شش سال بعد از ثبت میراثی اتفاق افتاد
دومین ثبت برای درختان فسیلی
محدوده «درختان فسیلی محوطۀ شیخ محمدلو» که سال ۱۳۹۷ به ثبت میراثی رسیده بود اینبار از سوی محیطزیست ثبت ملی شد
۲۳ مرداد ۱۴۰۳، ۱۲:۱۸
|پیام ما| سال ۱۳۹۵ بود که در مشگینشهر، درختان فسیلی باقیمانده از دوران فعالیت آتشفشان سبلان کشف شد و حالا خبر میرسد این درختان که پیش از این در قالب پروندهای با عنوان «درختان فسیلی محوطۀ شیخ محمدلو» مشگینشهر در ردیف آثار ملی و طبیعی از سوی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی به ثبت رسیده بود، اینبار از سوی محیطزیست به ثبت ملی رسید. چوبهای فسیلشده در سایر نقاط ایران هم دیده میشود، اما شاید بتوان گفت اهمیت جنگل فسیلی مشگین شهر، فراوانی کندههای بزرگ در این منطقه است که بهخوبی حفظ شدهاند. درختان فسیلی شیخ محمدلو در مشگینشهر، قدمتی ۵۰۰هزارساله دارند و از فعالیت آتشفشان سبلان به فسیل تبدیل شدهاند و در مساحتی به وسعت ۱۹۵ هکتار حفاظت میشوند.
در سال ۱۳۹۵، مجموعۀ زیادی از تنۀ درختان فسیلشده در نزدیکی مشگینشهر در شمال غرب ایران کشف شد. تنۀ درختان سیلیسیشده، خبر از فعالبودن آتشفشانی میداد که با فورانهای مکرر، درختان ایستادۀ جنگلی باستانی را تبدیل به سنگ کرده است.
کوه سبلان و آتشفشان
کوه «سبلان» بعد از «دماوند» و «علمکوه»، با ۴۸۱۱ متر ارتفاع، سومین قلۀ مرتفع ایران است که در مجموع، سه قلۀ معروف دارد. بزرگترین قله، «سلطان ساوالان» و دو قلۀ دیگر، «هرم» و «کسری» هستند. سبلان کوه آتشفشانی خاموشی است که از درۀ قرهسو در شمال غربی اردبیل شروع میشود و از شرق به غرب تا کوه قوشاداغ امتداد مییابد. مخروط آتشفشانی چینهای سبلان توسط گدازههای سطحی به مساحت ۱۲۰۰ کیلومترمربع اشغال شده است.
سبلان، آتشفشان خاموشی است که در چند مرحله فوران کرده. فعالیت سبلان از ۲۰ میلیون سال پیش شروع شده و آخرین آن، ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار سال پیش بوده است. البته شواهدی از فوران جدیدتر در این منطقه مشاهده شده است که بهصورت روانهها و گدازههای بازالتی است
آتشفشان سبلان از نوع آتشفشان نقطهاى و مخروطهای استراتوولکانى است که از نظر ساختمان و حجم، شبیه آتشفشانهاى حاشیۀ قارهاى است، ولى از نظر ترکیب شیمیایى، شباهتى با انواع حاشیۀ قارهاى ندارد. گدازههاى سطحى و مواد آذرآوارى سبلان، ۱۲۰۰ کیلومترمربع را اشغال کرده و بهعلت فروریختگى و ریزش کالدار، ساختمان آتشفشان شکسته شده و تزریق ماگماى فازهاى نهایى موجب پایدارى «سبلان اصلى»، «سبلان کوچک»، «کوه سلطان» و «آقام داغ»، یعنى قلههاى آتشفشانى متعدد این کوه شده است.
آتشفشان مرکزى سبلان، بر روى یک آهیختۀ بوم (horst) شرقىغربى، به ارتفاع حدود ۲۷۰۰ متر که از سنگهاى آتشفشانى ائوسن تشکیل شده، فوران کرده است.
سبلان، آتشفشان خاموشی است که در چند مرحله فوران کرده. فعالیت سبلان از ۲۰ میلیون سال پیش شروع شده و آخرین آن ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار سال پیش بوده است. البته شواهدی از فوران جدیدتر در این منطقه مشاهده شده است که بهصورت روانهها و گدازههای بازالتی است.
تقدس ساوالان
میگویند یکی از نشانههای تقدس «ساوالان»، سوگند به آن است. نام ساوالان هنوز یکی از مهمترین سوگندهای ساکنان اطراف کوه و عشایر کوچندۀ «شاهسون» به شمار میآید. سوگند را بهعنوان «سولطان ساوالان» یاد میکنند؛ زیرا کوه بدین نام شناخته میشود. اهالی باور دارند که وقتی نام ساوالان برده میشود، بهویژه وقتی به آن سوگند یاد میکنند، مار از شکارش دست میکشد.
«سیدعلی طاهری» در کتاب «سراب از دیدگاه جغرافیایی» هم نوشته است: «از نقطهنظر مذهبی و تاریخی، باستان شناسان معتقدند کوه ساوالان چون طور سینا، جزو رشتهکوههای مقدس است. برای اینکه زرتشت پیامبر در آن کوه ملهم گشته و به مقام پیامبری معبوث شده است و بهمثابۀ طور زرتشت تلقی میشود و بههمیندلیل، این رشتهکوه قبل از اسلام از دیدگاه امت زرتشت، جنبۀ مقدسی یافته و پرستشگاه مردم باستان ایرانزمین بوده و مخصوصاً آتشفشانبودن آن، کمک شایانتوجهی به این امر کرده است.»
نقل ساعدی در کتاب «خیاو» هم نشان از همین معنا دارد که میگوید، چوپانان به کسانی که راهی بالای کوه هستند، سفارش میکنند که پاک باشند و دریاچه را آلوده نکنند.
شکلگیری جنگل فسیلی
پس از فوران آتشفشان سبلان، جنگل مشگینشهر در زیر آواری از خاکسترها دفن شده و بهتدریج بافت طبیعی درختان با کانیهای سیلیسی جانشین شده است. مطالعۀ بافت نمونهها، نشان داده است که بهجز از یک نمونه که درخت پهنبرگ بوده، بقیۀ درختان از نوع سوزنیبرگ از گونههای کاج و اُرس است. به نظر میرسد این درختان، مانند فوران آتشفشان کوه وزوو در شهر پمپئی ایتالیا، بهناگهان زیر خاکستر فرو رفتهاند و بهتدریج سیلیس جای بافت درختان را گرفته است.
استاد تمام دیرینهشناسی در گروه زمینشناسی دانشگاه زنجان و مجری طرح پژوهشی درختان مشگینشهر، پیش از این در گفتوگو با «همشهری» اظهار کرده بود: «نمونهبرداری اولیه نشان داد، این درختان از ابتدا در این منطقه وجود داشتهاند و بهعبارتی بر اثر سیل یا عوامل طبیعی، به این منطقه منتقل نشده بودند. مطالعات، گردههای فسیلشده در حدود ۲۰ میلیون سال پیش را نشان میداد. بخش عمدهای از تنۀ درختان فسیلشده، در لایههای خاکسترهای آتشفشانی جدید به سنی در حدود ۵۰۰ هزار سال یافت شدند.»
«نصرالله عباسی» با بیان اینکه اندازه و تنۀ درختان فسیلشده متفاوت و به قطر ۳۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر بوده است، تأکید کرده بود: «حداکثر طولی که بهطور برجا از این تنۀ درختان اندازهگیری شد، بیش از سه متر است. بررسی نشان داد، رسوبات میوسن در شرایط آبوهوایی گرم ایجاد شده، درحالیکه در افق جدیدتر یعنی افقی که درختان در خاکسترهای آتشفشانی مدفون شده و در شرایط آبوهوایی به نسبت سردتر رشد و زندگی کردهاند، تنهها کامل و ارتفاع درختها بهطور دقیق قابل ارزیابی نیست. ولی طول چوبهای فسیلشده بهطور متوسط تا بیش از سه متر است، اما باتوجهبه قطر زیاد برخی از آنها، مطمئناً بلندی درختان خیلی بیش از این مقدار بوده است.»
او با ذکر این نکته که پنج تا شش نمونۀ دیگر درخت فسیلشده در استانهایی مثل گلستان و کرمان به دست آمده است، افزوده بود: «این درختان بهصورت تکی است، ولی تنههای بهدستآمده در روستای شیخ محمدلو مشگینشهر اردبیل، تعداد بیشتری دارد. این منطقه بهلحاظ فرهنگی نیز، مستعد تبدیلشدن به منطقۀ گردشگری با محوریت جاذبههای زمینشناسی است.»
ثبت محیطزیسیتی، شش سال بعد از ثبت میراثی
محوطۀ کاوششده، با نام غیررسمی «جنگل فسیلشدۀ مشگینشهر»، در سال ۱۳۹۶ توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری ایران، بهعنوان اثر طبیعی ملی شناخته و به ثبت رسید. در پی این کشف، طرح مطالعاتی از سوی سازمان محیطزیست کشور در سال ۱۳۹۸ به اجرا درآمد. نتیجۀ این مطالعات و کاوشها، تا به امروز منجر به کشف ۱۶ تنه درخت فسیلشده است که همۀ آنها بهجز یکی، سوزنیبرگند. این محوطۀ درختان فسیلی، اخیراً در شورایعالی محیطزیست کشور، بهعنوان «اثر طبیعی ملی» به مناطق چهارگانۀ سازمان حفاظت محیطزیست الحاق شد.
مسئول ثبت میراث ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی اردبیل، در گفتوگو با «پیام ما» با بیان اینکه این محوطه با عنوان میراث طبیعی سال ۱۳۹۷ به ثبت رسیده است، اظهار کرد: «خبری که اخیراً منتشر شده، مربوط به ثبت ملی این محوطه از سوی ادارۀ محیطزیست است.»
«روحالله محمدی» با بیان اینکه بعد از ثبت ملی این منطقه وسیع، محدوده جدیدی در بیست تا سی کیلومتری کشف شده است، افزود: «این محوطۀ جدید که با نام مناظر طبیعی تنگ به ثبت ملی رسید، در یک دره قرار دارد که برگهای فسیلشدۀ درختان در این منطقه کشف شده است. این خیلی اتفاق منحصربهفردی است که برگها فسیل شوند؛ چون برگها سریع از بین میروند و فسیلشدنشان اتفاق نادری است.» او ادامه داد: «فعالیت آتشفشانی سبلان، این منطقه وسیع جنگلی را تبدیل به فسیل کرده است که زیر گدازههای آتشفشانی مانده بودند.»
منطقهای که محمدی از آن یاد میکند، منطقهای به وسعت تقریبی ۳۰۰ هکتار در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی مشگینشهر، حدفاصل روستای کنگرلو و گودهکهریز است که گفته میشود برگهای پیداشده در آن، شبیه برگ درخت سپیدار است؛ هرچند محمدی تأکید میکند، باید برای مطالعات بیشتر دربارۀ این محوطه، تأمین اعتبار صورت گیرد.
وسعت منطقۀ تنگ، بسیار وسیعتر از منطقۀ پیشین کشفشده در شیخمحمدلو است و قدمت آثار کشفشده، به حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون سال قبل مربوط میشود. بررسیهای اولیۀ کارشناسان نشان میدهد، قدمت آثار مکشوفه، با قدمت فسیلهای واقعشده در ژئوپارک کشور یونان برابری میکند.
پیشنهاد سردبیر
مطالب مرتبط
راهکارهای نوین تبلیغاتی: چگونه مجموعه تبلیغاتی نوین برند شما را متحول میکند
صفر تا ۱۰۰ پوشاندن بالکن با پلکسی گلاس با کمترین هزینه
تأثیر نوسانات اقتصادی جهانی بر عملکرد تتر
لیزر فوتونا صفحهی پایانی مشکلات پوستی
سابقۀ هنر «شمدبافی» در یزد، به ۸ قرن پیش میرسد
روانداز خنک تابستانی
معتبرترین و ارزانترین تولید کننده جک سقفی در ایران
کاربرد دربهای ساختمانی
آیا بهترین دستگاه هایفوتراپی صورت را می شناسید؟
بهترین دستگاه هایفوتراپی صورت کدام دستگاه است؟
مزایای کلاسهای خصوصی زبان انگلیسی برای یادگیری سریعتر و مؤثرتر
معرفی ۱۰ برند برتر لوازم آرایشی دنیا + مزایا و معایب
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
وب گردی
- راهکارهای نوین تبلیغاتی: چگونه مجموعه تبلیغاتی نوین برند شما را متحول میکند
- صفر تا ۱۰۰ پوشاندن بالکن با پلکسی گلاس با کمترین هزینه
- تأثیر نوسانات اقتصادی جهانی بر عملکرد تتر
- سه شغل آنلاین برای نوجوانان | *بدون سرمایه اولیه*
- لیزر فوتونا صفحهی پایانی مشکلات پوستی
- معتبرترین و ارزانترین تولید کننده جک سقفی در ایران
- کاربرد دربهای ساختمانی
- بهترین دستگاه هایفوتراپی صورت کدام دستگاه است؟
- مزایای کلاسهای خصوصی زبان انگلیسی برای یادگیری سریعتر و مؤثرتر
- معرفی ۱۰ برند برتر لوازم آرایشی دنیا + مزایا و معایب بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید