سوسن نوربخش
دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران
سوسن نوربخش
۳۰ آبان ۱۴۰۲
زایندهرود و چرخهٔ معیوب تشدید مناقشههای هویتی
پروژهٔ «انتقال آب بن-بروجن» پس از نزدیک به دو دهه مناقشه، نهایتاً در آبانماه ۱۴۰۲ به بهرهبرداری رسید. از زمان تعریف پروژهٔ بن-بروجن تا به امروز، متخصصین در راستای هشدار به سیاستگذاران آبی کشور در مورد عواقب اجرای این پروژه از منظرهای مختلف بحث کردهاند؛ نقض مصوبات شورایعالی آب و قوه قضاییه مبنیبر عدم بارگذاری جدید بر حوضهٔ آبریز زایندهرود تا تعیینتکلیف تخصیصهای استانهای اصفهان و چهارمحالوبختیاری، تأمین نشدن حقابهٔ کشاورزان اصفهانی و دغدغهٔ تأمین معیشت آنان، خطر تشدید فرونشست زمین در اصفهان و نابودی آثار و ابنیهٔ تاریخی این شهر، توجیهناپذیری انتقال آب از حوضهٔ آبریز زایندهرود (بن) به حوضهٔ آبریز کارون (بروجن) از حیث فنی و محیط زیستی، عمده دلایلی است که صاحبنظران در طی سالهای اخیر به کرات تلاش داشتهاند از آن بهمثابه ابزاری برای فشار بر مجریان و سیاستگذاران آبی کشور جهت ممانعت از اجرای پروژهٔ انتقال آب بن-بروجن استفاده کنند. اگرچه هریک از این انتقادات واجد اهمیت بالایی است و بخشی از ابعاد مناقشهٔ زایندهرود را نشان میدهد، بااینحال بهنظر میرسد در همهٔ این سالها «مناقشهٔ هویتی» دو استان اصفهان و چهارمحالوبختیاری بهعنوان سویهٔ تاریک مسئلهٔ زایندهرود مورد کمتوجهی متخصصان و سیاستگذارن آبی کشور قرار گرفته است.
سوسن نوربخش
۴ مرداد ۱۴۰۲
دیپلماسی عمومی نسخهٔ مناقشۀ هیرمند
گسترش ابعاد مناقشهٔ ایران و افغانستان بر سر حقابهٔ سیستان و درگیری لفظی مقامات عالی دو کشور بر سر عدم رهاسازی آب بهسمت ایران، بار دیگر نشان داد که «مسئلهٔ آبهای فرامرزی» در کانون مسائل سیاستخارجی ایران با افغانستان قرار دارد. از بین چهار حوضهٔ آبریز فرامرزی در افغانستان، ایران در دو حوضهٔ آبریز «هیرمند» و «هریرود-مرغاب» با این کشور مرز مشترک آبی دارد. این نوشتار با تمرکز بر هیدروپلیتیک «حوضۀ آبریز هیرمند» تلاش دارد ضمن تشریح ابعاد اقدامات یکجانبهٔ افغانستان در بالادست، پیامدهای ناشی از گسترش بیرویۀ سازههای آبی بر سرشاخههای رودخانهٔ هیرمند و عدم رهاسازی آب بهسمت ایران را تشریح کند.