناسالم برای تمام گروه‌ها قرار داشت. با توجه به پایداری جوی بر اساس پیش‌بینی اداره‌ هواشناسی تا پایان هفته شاهد آلودگی هوا در مشهد خواهیم بود.
شاخص کیفی هوای استان اصفهان نیز بر اساس داده‌های ۱۳ ایستگاه پایش فعال با میانگین ۱۵۳ وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم شهروندان را نشان می‌داد. این وضعیت در حالی است که اداره کل هواشناسی استان اصفهان نیز نسبت به حاکمیت سکون و سردی هوا، مه آلودی و احتمال افزایش غلظت آلاینده‌های جوی تا روز پنجشنبه در مناطق مرکزی و صنعتی به ویژه کلانشهر اصفهان هشدار داد.
این روند در حالی است که دیروز سازمان هواشناسی درباره تداوم پایداری جو، آلودگی همراه با انباشت آلاینده‌های هوا تا روز پنجشنبه هشدار نارنجی صادر کرد. این سازمان پیش‌بینی کرده است که شاخص کاهش کیفیت هوا باز هم افزایش یابد. بر اساس این پیش‌بینی منطقه اثر این هشدار دو شهر کرج و تهران اعلام شده است. اثر این مخاطره افزایش شاخص‌های آلودگی هوا، افزایش غلظت آلاینده‌ها، کاهش کیفیت وضع هوا در حد ناسالم برای همه گروه‌ها و در صورت مهار نشدن منابع آلاینده (ثابت و متحرک) در مناطق پرتردد تا حد بسیار ناسالم اعلام شده است.
سازمان هواشناسی به کاهش تردد خودروها و کنترل فعالیت واحدهای صنعتی، مدیریت منابع آلاینده، تاکید بر خودداری از تردد غیرضروری برای همه گروه‌ها، پرهیز از فعالیت فیزیکی و ورزشی در فضای باز و اتخاذ تدابیر مدیریتی لازم برای جلوگیری از افزایش غلظت آلاینده‌ها تا حد بسیار ناسالم توصیه کرده است.
ما آمار می‌دهیم، آنها توجه نمی‌کنند
آمار مأموریت‌های اورژانسی در هوای آلوده و افزایش ماموریت‌های مرتبط با موارد قلبی و ریوی گواهی بر تاثیر آلودگی بر سلامت است. به گفته رئیس مرکز اورژانس تهران از برنامه‌ریزی برای استقرار آمبولانس‌های مرکز اورژانس تهران، در نقاط مشخصی از پایتخت خبر داده و گفته و تکنسین‌های اورژانس در میدان آزادی، شهرری و تجریش مستقر شده‌اند. یحیی صالح طبری به ایسنا گفته است که از یازدهم تا ۱۸ آذرماه، ۷۳۰۳ مورد مأموریت اورژانسی مربوط به علائم قلبی و ۱۲۸۳ مأموریت مربوط به علائم ریوی در پایتخت انجام شده و از این تعداد هزار و ۲۴۷ مورد به مراکز درمانی منتقل شدند. همچنین ۱۸ تا ۲۱ آذرماه نیز ۱۲۵۹ مورد ماموریت مربوط به علائم قلبی و ۳۴۱ ماموریت مربوط به علائم تنفسی و ریوی به سامانه ۱۱۵ اطلاع داده شد که ۳۲۸ مورد به مراکز درمانی منتقل شدند.
رئیس مرکز اورژانس تهران با بیان اینکه آلودگی هوا علائمی جسمانی را برای شهروندان ایجاد می‌کند، گفته است: «شهروندان باید در صورت داشتن علائمی از جمله احساس تنگی نفس، دوبینی، سردرد، سرگیجه، تهوع و… به عوامل اورژانس مستقر، مراجعه کرده و یا با سامانه ۱۱۵ اورژانس تماس بگیرند و در این شرایط اقدامات لازم برای بهبود حال شهروندان صورت خواهد گرفت و در صورت نیاز به مراکز درمانی منتقل می‌شوند.»
تداوم آلودگی هوا، سلامت همه را به خطر انداخته است اما به‌نظر می‌رسد چندان به آمار مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا توجهی نمی‌شود. عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این مورد به «پیام ما» می‌گوید:‌ «تصمیمات مدیریت شهری با وضعیت موجود آلودگی و تهدیدی که برای سلامتی مردم وجود دارد هیچ تناسبی ندارد. هیچ اقدامی برای کاهش غلظت آلاینده‌ها انجام نمی‌شود. آمار نشان می‌دهد که غلظت ذرات معلق از سال 1396 که قانون هوای پاک مصوب و ابلاغ شده تا امروز در سال 1401 هیچ گونه تغییری نداشته است. و این نشان می‌دهد که عملا اقدامات برای کاهش آلودگی هوا بی‌نتیجه بوده است.»
