|پیام ما| سازمان جهانی هواشناسی پیش از مذاکرات اقلیمی در شرم‌الشیخ هشدار تازه‌ای داده است: غلظت گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر افزایش یافته و در سال 2021 رکورد تازه‌ای ثبت کرده است. این سازمان که تحت مدیریت و نظارت سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند، یک سال پیش هم هشداری مشابه داده بود و چند روز پیش از COP26 در گلاسکو از رکورد افزایش غلظت دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن خبر داده بود. حالا گزارش سالانه این سازمان نشان می‌دهد که جهشی عجیب در افزایش غلظت متان رخ داده است؛ این هشداری برای اختلال در برنامه محدود کردن گرمایش جهانی است.

بر اساس گزارش جدید WMO که نهاد آب و هوایی سازمان ملل است، سطح اتمسفری سه گاز گلخانه‌ای در سال 2021 به‌طرز بی‌سابقه‌ای صعود کرده است. دلایل این افزایش هنوز تحت بررسی دانشمندان است اما گفته می‌شود درباره افزایش متان، احتمال دارد با افزایش وقوع پدیده لانینا که توام با افزایش بارندگی در مناطق استوایی است، رابطه داشته باشد.
بر اساس گزارش بولتن گازهای گلخانه‌ای سازمان جهانی هواشناسی، در سال 2021، بزرگترین جهش سالانه در غلظت متان رخ داده که از زمان شروع اندازه‌گیری‌های سیستماتیک از حدود 40 سال پیش بی‌سابقه بوده است. دلیل این افزایش استثنایی روشن نیست اما به نظر می‌رسد که نتیجه فرآیند‌های بیولوژیکی و همچنین ناشی از فعالیت‌های انسانی باشد.
افزایش سطح دی‌اکسید کربن از سال 2020 تا 2021 بیشتر از میانگین نرخ رشد سالانه این گاز در دهه گذشته بود. اندازه‌گیری‌های ایستگاه‌های شبکه جهانی اتمسفر WMO نشان می‌دهد که سطح دی‌اکسید کربن در سال 2022 در سراسر جهان به افزایش ادامه داده است.

پتری تالاس، دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی: افزایش مداوم غلظت گازهای موثر در ایجاد گرمای زمین، از جمله شتاب رکورد در سطوح متان، نشان می‌دهد که ما در مسیر اشتباهی حرکت می‌کنیم

بین سال‌های 1990 تا 2021، اثر گرمایش بر اقلیم ما به دلیل افزایش گازهای گلخانه‌ای، نزدیک به 50 درصد افزایش یافت که دی‌اکسید کربن حدود 80 درصد از این افزایش را تشکیل می‌دهد. اثر گرمایش بر اقلیم، «واداشت تابشی» یا «اجبار اقلیمی» تعریف می‌شود که به معنی «اندازه‌گیری تأثیر یک عامل در تغییر تعادل انرژی ورودی و خروجی در سیستم اتمسفری زمین» است و شاخصی از اهمیت این عامل به عنوان یک مکانیسم بالقوه تغییر آب و هوا است.
سازمان جهانی هواشناسی در گزارش سالانه‌ خود آورده است که در سال 2021 غلظت جهانی دی‌اکسید کربن ۴۱۵.۷ قسمت در میلیون (ppm)، متان ۱۹۰۸ قسمت در میلیارد (ppb) و اکسید نیتروژن ۳۳۴.۵ قسمت در میلیارد (ppb) بود. این مقادیر به‌ترتیب 149 درصد، 262 درصد و 124 درصد از سطوح ماقبل صنعت را تشکیل می‌دهند؛ یعنی قبل از اینکه فعالیت‌های انسانی شروع به برهم زدن تعادل طبیعی این گازها در جو کند.
دی‌اکسید کربن (CO2)
دی‌اکسید کربن (CO2) مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای با منشا انسانی شناخته می‌شود، چون تأثیر قابل‌توجهی بر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم دارد. غلظت این گاز در اتمسفر در سال 2021 به 149 درصد بیشتر از سطح آن پیش از انقلاب صنعتی رسید. این افزایش بیشتر به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی و تولید سیمان است. از مجموع گازهای منتشر شده ناشی از فعالیت‌های انسانی طی دوره 2011-2020، حدود 48 درصد در جو، 26 درصد در اقیانوس و 29 درصد در خشکی انباشته شده است.

هنوز نمی‌توان گفت که افزایش شدید متان در سال 2020 یا 2021 نشان‌دهنده یک واکنش اقلیمی بوده یا نه اما می‌دانیم که اگر تالاب‌های گرمسیری مرطوب‌تر و گرم‌تر شوند، انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری امکان‌پذیر است. از سوی دیگر افزایش چشمگیر متان ممکن است به دلیل تنوع رویدادهای آب ‌و هوایی سالانه نیز باشد

متان (CH4)
متان موجود در اتمسفر دومین عامل اصلی تغییر اقلیم است. این گاز برخاسته از منابع مختلف است و به دلیل تنوع منابع، تعیین کمیت انتشار متان بر اساس نوع منبع دشوار است. از سال 2007 تاکنون، میانگین غلظت اتمسفری متان در سطح جهانی، با سرعتی فزاینده در حال افزایش است. افزایش سالانه متان در سال‌های 2020 و 2021، به ترتیب 15 و 18 (ppb) اندازه‌گیری شده که این میزان بیشترین افزایش از زمان شروع ثبت سیستماتیک غلظت این گاز در سال 1983 است.
جامعه علمی جهانی گازهای گلخانه‌ای در حال بررسی دلایل افزایش متان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال 2007 تا کنون، منابع بیوژنیک مانند تالاب‌ها یا شالیزارهای برنج بیشترین نقش را در افزایش مجدد گاز متان داشته‌اند. هنوز نمی‌توان گفت که افزایش شدید متان در سال 2020 یا 2021 نشان‌دهنده یک واکنش اقلیمی بوده یا نه اما می‌دانیم که اگر تالاب‌های گرمسیری مرطوب‌تر و گرم‌تر شوند، انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتری امکان‌پذیر است.
از سوی دیگر افزایش چشمگیر متان ممکن است به دلیل تنوع رویدادهای آب‌ و هوایی سالانه نیز باشد. سال‌های 2020 و 2021 شاهد رویدادهای لانینا بودیم که با افزایش بارندگی در مناطق استوایی همراه بود.
اکسید نیتروژن (N2O)
اکسید نیتروژن، سومین گاز مهم در میان گازهای گلخانه‌ای است. این گاز به میزان تقریبی 57 درصد از منابع طبیعی و تقریبا 43 درصد از طریق منابع انسانی، از جمله اقیانوس‌ها، خاک، آتش‌سوزی منابع طبیعی، استفاده از کود و فرآیندهای صنعتی مختلف منتشر می‌شود. افزایش غلظت این گاز که از سال 2020 تا 2021 اندکی بیشتر از میزان مشاهده شده در سال 2019 تا 2020 و همینطور بالاتر از میانگین نرخ افزایش سالانه در 10 سال گذشته بوده است.
زمان اقدام رسیده است
پتری تالاس، دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی گفته است:‌ «بولتن گازهای گلخانه‌ای سازمان جهانی هواشناسی بار دیگر، بر ضرورت انجام اقدامی فوری برای توقف انتشار گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از افزایش بیشتر دمای زمین در آینده تاکید کرده است و این اقدامات را حیاتی دانسته است.»
به گفته او افزایش مداوم غلظت گازهای موثر در ایجاد گرمای زمین، از جمله شتاب رکورد در سطوح متان، نشان می‌دهد که ما در مسیر اشتباهی حرکت می‌کنیم. پروفسور تالاس ادامه می‌دهد:‌ «استراتژی‌های مقرون ‌به ‌صرفه‌ای برای مقابله با انتشار گاز متان وجود دارد، به‌ویژه در بخش سوخت‌های فسیلی. باید این استراتژی‌ها را بدون تاخیر اجرا کنیم. هرچند، متان عمر نسبتاً کوتاهی دارد، کمتر از 10 سال است که در جو منتشر شده و تاثیر آن بر آب و هوا قابل جبران است.»
از سوی دیگر تا زمانی که انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه داشته باشد، دمای جهانی همچنان افزایش می‌یابد. این در حالی است که با توجه به عمر طولانی دی‌اکسید کربن در جو، حتی اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌سرعت به صفر برسد باز هم سطح دمایی که قبلاً مشاهده شده برای چندین دهه باقی خواهد ماند.
قرار است در کنفرانس اقلیمی سازمان ملل متحد (COP27)، که از 7 تا 18 نوامبر در شهر شرم‌الشیخ مصر برگزار می‌شود، سازمان جهانی هواشناسی گزارشی موقت از وضعیت آب و هوای جهان در سال 2022 ارائه کند تا بگوید گازهای گلخانه‌ای چگونه بر تغییر اقلیم و پدیده‌های شدید آب و هوایی اثرگذارند. سال‌های 2015 تا 2021، گرم‌ترین سال‌های ثبت شده در تاریخ است. غلظت گازهای گلخانه‌ای اتمسفر همچنان در حال افزایش است و انتشار سوخت‌های فسیلی پس از کاهش موقت به دلیل قرنطینه‌های مرتبط با دوران همه‌گیری کرونا در سال‌های 2020 و 2021 اکنون بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری است.
سازمان ملل سال گذشته هم پیش از برگزاری اجلاس اقلیمی گلاسکو COP26 هشدار مشابهی درباره افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای داده و اعلام کرده بود که غلظت سه گاز اصلی گلخانه‌ای که به گرمایش جو زمین دامن می‌زند در سال ۲۰۲۰ به بالاترین میزان خود رسید. بر اساس گزارش پیشین سازمان جهانی هواشناسی، میزان افزایش سالانه غلظت گاز دی‌اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن نیز در سال 2020 از حد میانگین دوره نه ساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ فراتر رفت.
گزارش‌های سازمان جهانی هواشناسی به دنبال آن است که مذاکره‌کنندگان COP27 را به پیگیری اقدامات بلندپروازانه‌تر ترغیب کند تا به هدف توافق پاریس برای محدود کردن گرمایش زمین به زیر 2 درجه سانتی‌گراد (تا 1.5 درجه سانتیگراد) در مقایسه با سطوح پیش از صنعتی شدن دست یابند. متوسط دمای جهانی اکنون بیشتر از 1.1 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین سال‌های 1850 تا 1900 (پیش از انقلاب صنعتی) است.