ماهیان خاویاری با تخریب رودخانه منقرض می‌شوند

ماهیان خاویاری (تاسماهیان) از دیدگاه دیرزیستی، درواقع فسیل‌های زنده‌ای هستند كه پس از دوره‌های یخبندان در برخی منابع آبی نیم‌كرهٔ شمالی بقاء خود را حفظ كرده‌اند. دریای شگفت‌انگیز خزر زیستگاه پنج گونه از ماهیان خاویاری است. این ماهیان در فصل تولید مثل از اسفند تا اردیبهشت از دریا به رودخانه‌ها برای تخم‌ریزی و تولید مثل مهاجرت می‌كنند که در اصطلاح علمی به آنها مهاجر رودكوچ گفته می‌شود. از جمله رودخانه‌های مهمی که محل تولید مثل ماهیان مهاجر دریای خزر محسوب می‌شود، رودخانه‌های هراز، چالوس، سردآبرود، سفیدرود، شیرود، گرگانرود، نكارود و بابلرود هستند که از این فهرست سه مورد نخست به عنوان رودخانه‌های حفاظت شده در زمره مناطق چهارگانهٔ تحت حفاظت سازمان محیط زیست محسوب می‌شوند.

ادامۀ «فنس‌کشی» مجوز محیط زیست ندارد

با اینکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود پروندۀ پتروشیمی میانکاله برای همیشه بسته شده است، عملیات اجرایی این پروژه ادامه دارد. درحالی‌که در آخرین اظهارنظرها معاون محیط زیست انسانی این سازمان، پتروشیمی امیرآباد میانکاله را فاقد مجوز و مغایر ضوابط محیط زیستی خوانده است، به‌نظر می‌رسد هنوز عملاً جلوی این اقدامات گرفته نشده است.

پتروشیمی، نایبند را تشنه گذاشت

جبیرها بی‌آب ماندند. آب را شرکت «پلیمر آریاساسول» بعد از آنکه بار دیگر در فهرست شرکت‌های آلاینده پارس جنوبی شهرستان عسلویه قرار گرفت، بر روی سایت تکثیر و پرورش پارک ملی نایبند قطع کرد. این شرکت، چند سال قبل به‌ عنوان مسئولیت اجتماعی، حمایت از جبیرها را برعهده گرفته بود اما با شرایط پیش‌آمده حمایتش را قطع کرد. این تنها تخلف این شرکت نیست؛ شهرک‌سازی و ساخت اقامتگاه در «پارک ملی نایبند» برای کارکنان این شرکت که از چهار سال قبل شروع شده، تخلف گسترده‌تری است. تخلفی که سازمان حفاظت محیط زیست و سایر سازمان‌های متولی بر روی آن چشم بسته‌اند. یکی از فعالان محیط زیست منطقه با گلایه از عملکرد سازمان محیط زیست، بستن آب بر روی جبیرها را گروکشی این شرکت می‌داند؛ در همین حال سازمان و اداره کل محیط زیست استان بوشهر که باید پاسخگوی این وضعیت باشند، جوابی به پیگیری‌های «پیام‌ما» ندادند و فقط به وعده انتشار جوابیه‌ بسنده کردند.

ارتباط مختل «پژوهش» و «حفاظت»