او درباره تداوم این وضعیت و تاثیر آن بر سلامت مردم هم می‌گوید: «آلودگی هوا به عنوان مهمترین ریسک‌فاکتور برای سلامت انسان، چهارمین علت مرگ شمرده می‌شود و در کشور ما در سال 1400 منجر به وقوع 20 هزار مرگ منتسب به آلودگی در هفت شهر شده است. به‌طور کلی 12.6 درصد مرگ‌ها به علت آلودگی هواست.» شاهسونی ادامه می‌دهد:‌ «ما آمار مرگ و میر را محاسبه و به مراجع ذی‌ربط اعلام می‌کنیم اما نظارت بر اجرای قانون هوای پاک با سازمان محیط زیست است که عملا اقدامی در راستای اجرای قانون انجام نمی‌شود.»
دستور رئیس کل دادگستری استان تهران درباره ترک فعل‌ها
دیروز رئیس کل دادگستری استان تهران در پی تشدید آلودگی هوای تهران و به‌مخاطره افتادن سلامت عمومی جامعه به‌عنوان یکی از مصادیق حقوق عامه دستور تشکیل کمیته مشترک به‌منظور شناسایی اهمال و ترک فعل احتمالی دستگاه‌ها در حوزه قانون هوای پاک را صادر کرد. اینطور که مرکز رسانه قوه قضاییه گزارش داده، علی القاصی مهر به یکی از معاونان قضایی خود ماموریت داد تا با تشکیل کمیته‌ای متشکل از دادسرای عمومی و انقلاب تهران، اداره کل بازرسی استان تهران و در صورت لزوم سایر دستگاه‌ها، نسبت به شناسایی اهمال و ترک فعل احتمالی دستگاه‌ها در حوزه قانون هوای پاک اقدام کند.
او با اشاره به اینکه دستگاه قضایی از منظر حقوق عامه نسبت به سلامت شهروندان مسئول است، تاکید کرد: «در صورت احراز هر گونه ترک فعل و کوتاهی در حوزه عملکرد دستگاه‌های مسئول در زمینه قانون هوای پاک، وفق قوانین و مقررات و بدون مسامحه اقدامات قضایی لازم انجام خواهد شد.»
این دستور در حالی است که روز چهارشنبه همچنین سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس با انتشار متنی درباره آلودگی هوا با اشاره به اینکه در سال ۲۰۲۱ بیش از ۴۱ هزار و ۷۰۰ نفر در کشور به دلیل آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان باخته‌اند افزود: «بخش عمده‌ای از ۳۴ ماده قانون هوای پاک به مقوله حمل و نقل مرتبط است و متولی اصلی آنها وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) است.»
رفیعی با اشاره به پیشنهاد وزارت صنعت مبنی بر عقب‌رفت یک پله‌ای استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی، نوشته است: «متاسفانه وزارت صمت در جلسه ۲ هفته قبل دولت پیشنهادی را راساً و بدون طی مراحل قانونی و اخذ نظر دستگاه‌های متولی ارائه کرد و استاندارد آلایندگی خودروهای وارداتی را که سال‌ها یورو ۶ بود به یورو ۵ کاهش داد که این موضوع در هیات وزیران به تصویب رسید. هنوز اقدام قبلی وزارت صمت مبنی بر دریافت پول به جای جایگزینی خودروهای فرسوده فراموش نشده، در اوج آلودگی هوا پیشنهاد دیگری برای افزایش آلودگی هوا مصوب کرده‌اند.»
او با بیان اینکه «مجلس در خصوص دستگاه‌هایی که وظایف خود را برای کاهش آلودگی هوا انجام می‌دهند، هیچ اغماضی نمی‌کند»، عنوان کرد: در حال حاضر تمامی تخلفات و ترک فعل‌های ۲۳ دستگاه متولی بحث آلودگی هوا مشخص و با اعمال ماده ۲۳۴ پرونده تمامی مسئولان و دستگاه‌های متخلف در این زمینه به دادسرا ارجاع شده و هم‌اکنون در شعبه یک دادسرای کارکنان دولت در حال رسیدگی است و در جلسه اخیر با دادستان کل کشور درخواست کردیم که رسیدگی به این پرونده با سرعت بیشتری انجام شود.
بر اساس متنی که او منتظر کرده، از ابتدای سال جاری تاکنون تعداد روزهای ناسالم پایتخت نسبت به سال گذشته ۲ برابر شده و تعداد روزهای بسیار ناسالم و خطرناک نیز ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. در کرج نیز روزهای بسیار ناسالم ۲ برابر و خطرناک ۴ برابر شده است. در تبریز روزهای خطرناک ۱۰۰ درصد افزایش یافته و در مشهد روزهای ناسالم ۲ برابر شده است. از سوی دیگر در اراک تعداد روزهای بسیار ناسالم و خطرناک ۲ برابر شده و در شیراز تعداد روزهای ناسالم ۹ برابر شده و روزهای پاک هم به نصف کاهش یافته است. همچنین در اهواز وضعیت بسیار بدتر بوده به شکلی که تعداد روزهای ناسالم حدود ۵ برابر شده و تعداد روزهای بسیار ناسالم ۱۲ برابر و روزهای خطرناک ۲۱ برابر شده است. با ادامه روند آلودگی‌ها امسال تهرانی‌ها ۲روز، اصفهانی‌ها، کرجی‌ها، اهوازی‌ها و اراکی‌ها فقط یک روز پاک داشتند.