روند بررسی پرونده آغاز نشده است
ابهام در پروندهٔ ثبت «مساجد ایرانی»
با وجود اینکه «علی دارابی» قائممقام وزیر پیشازاین گفته بود در این پرونده ۲۴ مسجد از ۱۵ استان نامزد هستند، مسئول پرونده تأکید میکند هنوز هیچکاری برای آن انجام نشده است
![ابهام در پروندهٔ ثبت «مساجد ایرانی»](https://payamema.ir/pubfiles/2024/01/4-3-jpg.webp)
۱۶ دی ۱۴۰۲، ۲۰:۳۷
|پیام ما|پیشازاین در گزارشهایی مجزا، به بررسی پروندههای ایران برای ثبت جهانی در یونسکو از جمله «خانههای ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» پرداختیم؛ «علی دارابی»، معاون میراثفرهنگی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، با صدور احکامی برای مدیران چهار پروندهٔ ایران برای ثبت جهانی در یونسکو، از پیگیریها برای تهیهٔ پروندهٔ «مسجد ایرانی»، «آسبادهای ایرانی»، «خانههای ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» خبر داده بود.
پیگیریهای «پیام ما» از وضعیت پروندههای ایران برای ثبت جهانی در یونسکو نشان داد پروندهٔ «قلعهٔ فلکالافلاک و درهٔ خرمآباد» درحال آمادهسازی است، ضلع شمال قلعهٔ فلکالافلاک ۹۰ درصد آزاد شده است و ضلع جنوب تا چندماه آینده بهطور کامل آزاد میشود. پروندهٔ «منظر فرهنگی ماسوله» برای ثبت جهانی در انتظار رفع ابهامات است؛ پروندهای که شهریور امسال و در چهلوپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو (UNESCO) برگشت خورد تا ایران امتیاز حضور دوباره در این اجلاس را از دست ندهند و پروندهٔ ماسوله را پس از رفع نواقص مجدد در اجلاسهای بعدی مطرح کند. در پروندهٔ دیگر یعنی «خانههای ایرانی» که بههمراه «منظر فرهنگی ماسوله» با مسئولیت «مصطفی پورعلی» پیگیری میشود، احیای این خانهها بیشتر در دستورکار است. این پرونده بهعنوان یکی از پروندههای ثبت زنجیرهای در میان چهار پروندهای که برای اجلاس بعدی یونسکو آماده میشوند، قرار دارد.
بهنظر میرسد در پروندهٔ سوم یعنی «مساجد ایرانی» هم قرار است مثل تجربهٔ اخیر که «کاروانسراهای ایران» شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در چهلوپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد، یا مانند پروندهٔ در دستورکار «خانههای ایرانی» که از پروندههای ثبت زنجیرهای محسوب میشود، یک ثبت زنجیرهای دیگر اتفاق بیفتد. «علی دارابی»، قائممقام وزیر و معاون میراثفرهنگی، پیشازاین گفته بود در این پرونده ۲۴ مسجد از ۱۵ استان کشور نامزد هستند.
تاریخچهٔ مسجد در ایران
شاید همه بدانند اولین مسجد ساختهشده در دنیای اسلام «قبا» در مدینه است، اما دربارهٔ ایران اختلافنظرهایی وجود دارد. بااینحال، اکثر منابع «مسجد جامع فهرج» را قدیمیترین مسجد ایران دانستهاند؛ مسجدی که نیمهٔ اول قرن اول هجری قمری ساخته شده است و البته ساختمان اصلی آن از آثار دورهٔ ساسانیان بوده که با ورود اسلام و در زمان خلافت «عمر» به مسجد تبدیل شده است. گفته میشود «مسجد جامع سراوان» (دزک) در سیستانوبلوچستان هم در همین دوره ساخته شده است یا برخی «مسجد تاریخانهٔ دامغان» را قدیمیترین مسجد ایران میدانند که آن هم مربوط به دورهٔ ساسانی است و پیش از اسلام، آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است. هرچند از «تاریخانه» فقط یک بنای تخریبشده باقی مانده، اما دو مسجد جامع فهرج و سراوان هنوز فعال هستند و همچنان در آنها نماز خوانده میشود.
