سایت خبری پیام ما آنلاین | امنیت آبی خاورمیانه در مخاطره

«پیام ما» از نشست «نقش همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای غربی برای حل بحران آب» گزارش می‌دهد

امنیت آبی خاورمیانه در مخاطره

دبیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه: اگر کشورهای خاورمیانه مسئله آب و تغییر اقلیم را جدی بگیرند، به این نتیجه می‌رسند که همکاری منطقه‌ای در حل این مسائل حرف اول را می‌زند





امنیت آبی خاورمیانه در مخاطره

۲۵ دی ۱۴۰۰، ۰:۰۰

| پیام ما | مدرسه مسائل سیاست آب در ایران، دهمین نشست خود با محوریت مسائل آب در کشور را به موضوع «نقش همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای غربی برای حل بحران آب» اختصاص داد. موضوعی که چهارشنبه شب در نشستی آنلاین مورد بررسی قرار گرفت و ابعاد مختلف آن توسط الکس وطن‌خواه؛ دبیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه تحلیل شد. هر چند وطن‌خواه به گفته خود تخصصی در زمینه آب ندارد اما مسئله آب را در منطقه خاورمیانه به ویژه در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس با رویکرد ژئوپلیتیک بررسی کرد. او گفت: «اگر کشورهای خاورمیانه مسئله آب و تغییر اقلیم را جدی بگیرند، به این نتیجه می‌رسند که همکاری منطقه‌ای در حل این مسائل حرف اول را می‌زند» او در مورد همکاری بین کشورهای منطقه برای مواجهه با مسئله آب بر این باور است که نیازی به همکاری همه‌جانبه و صد درصد کشورها با یکدیگر نیست: «کشورها هم می‌توانند رقابت‌های اقتصادی خود را حفظ کنند و در جایی که منافعشان اقتضا می‌کند به دنبال همکاری باشند»

«آب خلیج فارس همین حالا هم به میزان زیادی شور شده و هر روز شورتر می‌شود و این یک واقعیت است. اگر این روند ادامه پیدا کند سوالی که پیش می‌آید این است که اصولا شیرین کردن آب امکان‌پذیر خواهد بود یا خیر؟» این جملات چکیده صحبت‌هایی بود که دبیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه در نشست «نقش همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای غربی برای حل بحران آب» مطرح کرد. وطن‌خواه با مرور تجاربی که کشورهای مختلف در زمینه توجه به منافع مشترک در حوزه محیط زیست و آب داشتند، به ضرورت همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای حاشیه خلیج فارس اشاره کرده و گفت: «کشورهای منطقه عمیق‌ترین و بزرگترین مشکلات را در تغییرات آب‌وهوایی در دنیا شاهد هستند. این موضوع توجه به این نکته را ضروری می‌کند که اگر کشورهای خاورمیانه مسئله آب و تغییر اقلیم را جدی بگیرند، به این نتیجه می‌رسند که همکاری منطقه‌ای در حل این مسائل حرف اول را می‌زند. اینکه هر کشوری راه حل مستقل خود را داشته باشد از نظر فنی در این حوزه نتیجه‌بخش نیست و این کشورها برای آینده -اگر تمام رقابت‌های سیاسی را هم کنار بگذارند- باید به فکر همکاری باشند، این به معنای آن نیست که از فردا همه مشکلات را کنار بگذارند و آشتی کنند. اما لازم است این واقعیت را بپذیرند که در چارچوب مسایل محیط زیستی نیاز به همکاری حداقلی دارند»
موضوع شیرین‌سازی آب دریا به ویژه در خلیج فارس، سیاستی است که در دولت سیزدهم به شکلی جدی‌تر دنبال می‌شود و به رغم تمام انتقاداتی که فعالان محیط زیست و کارشناسان اقتصاد و منابع آب به این رویکرد دارند، همچنان توسط بدنه اجرایی کشور در حال پیگیری است. یکی از موضوعاتی که مدافعان این رویکرد مطرح می‌کنند این است که کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس از این فرصت استفاده می‌کنند و ایران سهمی در این بهره‌برداری ندارد. وطن‌خواه با اشاره به تبعات این رویکرد در میان کشورهای منطقه می‌گوید: «ایران به تازگی وارد مقوله شیرین‌سازی آب دریا شده است، چرا که تاکنون نیازی به بهره‌برداری این منبع نداشته و احساس نکرده است. رودخانه‌ها و منابع آبی دیگر در داخل سرزمین داشته که نیاز آبی کشور را تامین می‌کردند و به همین دلیل دیرتر وارد این حوزه شده است، اما کشورهای دیگر خلیج فارس مثل قطر و عربستان و امارات چندین سال است که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند» بر اساس آمارهایی که وطن‌خواه در خصوص بهره‌بردای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ارائه می‌دهد 50 درصد از مجموع آبی که در دنیا شیرین می‌شود را کشورهای حاشیه خلیج فارس شیرین می‌کنند. این کشورها 90 درصد آب مورد‌نیاز خود را از همین طریق تامین می‌کنند. این نشان می‌دهد که موضوع امنیت آب چقدر برای آنها مهم است. به باور وطن‌خواه: «در کشورهای خلیج فارس وابستگی به آب یک مسئله امنیتی است»
اما موضوع شیری‌سازی آب به ویژه در خلیج فارس محدودیت‌هایی دارد که وطن‌خواه با استناد به سخنان و اظهارات کارشناسان این محدودیت‌ها را اینطور مطرح می‌کند: «شیرین‌سازی آب به مرور زمان سخت‌تر می‌شود و هزینه آن افزایش پیدا می‌کند، چرا که در فرآیند شیرین‌سازی و بهره‌برداری از آب، به مرور آب شورتر شده و علاوه بر هزینه محیط زیستی هزینه شیرین‌سازی آن هم بالا می‌رود.در حال حاضر 8 تا 10 کارخانه شیرین‌سازی آب دریا در عربستان و امارات فعالیت می‌کنند. بهره‌برداری از این آب در هر مرحله فراورده‌هایی تولید می‌کند که وقتی به دریا بازمی‌گردد تبعات مخرب محیط زیستی به دنبال دارند و آثار مخربی هم در اقتصاد به جا می‌گذارند، از تاثیر بر جریان ماهیگیری تا مسائل دیگر» او به مذاکراتی که با مقامات کشورهای حاشیه خلیج فارس داشته اشاره کرده و می‌گوید: «در این صحبت‌ها بر این موضوع تاکید داشتیم که خلیج فارس چندان بزرگ نیست و اگر قرار باشد که آب آن استخراج شده و شیرین شود، و بعد با نمک بیشتر دوباره وارد خلیج فارس شود، هم محیط زیست در معرض خطر قرار می‌گیرد و هم در زمانی محدود امکان این بهره‌برداری برای کشورها فراهم خواهد بود. یک خلیج فارس بیشتر وجود ندارد و اینکه کشورهای این منطقه بخواهند بهترین تکنولوژی را وارد کنند و آب را طوری شیرین کنند که صدمه‌ای که به خلیج فارس وارد می‌شود کمتر باشد. تفاوتی در نتیجه کار ندارد. چرا که ایران تحریم است و برای بهره‌برداری از آب دریا ممکن است بخواهد از تجهیزات قدیمی‌تر استفاده کند که به این اکوسیستم صدمه می‌زند. در هر حال شیرین کردن آب دریا در آینده با این شیوه‌ای که در دو دهه اخیر اتفاق افتاده، شدنی نیست. آب خلیج فارس همین امروز هم شور شده و هر روز شورتر می‌شود و این یک واقعیت است و اگر این روش ادامه پیدا کند سوالی که پیش می‌آید این است که اصولا شیرین کردن آب امکان‌پذیر است یا خیر؟ این موضوع مربوط به دو سال یا پنج سال بعد نیست، در آینده دورتری مطرح است اما بالاخره سوالی است که پیش می‌آید»
وطن‌خواه در ادامه سخنان خود به ورود ایران به این حوزه اشاره کرده و می‌گوید: «موضوعی که از دیدگاه کشورهای عربی خلیج فارس و جامعه بین‌المللی مهم است، این است که ورود ایران به موضوع شیرین کردن آب دریا چه اثری در منطقه خواهد داشت. باید به این نکته توجه کنیم که ایران بیشترین جمعیت را -حدود 85 میلیون نفر- در مقایسه با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد. کشورهای عربی خلیج فارس جمعیت بسیار کمتری دارند، اقتصاد رشد بسیاری در دهه‌های اخیر داشته مصرف آب آنها نیز افزایش پیدا کرده است. اگر ایران با این شرایط و با این حجم از نیاز آبی بخواهد به این موضوع ورود کند، می‌تواند تعادل این فرایند را به هم بزند. کشورهای خلیج فارس هم نمی‌توانند در مقابل این موضوع واکنشی نداشته باشند. اگر ایران تبدیل به بازیگر بزرگتری در این بازی شود، آنها اثر کارهای ایران را خواهند دید» از این منظر می‌توان به ضرورت همکاری‌های منطقه‌ای به ویژه در حوزه آب و محیط زیست اشاره کرد، موضوعی که وطن‌خواه در بخش دیگری از سخنان آن بر آن تاکید داشت. او معتقد است: « مشکلات محیط زیستی می‌تواند تبدیل به مشکلات امنیتی شود» و به چالش‌هایی که بین ایران و عراق و افغانستان در خصوص موضوع آب به وجود آمده اشاره کرده و می‌گوید: «از 17 کشور جهان که کمبود جدی آب دارند، 12 کشور در خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارند. تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس جزو این 12 کشور هستند. قطر بدترین وضعیت را از نظر امنیت آبی در منطقه دارد، ایران در این رده‌بندی چهارمین کشور است. با نگاه به این آمار متوجه می‌شویم که تمام کشورهای خلیج فارس در زمینه امنیت آبی مشکل جدی دارند. به این مشکل باید خشکسالی و تغییر اقلیم را هم اضافه کرد. با بررسی مجموع این مسائل به این نتیجه می‌رسیم که نمی‌شود فقط از محیط زیست صحبت کنیم و بخواهیم از آن حمایت کنیم و بخش‌های دیگر را مستقل از این موضوع تلقی کنیم، همه این مسائل به هم مربوط هستند. این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که همکاری در این حوزه، مسئله محیط زیست، مسئله امنیت آب، تولید آب برای کشورهایی که در خلیج فارس هستند، یک ضرورت است» او با اشاره به تجربه اروپا در زمینه همکاری‌های منطقه‌ای می‌گوید: «بعد از جنگ جهانی دوم شکل گیری همکاری بین کشورهایی مثل فرانسه و آلمان سخت بود. اما آنها روی همکاری برد-برد تمرکز کردند و حالا بعد از چند دهه می‌‌بینیم که آلمان و فرانسه دو کشور اقتصادی مهم اروپا هستند. در خاورمیانه موضوع محیط زیست و دسترسی به آب هم برای ایران و هم برای کشورهای عربی خلیج فارس موضوع مهمی است و می‌تواند زمینه همکاری‌های منطقه‌ای باشد» وطن‌خواه معتقد است موضوعی مانند همکاری‌ در زمینه مسائل محیط زیستی خطر چندانی برای کشورها ندارد و همه می‌توانند به دنبال یک روند برد-برد باشند و هم از نظر واقعیت‌هایی که منطقه با آن مواجه است و هم از این نظر سیاست‌های کلی منطقه این یک فرصت است.

به اشتراک بگذارید:





پیشنهاد سردبیر

مطالب مرتبط

نظر کاربران

حمید بابایی

سلام دوستان خوبم خدایی خود شما این مطلبی رو که منتشر شده رو یکبار مطالعه کردین ؟؟!!!! هر مطلبی که صرفا در مورد آب باشد پیام ما آن را انتشار میدهد!!! آقای الکس ناخودآگاه به موضوع منابع مشترک اشاره می کند، و کشور ایران را در زمره کشورهای حاشیه خلیج قرار داده و هدف مدیران را آگاهانه و یا ناآگانه متمرکز بر شیرین سازی آب می کند !!! عنوان مطلب این موضوع را به ذهن متبادر می کند که منبع تامین آب در خاورمیانه یک منبع مشترک بنام خلیج فارس است !!! که اگر کشور ایران برداشت نکند مابقی کشورها منبع را تهی خواهند کرد. ......

پاسخ دادن به حمید بابایی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *