بایگانی مطالب : منابع طبیعی
زمین دهان باز میکند
«شما روزی خواهید شنید که چرخ هواپیمایی در چالهای گیر میکند، یا قطاری به ناگهان از روی ریل سقوط میکند، یا جادهای خودروها را میبلعد. شاید این موضوع الان برای برخی مانند یک جوک باشد، اما اگر وضعیت به همین شکل پیش برود، این اتفاقات خواهد افتاد.» این را «غلامعلی جعفرزاده ایمنآبادی»، رئیس پیشین سازمان نقشهبرداری کشور با صدایی حاکی از نگرانی زیاد میگوید. هفتهٔ قبل نیز «علی جاویدانه»، رئیس فعلی همین سازمان، به کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی رفته بود و دربارهٔ آنچه این روزها «فرونشست زمین» گفته میشود، هشدار داده بود؛ جلسهای که از آن فقط یک جمله به رسانهها رسید: «فرونشست به مرحلهٔ خطرناکی رسیده و در کشور پنج برابر نُرم جهانی فرونشست در حال وقوع است.» جملهای که چندان هم مورد توجه رسانهها قرار نگرفت. اگرچه دربارهٔ خالی شدن آبخوانها و اضافهبرداشت از منابع آب زیرزمینی در رسانهها صحبتهای زیادی مطرح شده است، اما فرونشست بهعنوان یکی از تبعات مهم این اضافهبرداشتها چندان محل بحثهای داغ نیست. با خالی شدن آبخوانها سطح زمین آرامآرام و نامحسوس پایین میرود و به چشم نمیآید. فقط در جاهایی مانند دهانهٔ چاهها که لوله داخل زمین رفته است، این پایین رفتن سطح زمین آشکار میشود. کشاورزان قدیمی تصور میکردند که لولهٔ فرورفته در زمین آرامآرام در حال بیرون آمدن است، به همین دلیل برخی به این پدیده، «لولهزایی چاهها» هم میگفتند. اما ماجرا بسیار فراتر از اینهاست؛ نه فقط فرونشستن زمین نشان از خالی شدن و کاهش ظرفیت و تخریب آبخوان دارد، که تبعاتی هولناکتر هم از پی آن در انتظار پهنههای خاکی است. زمین سست میشود و سازههایی که به اعتبار استحکام زمین بر آن برپا شدهاند نااستوار میشوند، ساختمانها و تأسیسات متزلزل میشوند و خسارت بهبار میآورند. گاهی نیز تونلهای طبیعی و زیرزمینی خالیشده از آب دیگر توان تحمل بار لایههای رویی خود را ندارند، زمین بهناگاه دهان باز میکند و «فروچاله» تا صدها سال بر سطح زمین باقی میماند. این تصویریاست از آنچه تاکنون در نقاطی از ایران رخ داده و دستکم در ۱۱ درصد مساحت ایران در شرف وقوع است.
رگبار باران و وزش باد شدید در برخی استانها
قشلاق بیرونق ایلات
سازمان منابعطبیعی و آبخیزداری کشور میگوید حدود ۶.۵ برابر بیش از ظرفیت مجاز جامعهٔ انسانی از مراتع کشور بهرهبرداری میشود. عشایر کشور از گذشته یکی از ذینفعان مهم در بهرهبرداری از مراتع بودند. حالا با وجود این اعداد غافلگیرکننده از برداشت مراتع کشور و ورشکستگی بیش از ۶۰ درصد مراتع کشور، این ذینفعان میگویند دولت آنان را در استفاده از مراتع چنان محدود کرده که معیشتشان را تحتتأثیر قرار داده است. همچنین، این محدودیتها مدام زمانبندی کوچ را بههم میزند. اعداد تکاندهنده از فقر مراتع و گلایهٔ ذینفعان در شرایطی است که قانون بهصراحت شیوهنامهٔ برداشت از مراتع را اعلام و ابلاغ کرده است، اما مانند همیشه مدیریت تعارض میان حفظ منابعطبیعی و نیاز مردم، در این بخش نیز میلنگد.
همه کسانی که به عنوان جاسوس محیط زیستی دستگیر شدند، بیگناه بودند
عیسی کلانتری: کاوه مدنی وطن پرست بود و همه کسانی که به عنوان جاسوس محیط زیستی دستگیر شدند، بیگناه بودند.
انتقال آب خزر به دریاچه ارومیه تخیل یا واقعیت؟
خشکی بیسابقهٔ دریاچه ارومیه با ثبت کمترین تراز سطح آب این دریاچه در طی پنجاه سال گذشته در کنار پسروی و کاهش تراز سطح آب دریای خزر از جمله مباحث داغ محیط زیستی شهریور امسال بود. اما در میان اخبار مربوط به این دو پهنهٔ آبی، یکی از تیترها نام هر دو دریاچه را در کنار هم به نمایش میگذاشت: «پیشنهاد انتقال آب از خزر به ارومیه از سوی سازمان مدیریت بحران کشور».
فشار فزاینده بر خزر
کارشناسان میگویند برای دستیابی به زیستبوم پایدار در محیط زیست دریای خزر و پیرامون آن، باید میثاقها و مقرراتی حاکم بر همهٔ کشورهای ساحلی این دریا وضع و با همکاری و نظارت آنها اجرایی شود. کنوانسیون تهران بهعنوان نخستین گام برای نظم و انسجام بخشیدن به برنامههای حفاظت از محیط زیست دریایی خزر شناخته میشود که بهتازگی سندی بر این کنوانسیون با عنوان «لایحهٔ ارزیابی اثرات زیستمحیطی فرامرزی الحاقی به کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر»، قرار است به آن اضافه شود. این الحاقیه پس از بررسی در کمیسیون کشاورزی، آب، منابعطبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی به صحن رفته است. اکنون مرکز پژوهشهای مجلس، گزارشی کارشناسی بر آن ارائه داده و تأکید کرده است با توجه به فشار فزاینده بر خزر، با تصویب و اجرای سند الحاقی ارزیابی اثرات محیط زیست فرامرزی، الحاقی به کنوانسیون چارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر چارچوب حفاظت از این زیستبوم تقویت خواهد شد.
قانوننویسی علیه جنگلها
رعایت قانوننویسی و قانونگذاری در پرتو الزامات از مکانیزمهای سازنده جامعه مدنی است ولی این موضوع از مجلس یازدهم ظاهرا انتظار بیهودهایست. توقع احساس مسئولیت و نگاه کارشناسی معاونتهای حقوقی سازمانهای دولتی هم شاید انتظار بجایی نباشد. گویی مهم آن است که قانون نوشته شود برای اینکه از سوی مخاطب قانون مورد تبعیت قرار بگیرد. اینکه در حوزه جنگل مشارکت و بهرهمندی ذینفعان کجاست یک طرف موضوع است. سویه دیگر این است که چطور در جلسه ۲۳ مرداد مجلس «کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نظارت بر اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی» درباره طرح تامین مالی و جهش تولید (از طریق اصلاح قوانین «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی » و «رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور ») اصل ۴۳ای را تصویب میکند که کل اصول پایداری جنگل را زیر سوال برده است.
حصار سنگی پای ریشههای بلوط
تصاویر، بیل مکانیکی بزرگی را نشان میدهد که سنگها را به کنار ریشههای از خاک بیرون افتاده بلوط میبرد. اینجا «الگن» است. منطقهای در ۷۰ کیلومتری مرکز شهرستان کهگیلویه و از توابع بخش «چاروسا» که از دو سال قبل پروژهای به نام «ریشه در باد» در آن اجرایی شده. به این ترتیب بنیاد الگن با جمعآوری کمکهای مردمی، ریشه بلوطهای از خاک بیرونزده را با دورچین کردن سنگ محصور میکند تا «مانع افتادن آنها و فرسایش خاک» شود. پروژه اما مخالفانی هم دارد. بسیاری این کار را دستکاری در اکوسیستم منطقه، فریب دادن اذهان و ورود بیل مکانیکی و تجهیزاتی از این دست به مناطق بکر زاگرس را اشتباهی فاحش میدانند. اتفاقی که در طولانیمدت نه تنها باعث حفاظت از بلوط نخواهد بود که اذهان را از انجام کارهای اصولی و پیگیری مشکلات اصلی زاگرس دور خواهد کرد.
خودکفایی با آبخوان خالی
وزیر جهاد کشاورزی از پیگیری سیاست خودکفایی محصولات اساسی خبر داد. دیروز وبسایت خبری دولت در خبری که به نقل از وزیر جهاد کشاورزی منتشر کرد از جدیت این وزارتخانه برای تحقق خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی خبر داد. برنامهای که شعار وزیر در زمان گرفتن رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی نیز بود. گرچه وزیر در این خبر تاکید کرده است که «در اسناد بالادستی و به ویژه سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب در برنامه هفتم توسعه، وزارت جهاد کشاورزی به کمک سایر دستگاهها و نهادها باید بتواند امنیت غذایی را تا حد ۹۰ درصد با خودکفایی محصولات اساسی و البته با حفظ منابع زیستی و پایه و طبیعی حاصل کند» اما نمیگوید آیا پیش نیازهای تحقق این هدف را مهیا کردهاند یا خیر. اجرایی کردن این برنامه در حالی از سوی وزارت جهاد کشاورزی وعده داده میشود که کارشناسان بر این باورند تلاش برای تحقق برنامه خودکفایی در حال حاضر نقض سیاستهای پیشین این وزارتخانه مانند تغییر الگوی کشت و فشار بر منابع آبی کشور است.
بازگرداندن جزیره مرده
قوه قضائیه در خبری اعلام کرده که مشکل حقوقی اراضی جزیره آشوراده حل شده است و حالا زمینهای روستای «آشور» دوباره در اختیار بنیاد مسکن قرار گرفته است. اهالی میتوانند با ارائهٔ اسناد برای گرفتن مجوز اقامتگاههای بومگردی و اخذ سند مالکیت اقدام کنند. گروهی نگرانند و گروهی دست میزنند و هورا میکشند. نام برخی شرکتهای بزرگ خصوصی هم در ماجرای «توسعهٔ گردشگری» این منطقه شنیده میشود. اما این میان اهالی روستای «آشور » بر این باورند که راه درازی تا بازگشت خودشان به جزیره و بازگشت زندگی به آشوراده مانده است. بسیاری از اهالی درگذشتهاند و بازماندگان نیز برای پیگیری حقوقی دستی خالی دارند. انگیزهٔ دولت، توسعه گردشگری و اقامت مسافران در جزیره است و از طرفی هم میخواهد فعالیتهای بخش خصوصی در حوزهٔ گردشگری را در ساحل بندر ترکمن متمرکز کند. انگیزههای مردم آشور اما خانه بود؛ خانهای که میگویند حالا شبیه نوشداروی پس از مرگ به آنها بازگردانده میشود.