به مناسبت ثبت آیین علامتکشی قزوین در تقویم ملی رویدادهای گردشگری کشور به این رسم کهن نگاهی انداختهایم
رسم عاشقی
علامتسازی، مجموعهای از یازده هنر صنایعدستی است که حالا ماشینی شده است
![رسم عاشقی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/رکنا.jpg)
۲۰ تیر ۱۴۰۳، ۲۱:۳۲
«علامتکشی» قزوین یکی از آیینهای مردمی ایام محرم و صفر است که بهتازگی در تقویم ملی رویدادهای گردشگری کشور ثبت شدهاست؛ اتفاقی که میتواند به رونق گردشگری در قزوین هم منجر شود. شیوههای سوگواری اقوام مختلف در ایام محرم و صفر، ارزشهای آیینی و ملی دارد که معرفی و ثبت آنها در تقویم گردشگری میتواند عاملی برای جذب گردشگران بهویژه گردشگران خارجی باشد.
شـهر قزوین از مـهمتـرین و مشـهورترین شهرهای علامتکـشی در ایام سوگواری ماه محرم در ایران به شـمار میرود؛ تا جایی که علم یا علامت وسیلـهای فولادی در ابعاد و اندازههای متفاوت است که از گذشتههای دور تا کنون از آن بهعنوان پیشرو در دستههای عزاداری استفاده میشد.
تفاوت علم و علامت هیئت
دستههای عزاداری این شبها با علامتهای چندتیغه به خیابان میآیند. علمداری و علم بر دوش گرفتن یک سنت دیرینه است که با معرفت و آداب خاصی همراه است. کارشناس ارشد مردمشناسی ساکن قزوین به «پیام ما» میگوید که علم و علامت با هم فرق دارند و آیین علامتکشی در قزوین قدمت دیرینه دارد و در فهرست آثار ملی ناملموس کشور ثبت شده است. «مجتبی عباسی» ادامه میدهد: «علم معمولاً یک رشته فلز یا چوب است که برای ایام محرم با پارچههای مشکی یا رنگی روی آن را میپوشاندند. علمها در حسینیه یا تکیه ثابت هستند و جابهجا نمیشوند.» علم در روزگار قدیم یک تیغه و بیشتر وجه نظامی داشت و از دورۀ ایلخانان و مغولها در کشور استفاده میشد. بهطوریکه مقامات کشوری و لشکری، علم و توق را برمیداشتند و به همراه خود حمل میکردند؛ در دوران صفویه نیز از علم به همین شکل استفاده میشد.»
هنر علامتسازی، مجموعهای از رشتههای هنری مشبککاری، مجسمهسازی، حکاکی، خوشنویسی، طلاکوبی، اسلیمیسازی، پرندهسازی، چرندهسازی، درندهسازی، پرداختکاری و چلنگری است
عباسی ادامه میدهد: «در قزوین علامت یک تنۀ فلزی اسـت کـه بر روی آن تیغههای فولادی و مسـی نصـب شـده و اشکال و روایتهای مختلفی روی آن کندهکاری شده است. بهواسطۀ شیر قلاب کـه کاسهطوری است، چوب حـامل عـلامت داخـل آن قرار میگیرد. شیر قلاب دور کمر و دوش فردی که علامت را برمیدارد، بسته میشود.» علامتها با داشتن تیغههای فلزی سنگین هستند و با کمک چند نفر جابهجا میشوند.
عباسی میگوید که در قزوین برخی علامتها تا ۲۸ صفر جلوی تکیه یا حسینیه میماند. نه فقط در قزوین، بلکه در بیشتر نقاط کشور، هر تکیه برای خودش علامتی جداگانه با تزئینات مختلف دارد. عباسی میگوید: «علامتها روز تاسوعا و عاشورا به سمت امامزاده سلطان سید محمد که در جنوب غربی قزوین است، حمل میشود.» ثبت شدن آیین علامتکشی در تقویم رویدادهای گردشگری کشور بهنوعی حفظ این آیین کهن در خاستگاه آن، قزوین است. به گفتۀ عباسی، آیینها تا زمانی که کارکرد اجتماعی دارند زنده میمانند و ثبت ملی آنها ساز و کاری برای رونق گردشگری میشود.
نمادشناسی علامت هیئت
علامت به چند بخش تقسیم میشود که شامل شاسی، تیغهها، حیوانات، تزیینات شال و پر است. شاسی علامت، نماد کشتی و برگرفته از «انالحسین مصباحالهدی و سفینهالنجاه» است. تیغههای علامت شبیه سرو و نشانۀ راستقامتی و ایستادگی اهلبیت (ع) است. روی تیغهها آیاتی از قرآن کریم و یا ابیاتی از شعرهای مذهبی نقش میبندد.
زنگ یا حیدریهای علامت نشانۀ زنگ و غلوزنجیر کاروان اسرا است. دهنۀ اژدرهای کنار تیغهها نماد ناپاکی و پلیدی است که در علم رو به بیرون نگاه میکنند، به این معنی است که ناپاکی و پلیدی از علامت به دور است. از آداب علامتکشی هم ادب، احترام و سفرهدار بودن فردی بود که علامت را حمل میکرد. در قزوین قدیم گردانندۀ علامتها معمولاً گردانندۀ هیئتهای مذهبی و آدمهای شاخص و برگزیده بودند.
علامتسازی هنر ۵۰۰ ساله
اینطورکه عباسی میگوید، قدمت آیینهای عاشورایی به روزگار «آل بویه» برمیگردد. او دربارۀ قدمت آیین عاشورایی علامتکشی قزوین نیز اینطور میگوید: «قزوین در زمان صفویه پایتخت بود. از آنجا که بیشتر آیینهای تشیع در زمان صفوی در ایران رونق گرفت، علامتکشی هم به همان زمان برمیگردد. هنوز هم در قزوین علامتهایی هست که روی آن تاریخی حک شده که نشان از قدمت علامت از قرنها پیش میدهد.» در زمان صفویه بود که فولاد از انحصار ارتش خارج و به خدمت مذهب نیز درآمد و علامتسازی رونق گرفت. هنرمندان این هنر که بیشتر در اصفهان هستند، با وجود تمام مشقتهای آن، به عشق سالار شهیدان این هنر کهن را ادامه میدهند.
رسم علامتگردانی در دورۀ قاجار شکل تازهای گرفت و علامتها هر روز به همت هنرمندان ایرانی سنگینتر و نشانههای بیشتری به آن افزوده شد. در دورۀ ناصری چندین علامت مشهور وجود داشت که مربوط به دارالخلافه بود. قدیمیترین علمهای ایرانی در موزۀ «توپکاپی» در ترکیه نگهداری میشود. گفته میشود این علمها از غنایم جنگی است و پس از تصرف تبریز توسط سپاهیان عثمانی، شاه سلیم آنها را به استانبول منتقل کرد. یک علامت هم در موزۀ مرکزی آستان قدس رضوی است که قدمت آن به قرن ۱۳ هجری قمری میرسد و در شهر اصفهان ساخته شد.
مجموعهای از هنرها
«علامتسازی شغل یک نفر نیست؛ چندین نفر در ساخت یک علامت دخیل هستند.» این را عباسی میگوید و ادامه میدهد: «علامتسازی بیشتر در اصفهان و تهران انجام میشود و در قزوین خبری از علامتسازی نیست.» هنر علامتسازی، مجموعهای از رشتههای هنری مشبککاری، مجسمهسازی، حکاکی، خوشنویسی، طلاکوبی، اسلیمیسازی، پرندهسازی، چرندهسازی، درندهسازی، پرداختکاری و چلنگری است.
هرکدام از این هنرها برای خودش یک رشته کار است و تخصص خاص خودش را میطلبد. این روزها بهواسطۀ ساخت دستگاههای جدید، اجزای علامتهای امروزی نه با دست که به مدد دستگاه و ماشین ساخته میشود. علامتهای قدیمی از ۱ تیغه تا ۱۵ تیغه بودند؛ علامتهای امروزی تا ۶۳ تیغه و بالاتر هم رسیدهاست.
راه و رسم علامتسازی
در قدیم علامتها از صفحات آهنی بهصورت تیغهای باریک و بلند ساخته میشد و در بالای آن علامت، نشـان سنـتی و قومی قبیلهای نـصــب مــیشــد. مـعـمـولا نـام «الله»، «محمد(ص)»، «علی(ع)» و «پنج تن آل عبا(ع)» روی علم نقرهکاری میشود. تیغۀ بلند و باریک آهنی با صفحهای مدور و بزرگتر در انتهای تیغه که دارای قابی از فلز بود خاتمه مییافت؛ دور این قاب را با سرهای حیوانات میآراستند.
در دوران زندیان و قاجاریه تزئینات دیگری از جمله نگارۀ طاووس، پرنده و گلدان به علامتها اضافه شد و عزاداران مذهبی در ایام سوگواری با بزرگداشت و تشریفات دیگر، آنها را به کار میبردند. معمولاً مجسمههایی که بر روی علم کار میشود، یکی مرغ بهشتی است و دیگری طـاووس. طـاووس مـظهر زیـبایی است. خورشیدی که بر بالهایش حک شده است، نماد درخشندگی و نورانیت است و اشاره به آیۀ «نورالسموات والارض» دارد.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
![سرمایهگذاری در معدن بازنده](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/3-16-jpg.webp)
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
![ادعای اخذ رشوه در ازای اعطای پست در شهرداری صحتسنجی شود](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/0E44B3C2-DE9F-4B56-868F-82F92B7C55DE.jpeg)
دادگستری استان تهران:
ادعای اخذ رشوه در ازای اعطای پست در شهرداری صحتسنجی شود
![۳۹درصد ظرفیت سدها خالی است](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/سد-قیز-قلعه-سی-سد-مرزی-ایران.jpg)
۳۹درصد ظرفیت سدها خالی است
![هشدار مجلس نسبت به کمبود معلم برای آغاز سال تحصیلی جدید](https://payamema.ir/pubfiles/2023/07/مهاجرت-معلمان-jpeg.webp)
هشدار مجلس نسبت به کمبود معلم برای آغاز سال تحصیلی جدید
![دستگیری صیادان و شکارچیان غیرمجاز در دماوند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/دستگیری-jpg.webp)
دستگیری صیادان و شکارچیان غیرمجاز در دماوند
![واکنش قوه قضاییه به ادعای رشوه در شهرداری تهران](https://payamema.ir/pubfiles/2024/01/شهرداری-تهران-jpg.webp)
واکنش قوه قضاییه به ادعای رشوه در شهرداری تهران
![افزایش دمای کشور بدون ثبت رکورد جدید](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/گرما.jpg)
افزایش دمای کشور بدون ثبت رکورد جدید
![مبارزه با آئدس در ۸۷ نقطه کشور](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/63098638.jpg)
مبارزه با آئدس در ۸۷ نقطه کشور
![انتخاب رئیس سازمان حفاظت محیطزیست با ۱۸ شاخص](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/سازمان-حفاظت-محیطزیست.webp)
اتحادیۀ انجمنهای علمی دانشجویی محیطزیست ایران در بیانیهای خواستار شدند
انتخاب رئیس سازمان حفاظت محیطزیست با ۱۸ شاخص
![سیل در کمین مازندران](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/سیل.jpg)
سیل در کمین مازندران
![پروندههای طلاق باید در اسرع وقت تعیین تکلیف شوند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/22.jpg)
رئیس دیوان عالی کشور:
پروندههای طلاق باید در اسرع وقت تعیین تکلیف شوند
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید