برنامههای موازی کار در حوزه توسعۀ روستایی را با سردرگمی روبهرو کرده است
«منظومه های روستایی» به توسعه نظم نداد
کارشناسان معتقدند بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بهدلیل وظیفۀ ذاتی ساخت مسکن برای مستضعفان، در اجرای طرح «منظومههای روستایی» موفق نیست
۲۴ خرداد ۱۴۰۲، ۰:۰۰
شورایعالی شهرسازی و معماری، طرح «ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی» را در سال 1378 و به استناد ماده 137 قانون برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور تصویب کرد. در ضوابط مربوطه اشاره شده است که این طرح باید بهمنظور توسعۀ هماهنگ و موزون فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و خدماتی از طریق توزیع مناسب جمعیت و فعالیتها و استقرار بهینۀ خدمات در محیطهای روستایی، هماهنگ با نظام و شبکۀ شهری تهیه شود. باوجوداین، در سال 1394 در عمل و بهصورت غیرقانونی، طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی از سوی بنیاد مسکن انقلاب اســلامی کنار گذاشته میشود و با استناد خلاف واقع به ماده 194 قانون برنامۀ پنجم توسعه و مصوبۀ مورخ نهم آذر ۹۴ شورایعالی شهرسازی و معماری، طرح توسعۀ پایدار منظومههای روستایی توسط این نهاد مطرح میشود. این نهاد بهجای واژۀ «مجموعه» از واژۀ «منظومه» در عنوان مذکور استفاده کرده است.
کارشناسان معتقدند طرح منظومههای روستایی زاییدۀ طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی است و بایست تابع نظامات مربوطه مدیریت میشد. طرح توسعۀ پایدار منظومههای روستایی از سال 1394 بهصورت پایلوت و برخلاف مصوبۀ شورایعالی شهرسازی و معماری کشور در حال اجرا بودهاست و در این مدت تغییراتی را در شــرح خدمات، روش انجام و البته تمرکز بر یک محور خاص تجربه کرده است. تغییراتی که به کارکرد آن کمک نکرده است.
در چند دهۀ اخیر، چالشهایی مانند مدیریت و خدماترسانی نقطهای، تمرکزگرایی در نظام تصمیمگیری، تمرکز بر عوامل برونزا و عدم توجه کافی به ظرفیتها و مزیتهای محلی، ضعف چارچوب قانونی برای مشارکت فعال مردمی در تصمیمگیریهای محلی، ضعف سازوکارهای مدیریت تعامل بین بخشهای عمومی، خصوصی و مردمی، عدم یکپارچگی مناسب برنامههای توسعه و نگاه بخشی به توسعه، ضرورت داشتن برنامۀ یکپارچه برای توسعۀ روستاهای کشور را نمایان کرده است. در سال 1378، شورایعالی شهرسازی و معماری ایران «الگوی سطحبندی مناطق و مراکز روستایی» و «استانداردها و ضوابط ارائۀ خدمات روستایی کشور» را به تصویب رساند و تا حدودی این مشکل برطرف شود. در سال 1379 «چارچوب ضوابط تهیۀ طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی» در این راستا تصویب شد تا با مشارکت وزارت جهادکشاورزی و بنیاد مسکن طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی تهیه شود، ولی از سال 1394 و با تخلف از مصوبات مذکور، بنیاد مسکن بدون نقشآفرینی وزارت جهادکشاورزی رأساً به تهیۀ طرحهایی باعنوان «طرحهای توسعۀ پایدار منظومههای روستایی» اقدام و اعتباراتی نیز برای تهیۀ طرحهای مذکور دریافت کرده است. این طرحها با گذشت بیش از هشت سال در 12 پایلوت، در حال انجام است و طبق شواهد، در مسیر توسعۀ روستایی کشور اثرگذاری فراگیری نداشته و تاکنون گزارش جامع و مستقلی، جز یک مورد، در این خصوص منتشر نشده است.
مطابق تعریف بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، طرح توسعۀ پایدار منظومۀ روستایی، طرحی است که بهمنظور توسعۀ یکپارچه، هماهنگ و پایدار سکونتگاههای روستایی از طرف ساماندهی شبکههای محلی و با تأکید بر روابط روستایی-شهری اجرا شود. افزونبراین، محتوای این طرح بر ترغیب حکمروایی محلی از طریق مشارکت مردمی و تقویت فعالیتها، روابط و مناسبات کارآمد اجتماعی اقتصادی واحدهای سکونتگاهی منظومههاست. باوجود اینکه این طرح در برخی نقاط کشور بهصورت پایلوت اجرا شد، اما برآیند نظرات کارشناسی اجرای آن را غیراصولی و ناکارآمد میداند.
یک کارشناس توسعۀ روستایی: در حال حاضر تدبیر امور توسعۀ روستایی در سطح کلان بین حداقل 16 وزارتخانه و معاونت ریاستجمهوری پراکنده شده است و بین دستگاههای اجرایی مرتبط در موضوع توسعۀ روستایی، هماهنگی و همیاری لازم مشاهده نمیشود
16 وزارتخانه دستاندرکار
«عباس صیامی»، کارشناس توسعۀ روستایی که مقالاتی در نقد اجرای منظومههای روستایی منتشر کرده است، در مورد دلایل موفقنبودن این طرح میگوید: «در کشور ما پیگیری و پیشبرد طرحهای توسعهای در مقیاس محلی توسط نهادهای دولتی و حاکمیتی از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بنیاد مســتضعفان و نظایر این دستگاه، در راستای سیاستهای کلی بالادستی مانند سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی رایج است. هرچند این طرحها و همچنین برنامههای پنجساله بهعللی از جمله ماهیت متمرکز، تعریفنشدن شاخصهای تعیینکنندۀ وضعیت توسعه، برونزایی و همچنین بخشی بودن فعالیتهای توسعهای، تاکنون کارایی مورد انتظار را نداشتهاند. درکنارچالشهای ساختار برنامهریزی، ساختار حکمرانی نیز درخصوص توسعۀ محلی و منطقهای دارای ضعفها و اشکالهایی است. از جمله اینکه در حال حاضر تدبیر امور توسعۀ روستایی در سطح کلان بین حداقل 16 وزارتخانه و معاونت ریاستجمهوری پراکنده شده است و هماهنگی و همیاری لازم بین دستگاههای اجرایی مرتبط در موضوع توسعۀ روستایی مشاهده نمیشود.»
او معتقد است در ادبیات مدیریت نوین توسعۀ روستایی و همچنین اسناد بالادستی و قوانین و مقررات وضعشده در این زمینه، بر یکپارچگی در سیاستگذاری و برنامهریزی تأکید شده است: «قانون برنامۀ ششم توسعه که طبق آن ایجاد یکپارچگی در مدیریت و سیاستگذاری امور سهگانۀ توسعۀ روستایی، عشایری و کشاورزی کشور با رویکرد جهادی و نظارتپذیر تا پایان سال اول اجرای قانون برنامۀ ششم، یکی از وظایف دولت برشمرده شده است. محققنشدن تکلیف مذکور پس از گذشت حدود دو سال از برنامۀ ششم، به تشدید ناهماهنگیها و تشتت سازمانی در مدیریت امور توسعۀ روستایی دامن زده است.»
در سال 1394 در عمل و بهصورت غیرقانونی، طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی از سوی بنیاد مسکن انقلاب اســلامی کنار گذاشته میشود و با استناد خلاف واقع به ماده 194 قانون برنامۀ پنجم توسعه و مصوبۀ مورخ نهم آذر ۹۴ شورایعالی شهرسازی و معماری، طرح توسعۀ پایدار منظومههای روستایی توسط این نهاد مطرح میشود
گفتههای کارشناس توسعۀ روستایی در گزارشی باعنوان «تحلیل و ارزیابی طرحهای توسعۀ منظومههای روستایی» که مرکز پژوهشهای مجلس در هفته نخست خرداد 1402 منتشر کرده است، نیز تأیید میشود. در این گزارش آمده است: «یکی از عمدهترین چالشهای امور روستایی این است که سازمانهای متعددی بهشکل مستقیم ذیمدخل و ذینفوذ هستند و این تعدد در ســازمانها پراکندهشدن منابع و کانالهای تصمیمگیری، امکان هماهنگکردن برنامهها و همافزایی آنها را بهشدت پایین آوردهاست. ساختار فقط با اسمها و دامنۀ عملیاتی متفاوت، برنامههای نسبتاً مشابه یا بعضاً متضاد را در دستورکار خود دارند که در حالت اول ناکارآمدی و درحالت دوم اختلافات سازمانی را در پی داشته است.»
چرخش در ماهیت
دقیقاً آنچه بهعنوان چالشهای روستایی بیان میشود، باعث شد تا دولت بهمنظور کاهش چالشهای نظام برنامهریزی محلی و منطقهای طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی را برنامهریزی کند. بنابراین، شورایعالی شهرسازی و معماری، این طرح را در سال 1378 و به استناد ماده 137 قانون برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور تصویب کرد. در ضوابط مربوط به آن اشاره شده است که این طرح باید بهمنظور توسعۀ هماهنگ و موزون فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و خدماتی از طریق توزیع مناسب جمعیت و فعالیتها و استقرار بهینۀ خدمات در محیطهای روستایی، هماهنگ با نظام و شبکۀ شهری تهیه شود. باوجوداین، در سال 1394 در عمل و بهصورت غیرقانونی، طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی از سوی بنیاد مسکن انقلاب اســلامی کنار گذاشته میشود و با استناد خلاف واقع به ماده 194 قانون برنامۀ پنجم توسعه و مصوبۀ مورخ نهم آذر ۱۳۹۴ شورایعالی شهرسازی و معماری، طرح توسعۀ پایدار منظومههای روستایی توسط این نهاد مطرح میشود. این نهاد بهجای واژۀ «مجموعه» از واژۀ «منظومه» در عنوان مذکور استفاده کردهاست.
