بیست سال است که برداشت سنگ تراورتن در حریم آتشکده نیاسر، حریم منظری این اثر باستانی را مخدوش کرده و حالا این احتمال وجود دارد که این اثر باستانی به کل نابود شود. با وجود نگرانی فعالان حوزه میراث فرهنگی اما سازمان میراث فرهنگی واکنش‌های ضد و نقیضی داشته است. هرچند مقامات میراث فرهنگی استان اصفهان ادعا کرده‌اند که پیگیر تعطیلی معدن برداشت سنگ تراورتن در حریم آتشکده نیاسر بوده‌اند اما رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کاشان گفته که چون مکاتبه‌های قبلی نتیجه نداده، نامه‌نگاری جدیدی صورت نداده است. از طرف دیگر مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان از طرح شکواییه در صورت ادامه پیدا کردن فعالیت معدن در کنار این اثر باستانی خبر داده اما معاون معدنی سازمان صنعت، معدن تجارت استان اصفهان می‌گوید که استعلامی از سوی میراث فرهنگی در این رابطه انجام نشده است. همچنین به گفته معاون معدنی سازمان صنعت، معدن تجارت استان اصفهان و معدن‌کاران، معدن تراورتن برای آتشکده مشکلی ایجاد نمی‌کند و از محدوده آتشکده خارج شده است. این درحالی است که بازدیدکنندگان از حریم این آتشکده روایت متفاوتی دارند. به هر حال با خدشه‌دار شدن حریم منظری این اثر تاریخی و ابهام وضعیت پیگیری‌های حقوقی سازمان میراث فرهنگی در کنار اعتبار 3 تا 4 ساله پروانه بهره‌برداری معدن‌کاوی در کنار این اثر تاریخی نگرانی‌های زیادی را برای زنده نگه داشتن آتشکده دوره ساسانی نیاسر در ۳۵ کیلومتری غرب کاشان و در منطقه ای کوهستانی در ارتفاعات کرکس با خود به همراه داشته است.

حریم یکی از کهن‌ترین آتشکده‌های ایران یعنی «آتشکده نیاسر» کاشان گرفتار عملیات معدن‌کاوی است. استخراج سنگ تراورتن علاوه بر آسیب‌های احتمالی، حریم منظری این اثر تاریخی را مخدوش کرده و میراث فرهنگی هنوز نتوانسته حرفش را برای رعایت قوانین حفاظت و حرایم این اثر تاریخی به کرسی بنشاند.
به گزارش ایرنا؛ آتشکده نیاسر در بیست کیلومتری غرب کاشان، سازه‌ای متعلق به اواخر دوران اشکانی یا اوایل دوران ساسانی و یکی از سالم‌ترین و کهن‌ترین آتشکده‌های ایران است که بر بالای یک بلندی سنگی و در جوار چشمه‌ای به نام «اسکندریه» قرار دارد.
در دوران پیش از اسلام بناهایی مثل معابد، آتشکده‌ها و چهارتاقی‌ها را معمولا بر فراز بلندی‌ها و در مجاورت آب‌های روان می‌ساختند و آتشکده یا چهارتاقی نیاسر نیز در مکانی با همین ویژگی‌ها قرار دارد.
آنچه سال‌ها در نزدیکترین فاصله، حریم درجه یک این آتشکده یگانه ایران را نقض کرده و علاوه بر آسیب‌های احتمالی بر پیکر آن، حریم منظری و بصری آن را مخدوش کرده، معدن سنگ تراورتنی است که در شعاع ۶۰ متری اثر فعالیت دارد.
این معدن بیشتر از بیست سال در جوار چهارتاقی نیاسر فعالیت دارد و پروانه آن مطابق گفته‌های معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان استعلام یا مجوزی از سوی میراث فرهنگی ندارد اما در همه سال‌های گذشته مسئولان و فعالان میراث فرهنگی نسبت به فعالیت و آسیب‌هایی احتمالی آن برای بنای آتشکده نیاسر معترض بوده‌اند.

معاون معدنی سازمان صنعت، معدن تجارت استان اصفهان: معدن سنگ تراورتن نیاسر با روش‌های مکانیزه کار می‌کند و مشکلی برای آتشکده ایجاد نمی‌کند و مسیر دسترسی کامیون‌ها هم مشکلی ندارد و تغییری نخواهد کرد

حریم چهارتاقی نیاسر اسیر عملیات یک معدن تراورتن
آن طور که مقامات میراث فرهنگی استان اصفهان گفته‌اند نامه‌نگاری‌ها، پیشنهادات و پیگیری‌های این نهاد متولی آثار تاریخی برای رعایت قوانین میراث فرهنگی در حریم آتشکده نیاسر از سال‌های گذشته تا این لحظه نتوانسته مشکل را حل کند. اتفاقی که در صورت ادامه داشتن و تمکین نکردن از قوانین میراث فرهنگی کشور، متولیان میراث فرهنگی اصفهان را وادار به شکایت در روزهای آینده خواهد کرد.
به گفته مقامات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت، پروانه معدن تراورتن نیاسر تا سه یا چهار سال آینده معتبر است و در حالی که از سوی این نهاد گفته می‌شود دغدغه میراث فرهنگی با حضور فرمانداری کاشان، معدن‌کار و میراث فرهنگی کاشان حل شده است، معاون امور هماهنگی عمرانی فرمانداری کاشان از لزوم تعطیلی این معدن در حریم آتشکده نیاسر و میراث فرهنگی اصفهان هم در صورت تمکین نکردن معدن‌دار از قوانین میراث فرهنگی از طرح دعوی در مراجع قضایی می‌گویند.
به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی کاشان، این معدن تراورتن، معدنی انفجاری است که به دلیل انفجارها و تردد کامیون‌ها برای حمل سنگ‌ها در مجاورت این اثر ملی با ذات این مکان تاریخی و باستانی در تضاد است. فعالان میراث فرهنگی با بازدید از این مکان تاریخی در روزهای اخیر، نسبت به وضعیت حریم منظری و آسیب‌های احتمالی ناشی از انفجارها و تردد کامیون‌های سنگین حامل سنگ در نزدیک‌ترین فاصله با این یادبود ساسانی هشدار داده و ابراز نگرانی کرده‌اند.
وضعیت در حریم درجه یک آتشکده نیاسر، یک فاجعه است
محمد آقاجانی، فعال و کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به بازدیدی که در روزهای گذشته از آتشکده نیاسر داشته و وضعیت تاسف‌بار حریم درجه یک این اثر تاریخی، گفت: «وضعیت در حریم درجه یک آتشکده نیاسر، یک فاجعه بود. اگر بخواهید یک آپارتمان در جوار یک بنای تاریخی بسازید باید از شهرداری و میراث فرهنگی استعلام بگیرید اما تعجب من از این است که این معدن تراورتن چگونه و به چه شکل توانسته در حریم این اثر تاریخی مجوز فعالیت بگیرد یا اینکه همچنان به کارش ادامه دهد؟!» به گفته آقاجانی، معدن انفجاری تراورتن در حریم آتشکده، آسیب‌رسان بوده و علاوه بر این به لحاظ بصری، سیمای منظری اثر مخدوش شده است. این فعال میراث فرهنگی در ادامه گفت: «معدن‌کاران، تپه سنگی که از آن برداشت سنگ می‌کنند را تا حد زیادی گود کرده و پایین رفته‌اند که ممکن است با این وضعیت، مسیر و آب‌دهی چشمه اسکندریه دستخوش تغییر شده باشد که این موضوع نیاز به بررسی کارشناسان دارد.» آقاجانی با بیان اینکه طبق قوانین میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، هر بنایی باید حریمش مشخص شود و هر اتفاقی در آن حریم باید با اجازه و استعلام از میراث فرهنگی باشد، گفت: «میراث فرهنگی باید بر همه اتفاقاتی که در حریم آثار تاریخی می‌افتد نظارت داشته باشد. اگر میراث فرهنگی پیشتر مجوزی برای فعالیت این معدن داده یا نداده، فرقی نمی‌کند؛ باید در هر صورت و در زمان حاضر مانع آن شود.»

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کاشان: از زمانی که به میراث کاشان آمده‌ام مکاتبه‌ای مبنی بر توقف معدن تراورتن نداشته‌ام؛ علت آن هم این بوده که این پرونده از قبل در جریان بوده است و مکاتبات آنقدر در این رابطه روی هم جمع شده که دیگر نیازی به مکاتبه جدید ندارد

معدن با نگاه میراثی در تضاد است
با این وجود رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کاشان از خود سلب مسئولیت کرده و درباره معدن تراورتن در حریم درجه یک آتشکده نیاسر گفت: «از زمانی که به میراث کاشان آمده‌ام مکاتبه‌ای مبنی بر توقف معدن تراورتن نداشته‌ام؛ علت آن هم این بوده که این پرونده از قبل در جریان بوده است و مکاتبات آنقدر در این رابطه روی هم جمع شده که دیگر نیازی به مکاتبه جدید ندارد.» این در حالی است که احمد دانایی‌نیا می‌داند این معدن در حریم درجه یک قرار دارد و معدن انفجاری هم تا کیلومترها اثرات خودش را دارد: «بارها تاکید کرده‌ایم که این معدن با نگاه میراثی ما در تضاد است و معاون هماهنگی امور عمرانی فرمانداری شهرستان هم نگاه میراثی ما را تایید کرده است.» در همین رابطه هادی اکبری، معاون هماهنگی امور عمرانی فرمانداری کاشان این موضوع را تایید کرد: «معدن سنگ تراورتن در نیاسر در محدوده شهر و در حریم آتشکده قرار دارد که از سال ۱۳۹۰ ایجاد شده است و باید تعطیل شود.» با وجود این تاییدها و دانستن اهمیت این آتشکده، معدن‌کاوی ادامه دارد و میراث فرهنگی هنوز نتوانسته از فعالیت این معدن جلوگیری کند.
وارد شکواییه حقوقی می شویم
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با اشاره به فعال بودن این معدن در بازدیدی که در روزهای گذشته از حریم آتشکده نیاسر داشته، گفت: «اتمام حجت حقوقی کرده‌ایم و اگر این اتمام حجت به سرانجامی نرسد، وارد شکواییه حقوقی می‌شویم تا آنچه قانون است را رعایت کنند.» علیرضا ایزدی با تاکید بر ضوابط میراث فرهنگی ادامه داد: «ما مخالف فعالیت معادن نیستیم و به دوستانی که می‌گویند در اینجا شغل ایجاد کرده‌اند، گفته‌ایم که ما مخالفتی با ایجاد شغل نداریم اما باید ضوابط میراث فرهنگی را رعایت کنند. به هیچ عنوان نباید انفجاری در کنار آثار تاریخی صورت بگیرد و ترددها باید هدفمند و با مسیر مشخص باشد تا بار روی سازه‌ها و فضای تاریخی آتشکده نیاسر نداشته باشد.» به گفته ایزدی، پرونده معدن تراورتن در دست اقدام برای شکایت است و در صورتی که قوانین میراث فرهنگی که جزو قوانین جمهوری اسلامی ایران است رعایت نشود، دایره حقوقی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان از طریق مراجع ذیربط اقدام خواهد کرد. این مقام میراث فرهنگی اصفهان با تاکید بر اینکه نمی‌توان تضمین کرد که معدن موجب آسیب به آتشکده نیاسر نشود، گفت: «ممکن است یک انفجار روی یک خط گسلی باشد و این مجموعه را کاملا به ویرانی بکشاند. این یک موضوع علمی است و نمی‌توان تضمینی داد که انفجار یا تردد کامیون‌ها، خسارتی به آتشکده وارد نکنند.» او همچنین گفت که اگر معادن با تکنولوژی روز برداشت سنگ داشته باشند، مانعی وجود ندارد اما اگر بخواهند از مسیر انفجار وارد شوند با آنها به طور قانونی برخورد می‌شود. او درباره تردد کامیون‌ها، رها کردن لاشه سنگ‌ها و از بین رفتن حریم منظری اثر به واسطه برداشت‌های متعدد و پیگیری میراث فرهنگی، گفت: «پیشنهاد کرده‌ایم که مسیر تردد کامیون‌ها هم تغییر کند، چرا که از نگاه ما مسیر موجود مسیر مناسبی نیست.» با این حال او درباره اینکه آیا می‌شود این مسیر را جا‌به‌جا کرد یا خیر گفت: «دوستان به ما گفته‌اند که راهی به غیر از مسیر موجود برای آنها وجود ندارد که اگر چنین است باید آنها معدن را تعطیل کنند. بنا نیست به خاطر رسیدن به ثروتی، یک ثروت چند هزار ساله را از بین ببریم؛ این کار را هیچ عقل سلیمی قبول نمی کند. به ما ارتباطی ندارد و باید ضوابط و حرایم، چه از لحاظ دید و منظر و چه از لحاظ بار و فشاری که به لایه‌های پایینی می‌آورند رعایت شود.»
پروانه معدن تراورتن نیاسر معتبر است
محمد سرجوقیان، معاون معدنی سازمان صنعت، معدن تجارت استان اصفهان نیز درباره نقض قوانین میراث فرهنگی به واسطه فعالیت‌های معدن تراورتن با اشاره به جلساتی که در کاشان و با حضور معدن‌کار و مسئولان میراث فرهنگی کاشان تشکیل شده، گفت: «چهارتاقی نیاسر در محدوده معدن بود که با توجه به دغدغه‌هایی که وجود داشت، با تشکیل جلسات کارشناسی، این تداخل را برطرف کردیم تا میراث فرهنگی به راحتی پیگیر سند شود. محدوده معدن با محدوده آتشکده تداخل داشت و به همین دلیل آن را از محدوده آتشکده خارج کردیم تا مشکلی برای مباحث میراث فرهنگی نباشد.» به گفته او معدن سنگ تراورتن نیاسر با روش‌های مکانیزه کار می‌کند و مشکلی برای آتشکده ایجاد نمی‌کند و مسیر دسترسی کامیون‌ها هم مشکلی ندارد و تغییری نخواهد کرد. او در حالی ادعا کرده که محدوده آتشکده از محدوده معدن جدا شده است که فعالانی که از این حریم بازدید کرده‌اند، چیز دیگری می‌گویند.
به گفته سرجوقیان در حال حاضر محدوده آتشکده خارج از محدوده پروانه بهره‌برداری قرار دارد و معدن تراورتن نیاسر پروانه آن تا سه الی چهار سال آینده معتبر است. به گفته سرجوقیان صدور پروانه معدن تراورتن در حریم آتشکده نیاسر پیش از سال ۱۳۸۴ انجام گرفته است و استعلامی از سوی میراث فرهنگی در این رابطه انجام نشده است. او در این رابطه ادامه داد: «پروانه معادن از سال ۸۴ به این سو استعلام‌های لازم را دارند اما پروانه معدن تراورتن نیاسر، قدیمی‌تر است که در جلسات اخیر با میراث فرهنگی کاشان و معدن‌کار مشکل آن را حل کرده‌ایم.» او در پاسخ به اینکه چرا هنوز میراث فرهنگی استان و کاشان در رابطه با معدن تراورتن نیاسر و نسبت به نقض قوانین میراث فرهنگی معترض است، گفت: «اگر میراث فرهنگی در این رابطه شاکی و معتقد است عملیات این معدن موجب تخریب می‌شود، می‌تواند در مراجع قضایی طرح دعوی کنند تا پروانه معدن باطل شود.»