یکی از موضوعات مورد بحث در حوزه‌های مختلف از جمله حفاظت محیط زیست و گونه‌های وحشی، قطع ارتباط بخش پژوهش و بخش اجراست. به بیان دیگر، بخش زیادی از مطالعات و یافته‌های پژوهشی در حوزه اجرا به کار گرفته نمی‌شود که این یکی از محل‌های اختلاف بین پژوهشگران و مدیران اجرایی است. تنها در چند حوزه معدود، ارتباط نسبتا نزدیکی بین این دو بخش وجود دارد. عده‌ای ایراد را متوجه بخش اجرا می‌دانند و معتقدند که در بخش اجرا، افراد علاقه‌مند به تکرار فعالیت‌های روتین و معمول خود هستند و کمتر انگیزه‌ای برای تغییر رویه دارند. برخی دیگر نیز علت این جدایی را، فاصلهٔ بخش پژوهش با واقعیت‌های اجرا می‌دانند و معتقدند بخش پژوهش با آنچه در واقعیت و روی زمین رخ می‌دهد بیگانه است و تولیداتش قابلیت استفاده اجرایی ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاهی به این پدیده در حوزه حفاظت حیات‌وحش است. «دانیال نیری» از گروه مطالعاتی ابعاد انسانی منابع طبیعی دانشگاه تگزاس آمریکا و «پوریا سرداری» از گروه علوم زیستی دانشگاه سایمون فریزر کانادا با نگاهی به مقاله‌ای قدیمی، چالش‌ها، واقعیات و اشتباهات هر دو بخش پژوهش و اجرا را بررسی کرده‌اند. «پیام ما» آماده دریافت و انتشار دیدگاه‌های مدیران، کارشناسان و فعالان حوزه حیات‌وحش و محیط زیست درباره این موضوع در قالب مقالات کوتاه است.

تکرار هجوم ملخ‌ها

هرساله در کشور بین ۹۰ تا ۲۵۰ هزار هکتار عملیات مبارزه با ملخ‌های بومی و صحرایی انجام می‌شود و امسال نیز این عملیات در ۱۸ استان درگیر در سطحی بیش از ۱۳۰ هزار هکتار در حال انجام است. کشاورزان اما معتقدند مبارزه با این آفت یک سوی ماجراست و یک سوی آن خسارتی است که پرداخت نمی‌شود. برخی این آفات را بومی می‌دانند و برخی می‌گویند این ملخ‌ها از طریق کشورهای جنوب خلیج فارس و عبور از دریا به کشور می‌رسند و بیش از هر کجا استان‌های جنوبی را درگیر می‌کنند. به همین دلیل در این استان‌ها مراکز سازمان حفظ نباتات گوش به زنگ هستند تا در صورت گزارش حضور این نوع ملخ‌ها، سریعاً وارد عمل شوند. سازمان حفظ نباتات کشور، امسال هم اعلام کرده است که حملهٔ ملخ‌ها با شروع فصل گرم آغاز شده و مبارزه با آنان تا دو هفته دیگر ادامه دارد.

تنوع زیستگاه؛ کلید بقای یوز

یوزپلنگ حیوان دشواری برای حفاظت کردن است، مخصوصا در ایران چون سوالات بی‌پاسخ بسیاری در مورد این حیوان، عادات و الگوهای رفتاری زیرگونه آسیایی آن وجود دارد. از جمله این سوالات بدون پاسخ قطعی، علاقه‌مندی غذایی حیوان و تعداد و نحوه حضور حیوان در زیستگاه‌های شناخته شده است. اخیرا نتایج یک مطالعه در Scientific Reports از مجموعه انتشارات Nature این مورد منتشر شده است. در این مطالعه محققان به سرپرستی لیلی خلعتبری از مرکز تحقیقات در تنوع زیستی و منابع ژنتیکی دانشگاه پورتو در پرتغال با استفاده از روش غیر تهاجمی (None invasive) جمع‌آوری سرگین و یافتن قطعاتی از ژنوم موجود زنده و طعمه‌ای که از آن تغذیه کرده، در پی پاسخ دادن به برخی از این سوالات برآمدند. نتایج آن‌ها نشان داد، یوزپلنگ‌ها در ایران به ترتیب قوچ و میش، کل و بز، خرگوش و در آخر آهو شکار کرده‌اند. آهو تنها در میاندشت که طعمه دیگری در دسترس نبوده شکار شده و در هیچ منطقه‌ای شکار جبیر ثبت نشده است. خلعت بری می‌گوید: «مشاهده ما نشان داد که تنوع ژنتیکی در ایران خیلی زیاد نیست و بعضی از «الل‌هایی» که در زیرگونه‌های دیگر ، چند ریختی (Polymorphic) هستند، در یوزهای ایرانی تک ریختی یا (Monomorphic) بودند. ما با او درباره نتایج و تاثیرات این مطالعه در اقدامات حفاظتی یوزپلنگ آسیایی در ایران گفت‌و‌گو کردیم.

گرمایش جهانی و تبعیض اقلیمی در ایران

اقلیم در آتش است. گویی دروازه‌های دوزخ باز شده‌اند. سموم (بادهای سوزان) بر طرف چمن می‌گذرند و بوی گل و عطر نسترن را از جهانیان دریغ می‌دارند. گرمای شدید هنجاری جدید است که دیگر کمتر به جغرافیای خاصی محدود می‌مانَد. جهان در ماهی که گذشت گرمترین دوران خود را سپری کرد. این موج گرما را سر باز ایستادن نیست. موج‌های گرمایی تحت رویدادهای حدی و شدید ناشی از تغییرات اقلیمی سرتاسر جهان را درنوردیده است؛ رکوردهای جدیدی هر تابستان ثبت می‌شود و روندها و مدل‌سازی‌ها اوضاع بدتری را پیشِ روی سیاره با همه زیستمندانش ترسیم می‌کنند. قطب‌ها، سیبری، سرتاسر آمریکا و اروپا موج‌های پرحرارت در کار ذوب یخ‌ها، گرم‌کردن و مختل‌کردن جریانات اقیانوسی و درنوردیدن قاره‌ها هستند تا برسند به آفریقا، صحراهایش و تا خاورمیانه، جنوب شرق آسیا و شرق دور خیز بردارند.

پای گردشگران به قدیمی‌ترین تلگرافخانه ایران باز می‌شود؟

آزادسازی بناهای تاریخی از حصر نهادهای نظامی یا دستگاه‌های دیگر موضوع تازه‌ای نیست. در چند سال اخیر بناهایی چون «خانه وثوق‌الدوله» تهران، کاروانسرای «ینگی امام» هشتگرد، قلعه «فلک‌الافلاک» خرم‌آباد آزادسازی شدند و موضوع آزادسازی «عمارت کلاه‌فرنگی» تهران هم بارها رسانه‌ای شد. حالا اما نوبت به عمارت «تلگرافخانه» شهرستان جاسک در هرمزگان رسیده تا این منطقه که قرار است قلب تپنده سواحل مکران باشد، جانی تازه بگیرد. آزادسازی عمارت «تلگرافخانه» مدتی است مطرح شده، اما حالا خبرها حاکی از تفاهم‌نامه‌ای است که میان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرمزگان و پدافند هوایی ارتش امضا شده تا هر چه سریع‌تر این بنا از حصر خارج شود.

خــــــــــــــــــــــــــــطر شـــــهرفروشـــــــــــــی  

«من کارشناس شهرسازی هستم و قطعاً اجازه نخواهم داد، بدون کار کارشناسی یک وجب اراضی خارج بافت، به بافت [شهرها] الحاق شود.» گویندهٔ این جمله، دیروز صندلی‌اش را در معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه ترک کرد. «فرزانه صادق مالواجرد» دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری و معاون وزیر راه از زمان وزارت «محمد اسلامی» در دولت «حسن روحانی» در این سمت حضور داشت. پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم برخی هواداران دولت تلاش می‌کردند سیاست‌های مالواجرد را یکی از دلایل شکست طرح احداث چهار میلیون مسکن در کشور معرفی کنند. حالا با کنار رفتن مالواجرد، «خسرو دانشجو» عضو اسبق شورای شهر تهران با حکم وزیر راه به این سمت مهم منصوب شده است.

ارزش مادی و معنوی خلیج گرگان یک میلیون دلار است 

زنگانه از سفر قریب‌الوقوع رئیسی در آینده‌ای نزدیک به گلستان خبر داد و خاطرنشان کرد: در برنامه سفر دوم هیات دولت به استان موضوعات دیگر مربوط به خلیج گرگان از قبیل «لایروبی کانال چاپاقلی، پمپاژ آب به خلیج، تأمین حقابه خلیج از رودخانه‌ها و انتقال آب مازاد از مازندران به خلیج» به شکل جدی پیگیری می‌شود.