طرح منظومههای روستایی زاییدۀ طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی است و باید تابع نظامات مربوطۀ مدیریت میشد. طرح توسعۀ پایدار منظومههای روستایی از سال 1394 بهصورت پایلوت و برخلاف مصوبۀ شورایعالی شهرسازی و معماری کشور در حال اجرا بودهاست و در این مدت تغییراتی در شــرح خدمات، روش انجام و البته حرکت بهسمت تمرکز بر یک محور خاص تجربه کرده است.
حالا و با گذشت 8 سال از تصویب این طرح انتقادهای زیادی به آن وارد است.
طرحهای کلان موازی
«مریم موحدی»، کارشناس روستایی که اجرای طرح منظومۀ روستایی در روستاهای شهرکرد را بررسی کرده، معتقد است که دقیقترین مطالعه در این زمینه توسط مرکز پژوهشهای مجلس انجام شده است. او از این گزارش نقل میکند: «شاید مهمترین نقد وارده به این طرح، در حوزۀ برنامهریزی فضایی باشد. برنامهریزی فضایی بهعنوان رویکرد حاکم و پایۀ نظری طرحهای منظومههای روستایی، در شرایط فعلی نمیتواند بهتنهایی رویکرد کاملی برای یک طرح جامع و همهجانبه باشد. همچنین در فرآیند طرح منظومهها اصول تخصصگرایی، همهجانبه و یکپارچهبودن، رعایت نشده است و تدوین طرحها برعهدۀ شرکتهای مشاورهای دارای رستههای غیرمرتبط مانند شهرسازی و برنامهریزی فضایی بوده است. همچنین طرحهای تعریفشده همخوانی کافی با اولویتها، قابلیتها و مزیتهای نسبی و بهویژه منظومهها ندارند.»
او معتقد است که نقدهای زیادی به بخش اجرا در پایلوتهای انتخابی نیز وارد است: «آنطور که گزارش مرکز پژهشها میگوید، مهمترین چالش در حوزۀ اجرا و پیادهسازی طرحهای منظومه مربوط به انعطاف پذیری پایین طرحها با تغییر و تحولات محیطی در طول زمان است که دلیل آن هم نبود سازوکار اجرایی مشخص و نبود سازوکاری برای مشارکت و سرمایهگذاری مناسب بخش خصوصی و تعاونیها در قالب برنامهها و پروژههای تعریفشده است. موضوع اساسی دیگر جایگاه بنیاد مسکن در تهیه و اجرای این طرحها است؛ چراکه این نهاد ظرفیت فنی و تخصصی کافی را برای تدوین و مدیریت طرح منظومهها ندارد. درواقع، مأموریت اساسی این نهاد، ساخت مسکن برای محرومان است و اساساً یکی از چالشهای توسعۀ روستایی کشور، موازیکاری و ورود دستگاههای اجرایی به حوزههای خارج از قلمروی مأموریت خود است.»
یک جستوجوی ساده نشان میدهد که طرحهای موازی با طرح منظومهها، آنهم در سطح کلان، کم نیستند. برنامۀ توسعۀ اقتصادی و اشتغالزایی روستاهای سازمان برنامهوبودجه، طرح آبادانی و پیشرفت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی دو نمونه از این طرحهای کلان هستند.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
طراحی فضاهای عمومی برای بهبود مدیریت آب در مکزیک
کمپین «غرق نشویم» در سراسر کشور اجرا میشود
توصیههایی برای پیشگیری از غرق شدگی
آلودگی هوای ۷ شهر خوزستان
گفتوگو با مشاور امور برنامهریزی معاونت آبوخاک وزارت جهادکشاورزی
بسیاری از پروژههای طرح تعادلبخشی سرانجامی نداشت
مدیرکل هواشناسی خوزستان خبر داد
پیشبینی افزایش دما در خوزستان طی روزهای آینده
پس از اعلام تداوم ممنوعیت کشت شلتوک و برنج در حوضۀ مارون و کرخه از سوی نمایندۀ خوزستان مطرح شد
برنجکاری در منطقۀ ممنوعه
هماندیشی متصدیان بخش آب کشور و فعالان بخش خصوصی برای رفع چالشهای آب برگزار شد
پیشنهادِ تجدیدنظر در تخصیص آب
مدیرکل حفاظت محیطزیست خوزستان در پی آتشسوزی پارک ملی کرخه خبر داد
درخواست کمک برای تامین تجهیزات مهار آتش در جنگلها
آتشسوزی در زیستگاه گوزن زرد ایرانی
به مناسبت برگزاری همایش «آب و حکمرانی آب در فرهنگ و تمدن ایران و سرزمینهای همجوار»:
قنات، الگوی کهن پایداری
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید