سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری امسال زما‌‌ن‌بندی کوچ عشایر از ۳۰ فروردین‌ماه تا ۲۰ اردیبهشت‌ماه تعیین کرده است اما این نگرانی وجود دارد که عشایر با تخطی از این زمان‌بندی و کوچ‌زودهنگام به مراتع کشور که امسال به دلیل کمبود بارندگی وضعیت خوبی ندارند، آسیب بزنند.
کوچ زودهنگام سبب می‌شود که دام‌ها از مراتعی که گیاه آنها هنوز نورس است و آماده بهره‌برداری نیست، استفاده کنند و پوشش گیاهی را از بین ببرند.
به گزارش «پیام‌ما» ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای جلوگیری از چرای زودرس 5 راه‌حل را عنوان کرد، او گفت:«اگر این پنج اصل با دقت مورد بررسی و از طریق مسئولین مافوق حمایت کامل شوند بخش اعظمی از چرای زود هنگام حل و ساماندهی کوچ به نحو احسن انجام می‌شود.»
این 5 اصل عبارتند از: تامین کمبود آب و علوفه در مراتع قشلاقی، جلوگیری از مبدا با اعلام بسیج عمومی و در اختیار گذاشتن امکانات از استان‌های مقصد به مبدا، ساماندهی دامداران فاقد مجوز پروانه چرای دام که آهنگ کوچ از سوی آنها شروع می‌شود، ساماندهی و نظم و نسق دادن به کامیون‌داران با توجه به تغییر روش کوچ و حفظ مراتع ییلاقی جهت اطمینان از عدم چرا توسط دیگر دامداران.
بهزاد همچنین پیشنهاد داده‌ است که برای طرح این موضوع در سطح وزارتخانه ضرورت دارد شورائی تحت عنوان شورای ملی کوچ با ریاست وزیر جهاد‌کشاورزی تشکیل شود.
از سوی دیگر کوچ‌نشینان هم در مورد مشکلاتی که آنها ناچار به کوچ زودهنگام کرده است صحبت کرده‌اند. برای نمونه کاهش بارندگی در سال بارشی جاری به مراتع شهرستان‌های ساوه و زرندیه آسیب جدی وارد کرد و به همین دلیل تامین علوفه برای تغذیه دام‌ها به نگرانی جدی عشایر ساکن در این شهرستان‌ها تبدیل شده است.
نماینده عشایر ایل احمدلو که در مناطقی از زرندیه و ساوه سکونت دارند، به ایرنا گفت که تامین علوفه از مشکلات جدی عشایر است:« مراتع متعلق به عشایر باید مشخص و حراست شوند زیرا در ساوه و زرندیه شاهد آن هستیم که دام‌ روستاهای اطراف از این مراتع استفاده می‌کنند و اداره منابع طبیعی نیز در این خصوص رسیدگی جدی نمی‌کند.»
نماینده عشایر ایل احمدلو عنوان کرد: «عشایر چهار هزار رأس دام دارند که بیش از ۲ هزار راس از آنها مجاز به چرا در مراتع هستند در حالی که چرای ۱۰ هزار رأس دام متعلق به روستاییان در مراتعی که متعلق به عشایر است باعث کاهش دسترسی ما به این سطوح شده است. نقش دلالان در توزیع علوفه مشکل‌ساز شده است در حالی که با توجه به شیوع ویروس کرونا و احتمال تاخیر در کوچ، از مسئولان مربوط انتظار خدمات‌رسانی در زمینه حفاظت از مراتع و تامین علوفه می‌رود.»
نماینده عشایر کله کوهی در منطقه خشکرود شهرستان زرندیه هم در این خصوص به ایرنا، گفت: «تامین علوفه یکی از مشکلات جدی عشایر است و امسال که میزان بارندگی‌ها مناسب نبود این مشکل به صورت جدی‌تر مشاهده می‌شود.»
سید احمد محسنی گفت: «یکی از انتظارات ما این است که مراتع متعلق به عشایر حراست و نگهداری شود اما متاسفانه اقداماتی را شاهد هستیم که این‌گونه نیست و بیش از ۳۷ هکتار از مراتع منطقه به منظور ساخت کارخانه شن و ماسه تخریب شد.»
تحقیقات پژوهشگران در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که ورود زودهنگام عشایر به مراتع ییلاقی عمومیت دارد، برای نمونه در پژوهشی که توسط احمد عابدی سروستانی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شده است نشان می‌دهد که میانگین کوچ زودرس در بین سه ایل قشقایی، خمسه و ممسنی به ترتیب برابر ۱۷.۵، ۲.۱ و ۴۱.۴ روز و در مجموع، میزان متوسط آن ۱۲.۸ روز است.
نتایج این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که عشایر در هنگام کوچ احساس امنیت کافی ندارند و از نظر آنان، گیاه بهمن و همچنین خشکسالی می‌تواند به ترتیب ۱۸ و ۲۶ روز کوچ را به جلو بیاندازد. در مجموع، از دید عشایر، مهم‌ترین عامل در کوچ زودرس، به ترتیب کمبود آب و کمبود علوفه برای دام است.
کارشناسان معتقدند صیانت از ایل‌راه‌های عشایری، گماشتن قرقبان برای مراتع ییلاقی، افزایش تامین امنیت کوچ، ایجاد اتراقگاه‌های موقت در مسیر کوچ به منظور تامین خدمات حمایتی دام، هم می‌تواند بر جلوگیری از کوچ زودرس موثر باشد.
در حال حاضر زمان حرکت عشایر از مناطق قشلاقی در استان‌هایی مانند خوزستان، بوشهر، ایلام، بخشی از جنوب فارس و بخشی از جنوب کرمانشاه به مناطق ییلاقی در استان‌های همدان، لرستان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه‌و‌بویراحمد و بخشی از استان فارس است.