از اصفهان خبر رسیده که اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان به تازگی نصب جان‌پناه در بخش‌هایی از پل تاریخی خواجو را آغاز کرده است و شماری از کارشناسان درباره کارایی این طرح تردید کرده‌اند. حالا این پرسش مطرح است که آیا میراث شهر تاریخی اصفهان با پرونده پرحاشیه جدیدی روبه‌رو شده است؟

بنا به گزارش خبرگزاری مهر، چهار سال پس از اجرای طرح جان‌پناه در پل تاریخی سی و سه پل، اداره میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان علی‌رغم نگرانی‌ها و تردید برخی فعالان میراث فرهنگی و کارشناسان درباره این پروژه با همکاری سازمان عمران شهرداری اصفهان در حال حصار‌کشی در بخش‌هایی از پل به منظور ایمنی گردشگران است. حالا هفده دهانه از یال جنوب شرقی پل خواجو به منظور نصب جان‌پناه در دهانه‌های بالایی پل به محیط کارگاهی تبدیل شده تا قسمت‌هایی از آن ‌که امکان سقوط افراد در آن محل‌ها وجود دارد ایمن شود و پشت هر ستون یک میله با سیم بکسل نصب و از طرفی کف، پی‌ها و جداره‌ها به‌ویژه قلوه‌گاه‌های پل بازسازی شود.
پیش‌تر علیرضا ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان به رسانه‌ها گفته بود که طرح جان‌پناه در پل خواجو، کمترین آسیب بصری را خواهد داشت و جان افراد و گردشگران نیز به خطر نمی‌افتد.
یک کارشناس میراث فرهنگی نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها مدعی شد که شواهد بصری حکایت از نصب جان‌پناه‌هایی بر روی پل تاریخی خواجو در دهه‌های قبل دارد و این طرح چندبار در شورای فنی میراث فرهنگی اصفهان مطرح و انواع و اقسام جان‌پناه‌ها و معایب و محاسن آنها برای پل خواجو بررسی شده است.

علیرضا جعفری زند، پژوهشگر تاریخ و باستان‌شناس اصفهانی: در طول تاریخ هیچگاه جان پناهی به این شکل روی پل‌های تاریخی وجود نداشته و در مدت حدود ۴۰۰ سال که از روی پل خواجو رفت و آمد می‌شده و اتفاقی هم رخ نمی‌داده‌ است

در همین پیوند علیرضا جعفری زند، پژوهشگر تاریخ و باستان‌شناس اصفهانی به مهر می‌گوید: در طول تاریخ هیچگاه جان پناهی به این شکل روی پل‌های تاریخی وجود نداشته و در مدت حدود ۴۰۰ سال که از روی پل خواجو رفت و آمد می‌شده، اتفاقی هم رخ نمی‌داده‌ است.
او با بیان اینکه جان‌پناه یک پدیده نو است که پیش‌تر نیز در پل تاریخی سی و سه پل اصفهان و با کابل‌کشی اجرا شده، در خصوص جان‌پناه چوبی در قسمت شاه‌نشین پل خواجو می‌گوید: قسمت شاه‌نشین پل از ابتدا این جان‌پناه را داشت زیرا اصلاً برای نشستن طراحی شده بود و شاه عباس دوم و همراهان او برای مراسم جشن آب‌پاشان که در تیرماه برگزار می‌شد و امثال این جشن‌ها در این قسمت پل حضور می‌یافتند اما خود پل خواجو در طول تاریخ هرگز جان‌پناه نداشته است.
این پژوهشگر تاریخ و باستان‌شناس می‌افزاید: جان‌پناه یک پدیده نو است و زمانی‌که میراث فرهنگی خواست این طرح را در سی و سه پل اجرا کند مخالفت کردیم که اجرا نشود اما در پاسخ گفتند از کابل‌های بی‌رنگ استفاده می‌شود که دیده نشود؛ در پل خواجو هم مشابه سی و سه پل تصمیم دارند کابل‌های بی‌رنگ استفاده کنند.
جعفری زند درباره تأثیر سیم‌کشی‌ها بر ظاهر و معماری پل خواجو، می‌گوید: دوگانگی اداره میراث فرهنگی را در این زمینه درک نمی‌کنم زیرا در مورد یک خانه یا یک اثر تاریخی ثبت شده، می‌گویند هر گونه دخل و تصرف در این اثر تاریخی غیر قانونی است و مجازات و حد دارد اما خود میراث فرهنگی روی اثر تاریخی چون پل خواجو که میراثی ثبت شده است، دخل و تصرف می‌کند؛ البته می‌دانیم که فشار ارگان‌های دیگری مانند شهرداری و‌… روی این جریان است و میراث فرهنگی اینجا تسلیم می‌شود.

محمد حسین ریاحی، پژوهشگر تاریخ و تمدن ایرانی و اسلامی با اشاره به اینکه پل خواجو و پله‌های آن در سال‌های گذشته نیز مرمت و ترمیم داشته، عنوان می‌کند: همه این موارد درباره پل خواجو باید با هم لحاظ شود زیرا امروزه برای حفظ آثار و بناهای تاریخی شیوه‌ها و روش‌های مختلفی وجود دارد که بدون اینکه به شاکله پل خدشه‌ای وارد شود می‌توان امنیت افراد را نیز تضمین کرد

اگرنه میراث فرهنگی خوب می‌داند که دخل و تصرف کردن در یک اثر تاریخی آن‌هم با متریال (مصالح) جدید، غیر قانونی است، طبق همان شرایط ثبت اثر تاریخی که پل خواجو و سی و سه پل ثبت شدند. بنابراین درک نمی‌کنم چگونه قانون تحت عنوان اینکه ممکن است افرادی از پل‌ها سقوط کنند، نقص می‌شود در حالی که در طول تاریخ و طی ۴۰۰ سال این پل به همین شکل بوده و اتفاقی هم رخ نمی‌داد.
به گفته این باستان‌شناس همه جا این شرایط وجود دارد و در بناهایی که احتمال خطراتی وجود دارد به صورت پیشگیرانه تمهیداتی انجام می‌شود که اتفاقی نیفتد اما اینکه سازه‌ای را به پل‌های تاریخی اضافه می‌کنند در واقع اصالت بنا را از بین می‌برد. «در قسمت فوقانی سی و سه پل، بالای دیوارهای پل، محل عبور و مرور بوده و در آنجا یک جان‌پناه حدود ۶۰ سانتیمتری به صورت مشبک‌کاری آجر در قدیم وجود داشته که تا اواخر دوره قاجار هم بود و پس از آن به دلایلی برداشته شد و امروزه کسی بالای پل نمی‌رود زیرا درهای ورودی بسته شدند زیرا فکر می‌کردند آن راهرو باریکی که بالای پل وجود دارد برای عبور و مرور ساخته نشده است. وضعیت اکنون پل خواجو همین است، بخش‌های پل همواره به همین شکل و بدون جان‌پناه بوده و با وجود اینکه همه این سال‌ها که می‌خواستند طرح جان‌پناه را روی پل تاریخی خواجو اجرا کنند، مخالفت کردیم اکنون درحال اجراست.»
محمد حسین ریاحی محقق و پژوهشگر تاریخ و تمدن ایرانی و اسلامی با بیان اهمیت حفظ ظاهر و شکل اصلی بناهای تاریخی در جذب بیننده و علاقه‌مندان، می‌گوید: «پل‌های تاریخی اصفهان به ویژه پل خواجو که قدمت آن به دوره شاه عباس دوم و بیش از ۳۵۰ سال پیش می‌رسد به عنوان یک اثر فاخر بین پل‌های تاریخی ایران می‌درخشد. این پل در ادوار مختلف محل رفت و آمد و مورد توجه مردم بود؛ مسیر ارتباطی بوده بین اصفهان و بزرگترین مزارات این شهر یعنی تخت فولاد و مردم از این طریق به آن سمت رودخانه می‌رفتند و در دوره‌ای نیز وسایل نقلیه از روی پل خواجو تردد می‌کردند که متوقف شد زیرا به استحکام و زیبایی بنا آسیب می‌زد.»
به گفته این استاد دانشگاه اصفهان، گاهی مشاهده می‌شد که رفتار برخی از عابران جلوه‌های زیبای این بنای تاریخی را مخدوش می‌کرد، مانند یادگاری‌نویسی با اسپری و‌… که این‌ها زیبایی و ظرافت اثر را تهدید می‌کرد؛ از این رو با توجه به اقتضای زمان لازم است کارهایی صورت گیرد که در عین حال که میراث‌های ارزشمند فرهنگی و بناهای تاریخی حفظ شود مشکلی برای عابران نیز ایجاد نشود.
ریاحی تصریح می‌کند: بسته به دانش، فرهنگ و سن افراد از جمله کودکان و نوجوانان ممکن است گاهی بی‌مبالاتی کنند و با توجه به ارتفاعی که وجود دارد از پل به رودخانه سقوط کنند و این مسئله نیز نگرانی‌هایی را به وجود می‌آورد اما اعتقاد دارم اگر هر کاری قرار است جان‌پناه پل خواجو صورت گیرد باید منطبق با حفظ سازه، نما، استحکام پل و عدم خدشه به بنا باشد و در عین حال حفظ جان و امنیت عبور و مرور نیز تضمین شود.
پژوهشگر تاریخ و تمدن ایرانی و اسلامی با اشاره به اینکه پل خواجو و پله‌های آن در سال‌های گذشته نیز مرمت و ترمیم داشته، عنوان می‌کند: همه این موارد درباره پل خواجو باید با هم لحاظ شود زیرا امروزه برای حفظ آثار و بناهای تاریخی شیوه‌ها و روش‌های مختلفی وجود دارد که بدون اینکه به شاکله پل خدشه‌ای وارد شود می‌توان امنیت افراد را نیز تضمین کرد.
ریاحی می‌گوید: باید دیدگاه صاحب نظران، دست‌اندرکاران اجرا، مرمتگران و کارشناسان در حفظ امنیت آثار تاریخی و مردم بررسی شود و اجماعی را به‌وجود بیاورد که همه جنبه‌ها را درباره جان‌پناه پل خواجو در نظر گیرد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه راهکارهایی وجود دارد که زیبایی و ظرافت پل را تضمین کند، بیان می‌کند: حفظ بنا، قلوه‌گاه‌های پل، مصالح و آجر و زیبایی و ظرافت اثر باید مورد توجه باشد؛ معتقدم بهترین شیوه باید با یک اتفاق نظر جمعی کارشناسی به وجود آید تا از هرگونه مخاطره در بحث امنیت جلوگیری و البته زیبایی بنای ارزشمند و فاخر خواجو را که از نادر پل‌های ایران است، حفظ کند.
شاه عباس دوم، هفتمین پادشاه صفوی در سال ۱۰۶۰ هجری قمری دستور ساخت پل خواجو را روی بقایای پل حسن بیک از دوره تیموری داد. بر اساس روایات، شاه عباس دوم به‌منظور ایجاد راه مواصلاتی بین محله خواجو و دروازه حسن‌آباد با تخت فولاد و راه شیراز تصمیم به ساخت این پل گرفت.