معماری مساجد ایرانی
مساجد در ایران در صدر اسلام طرحی عربی داشتند، اما بهتدریج مسجد ایرانی ویژگی خود را با دو جزء بسیار کهن در معماری پیش از اسلام یعنی اتاق گنبددار و ایوان غنی کرد. اتاق گنبددار یا از معماری کاخ دوران ساسانیان سرچشمه گرفته بود یا از آتشکدههای ساسانی که بسیار رایجتر و کوچکتر بودند و چهار محور با ورودیهای قوسیشکل داشتند که به آنها چهارطاقی گفتند. این دو ویژگی بیانشده خاص مسجد ایرانی است.
در دستهبندی ساختار مسجد ایرانی هم این بناها را به چهار دسته مسجد چهار طاقی (همان آتشکدههایی که سپس مسجد شدند)، مسجد با شبستان ستوندار، مسجد دو ایوانه (دارای یک میانسرا و دو ایوان در برابر و رویاروی قبله) و مسجد چهار ایوانه (دارای یک میانسرا و چهار ایوان در چهارپهلو) است. اما باید گفت که بهطور کلی مساجد ایرانی به هر شکلی که ساخته شوند، عناصر مشترکی دارند که شامل صحن، حوض، ایوان، مناره، شبستان، گنبد، محراب، منبر و تزئینات است.
تفاوت ساختاری مساجد ایرانی
«نسیم اشرافی» در مقالهای با عنوان «بازشناسی ساختار مساجد ایرانی در مقایسه با سایر مساجد جهان اسلام با تکیه بر مفهوم کمالگرایی (توحید) در نماد چلیپا» به تفاوت ساختاری مساجد ایرانی با سایر مساجد جهان اسلام پرداخته بود؛ «چلیپا» یا صلیب ایرانی یا صلیب آریایی به چلیپاهای صلیبگونهای گفته میشود که مربوط به هزارههای قبل از میلاد مسیح است.
در این مقاله گفته شده است که «الگوی چلیپا مختص مساجد ایرانی است و در ساختار سایر مساجد جهان اسلام دیده نمیشود؛ مگر بهواسطهٔ تقلید از الگوی مساجد ایرانی. الگوی چلیپا که در وحدت بخشیدن به ساختارهای فضایی یک بنا نقش مهمی دارد؛ ریشه در معماری قبل از اسلام دارد و برای اولینبار در معماری بعد از اسلام در قرن ششم هجری در مساجد ایرانی ظاهر شد و علت این تغییر در این بازهٔ زمانی در اندیشههای حاکمان و فیلسوفان و هنرمندان دورهٔ آلبویه بهبعد بوده است که همواره خواهان پیوند اندیشهٔ ایرانی با اندیشهٔ اسلامی بودهاند. کهنالگوی چلیپا در قالب فرم چهارایوانی در حیاط مرکزی مساجد ایرانی مختص تفکرات ایرانی است و در حیاط مرکزی سایر مساجد کشورهای اسلامی چنین الگویی وجود ندارد که حاکی از تطور مفهوم مرکزگرایی قبل از اسلام است و از طرف دیگر نشان از مفهوم وحدت در عرفان اسلامی دارد که شاید بتوان علت این پیوند را در اصول مشترک ادیان توحیدی ایران (اسلام و زرتشت) جستوجو کرد که با مفهوم گذار از گذشته تا به حال، بازاحیایی مفهوم توحیدی در تمدن ایرانی را در معماری اسلامی فراهم کرده است.»
چرا مساجد در ایران مهم هستند؟
مساجد در ایران مهمترین بنای مذهبی هر شهر و روستا بودهاند و جایگاهشان در سیمای شهر بسته به عملکردشان تغییر میکرد. مساجدی که در ارتباط مستقیم با حکومت و محل انجام مراسم دینی پادشاهان بودند در مرکز ثقل شهر و در مجاورت قصر سلطنتی و در کنار میدان اصلی و مرکزی شهر قرار میگرفتند. برخی از مساجدی که در پیرامون ستون فقرات اصلی شهرها قرار میگرفتند، علاوهبر انجام فریضهٔ نماز، محل اجتماع و فعالیتهای دیگر اجتماعی بودند. مساجدی که در ابعاد کوچک و اغلب فاقد فضای باز بودند، در بدنهٔ بازار و ستون فقرات شالودهای شهر قرار داشتند و فقط محلی برای ادای فریضهٔ نماز کسبهٔ راسته یا گذرهای مجاور بودند. مساجدی که در مرکز محلات و در مجاورت راستههای اصلی قرار داشتند، نقش مرکز فعالیتها را در سطح محله ایفا میکردند. غالباً در کنار این مساجد حمام و بازارچهای نیز ایجاد میشد که عواید آن وقف مسجد و بهاینترتیب، امور مسجد اداره میشد. مساجد کوچکی که بهصورت پراکنده در محلات مختلف ساخته شده بودند، بهعنوان محلی برای ادای فریضهٔ نماز و عبادات اهالی و ساکنان محلات بودند.
**
گرچه «مساجد ایرانی» در کنار سه پروندهٔ دیگر، چهار موضوعی است که ایران برای ثبت جهانی در سال جاری میلادی دنبال میکند و «عزتالله ضرغامی» وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ثبت مساجد تاریخی را موضوعی در دستورکار اعلام کرده است، اما «عبدالرسول وطندوست» که از سوی قائممقام وزارتخانه برای پیگیری این پرونده معرفی شده، به «پیام ما» میگوید که هنوز هیچکاری برای این پرونده شروع نشده و حتی شناسایی مساجد هم انجام نشده است: «تهیهٔ پروندهٔ مسجد ایرانی و ارائهٔ آن به مرکز میراث جهانی یونسکو یکی از کارهای مهمی است که در طی 50 سال اخیر قرار است انجام شود. این پرونده در واقع سیر تحول معماری مسجد در ایران را از سدههای اولیهٔ دوران اسلامی تا زمان حاضر نشان خواهد داد. این سیر تحول بهنوعی است که تکامل معماری مسجد را در طول زمان بیان کرده که نقطهٔ اوج آن را شاید بتوان در مساجد دوران صفوی بهویژه مسجد امام اصفهان دید. هدف اصلی از تهیهٔاین پرونده، بیان این سیر تحول در قالب زنجیرهای از مساجد در ایران است. امید میرود اینکار پژوهشی بزرگ بهزودی به طور جامع آغاز شود.»
این درحالیاست که پیشازاین از شناسایی و بررسی بیش از ۵۰ مسجد تاریخی، چون «مسجد جامع عقیق» قزوین در این زمینه مطرح شده بود.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
![سرمایهگذاری در معدن بازنده](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/3-16-jpg.webp)
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
![بررسی پرونده هگمتانه در کمیته میراث جهانی یونسکو](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/هگمتانه.jpg)
بررسی پرونده هگمتانه در کمیته میراث جهانی یونسکو
![گندمکاران هنوز طلبکارند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/بدهی-گندمکاران.jpg)
گندمکاران هنوز طلبکارند
![۵۳ شکارچی متخلف در سقز دستگیر شد](https://payamema.ir/pubfiles/2023/12/14020910000434_Test_PhotoN-jpg.webp)
رییس حفاظت محیط زیست سقز:
۵۳ شکارچی متخلف در سقز دستگیر شد
![جنگلهای خامی طعمه حریق شد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/آتش-سوزی-1.jpg)
جنگلهای خامی طعمه حریق شد
![ورود کمیسیون کشاورزی مجلس به آتشسوزی جنگلها](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/جنگل-زاگرس.jpg)
ورود کمیسیون کشاورزی مجلس به آتشسوزی جنگلها
![گرما و آلودگی هوا تا پایان هفته ماندگارند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/گرمازدگی.jpg)
کارشناس ادارۀ کل هواشناسی استان اصفهان پیشبینی کرد:
گرما و آلودگی هوا تا پایان هفته ماندگارند
![پایتختنشینان در تیرماه ۱۷ روز هوای مطلوب تنفس کردند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/هوای-تهران.jpg)
پایتختنشینان در تیرماه ۱۷ روز هوای مطلوب تنفس کردند
![تداوم هوای مطلوب تهران برای چهارمین روز متوالی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تهران.jpg)
تداوم هوای مطلوب تهران برای چهارمین روز متوالی
![استانهایی که در نخستین روز مرداد بارانی میشوند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/باران-1.jpg)
استانهایی که در نخستین روز مرداد بارانی میشوند
![عملیات بازسازی و احیاء قناتهای تهران آغاز شد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/قنات-تهران.jpg)
معاون خدمات شهری و محیطزیست شهرداری منطقه ۶ تهران:
عملیات بازسازی و احیاء قناتهای تهران آغاز شد
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید