|پیام‌ما| «بی‌بی‌شهربانو» هم مثل بسیاری از مسائل دیگر در ایران مصداق آن توصیفی است که دکتر محمد فاضلی می‌گوید؛ «ایران کشور مسائل حل نشده است». حالا «احمد ابوحمزه» ری‌شناس در حالی نسبت به ادامه فعالیت کارخانه سیمان تهران هشدار داده که پیشتر در شورای پنجم نیز اعضای شورا اعلام کرده بودند. اعضای شورای کنونی شهر تهران نیز حرف‌هایی زده‌اند اما آنچه امروز نگران‌کننده است ترک‌هایی است که بقعه بی‌بی‌شهربانو را شکننده‌تر کرده است.

حدود یک سال پس از آنکه حسن خلیل‌آبادی عضو پیشین شورای شهر تهران گفت «در آینده نزدیک از میراث چند هزار ساله تهران و از کوه بی‌بی‌شهربانو تنها یک پوسته باقی می‌ماند»، «احمد ابوحمزه» ری‌شناس و مدرس دانشگاه هشدار داده است «ممکن است بر اثر برداشت بی‌رویه از کوه‌های اطراف، این بنا به‌زودی فرو بریزد».
این در حالی است که «محمد سالاری»، دیگر عضو دوره پنجم شورای شهر تهران نیز ۲ بهمن ۱۳۹۹ به «پیام ما» گفته بود«برداشت‌های معادن باعث ایجاد کودهای پرخطر شده که باعث لطمه به محیط زیست می‌شود و ناامنی بسیاری زیادی برای شهروندان و گردشگران ایجاد می‌کند.»
اینک ابوحمزه در گفت‌وگو با ایسنا از وضعیت بقعه بی‌بی شهربانو انتقاد کرد و گفت: بیش از یک ماه است تصاویری از تَرک‌های بقعه بی‌بی شهربانو منتشر شده است. در اسفند سال گذشته نیز در بازدید کمیته میراث ‌فرهنگی شورای شهر تهران از این بقعه، اعلام شد که بقعه بی‌بی شهربانو در حال تخریب است و هشدارهایی درباره آن داده شد، اما هنوز هیچ گزارش و اقدامی برای نجات و حفاظت این بقعه انجام نشده است. باید نتایج گزارش‌های کارشناسان اعلام شود تا هر چه سریع‌تر اقداماتی برای بقعه انجام شود. از فرمانداری ری هم تقاضا دارم به این مسئله ورود کند؛ چرا که این اثر ملی هزار ساله که برای همه ایران است، درحال از بین رفتن است.
او در توضیحات خود درباره این موضعیت تاریخی در جنوب تهران افزود : بی‌بی شهربانو به عنوان یک بقعه تاریخی که حدود هزار سال قدمت دارد، در سال ۱۳۱۵ و ۱۳۵۶ ثبت ملی شده است، وقتی بنایی ثبت ملی شده و پرونده ثبتی برای آن تشکیل می‌شود، میراث ‌فرهنگی موظف می‌شود از آن محافظت کند تا خدشه‌ای به آن‌ وارد نشود. حتی اگر این بنا زیر نظر اداره یا سازمان دیگری، مانند سازمان اوقاف مدیریت شود.
این پژوهشگر با اشاره به وظیفه وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری توضیح داد: میراث فرهنگی طبق قانون موظف است از بنای بی‌بی‌ شهربانو حراست کند. بناهای ثبت‌شده در فهرست آثار ملی برای تمام مردم است، مانند بناهای ثبت جهانی که برای تمام جهانیان است و یونسکو برای حفاظت و مراقبت از آن تلاش می‌کند. بی‌بی‌ شهربانو هم یک اثر ملی است که باید درباره آن اقدامات محافظتی انجام شود.
ابوحمزه همچنین با بیان این‌که اطراف کوه بقعه بی‌بی شهربانو را به گونه‌ای خالی کرده‌اند که ممکن است تا چند وقت دیگر فرو بریزد، گفت: میراث‌ فرهنگی نباید اجازه چنین اقداماتی را بدهد. اصلا نباید اجازه انفجاری در اطراف آن را بدهد. این اقدامی است که میراث‌ فرهنگی می‌تواند انجام دهد، اما چرا انجام نمی‌دهد؟ یکی از دلایل این است که فرض می‌کنند با تعطیلی کارخانه سیمان کارگران آن بیکار می‌شوند، در حالی‌که این تصور اشتباهی است. در سال ۱۳۶۳ با نظارت دولت کارخانه سیمان ری را به دلیل آلودگی‌ای که ایجاد می‌کرد، تعطیل کردند و آن را به مکان دیگری منتقل کردند. درباره کارخانه سیمان تهران هم تعطیلی به منظور انتقال و جابه‌جایی آن است.
این پژوهشگر ری افزود: درباره معادن کارخانه سیمان هم درست است که وزارت صمت مجوز آن را صادر کرده، اما این مجوز به معنای آن نیست که در کنار بقعه و آثار تاریخی، اقدامات مربوطه انجام شود. در پرونده ثبتی سال ۱۳۵۶ بقعه بی‌بی شهربانو مشخصا آمده است «هیچ‌گونه انفجاری اطراف این بقعه انجام نشود»، اما به این نکته توجهی نشده و برداشت‌هایی صورت گرفته که تا زیر بقعه انجام شده است.

احمد ابوحمزه‌، ری‌شناس: بی‌بی شهربانو به عنوان یک بقعه تاریخی که حدود هزار سال قدمت دارد، در سال ۱۳۱۵ و ۱۳۵۶ ثبت ملی شده است، وقتی بنایی ثبت ملی شده و پرونده ثبتی برای آن تشکیل می‌شود، میراث‌فرهنگی موظف می‌شود از آن محافظت کند تا خدشه‌ای به آن‌ وارد نشود. حتی اگر این بنا زیر نظر اداره یا سازمان دیگری، مانند سازمان اوقاف مدیریت شود

او همچنین در بخش دیگری از تحلیل خود درباره وضعیت آثار تاریخی ری تأکید کرد: به غیر از بقعه بی‌بی شهربانو بناهای دیگری مانند مقبره اینانج، برج نقاره‌خانه و قلعه حمزه در این محوطه قرار گرفته‌اند. به دلیل این مجموعه بناهای تاریخی، باید میراث‌ فرهنگی درباره فعالیت کارخانه سیمان تصمیم‌گیری کند، اما میراث‌ فرهنگی یا تعارف می‌کند و یا نمی‌خواهد وارد این قضیه شود.
ابوحمزه به مشکلات محیط زیستی که بر اثر فعالیت کارخانه سیمان در محدوده کوه بی‌بی شهربانو رخ داده است، اشاره کرد و گفت: علاوه‌بر آسیب‌های میراث‌ فرهنگی، انفجارهای معادن و کارخانه، آلودگی‌های محیط زیستی نیز به وجود آورده است. در این محوطه، پرندگان شکاری همچون عقاب و قرقی می‌زیستند که چند سالی است اثری از آنها نیست. همچنین این فعالیت‌ها موجب ایجاد گرد و غبارهای زیادی در این منطقه شده است که باعث مشکلات تنفسی و ریوی برای مردم ساکن در این محدوده شده است.
این ری‌شناس همچنین به اهمیت تولید و رشد اقتصادی اشاره کرد و افزود: این‌که کارخانه‌ای باید فعالیت داشته باشد و صنعت در حال رشد باشد، کاملا درست و منطقی است، اما این فعالیت نباید به ضرر مردم، میراث‌ فرهنگی و محیط زیست باشد. در یکی از مقالات مهدی دانشیارـ‌استاد دانشگاه‌ـ به مضرات دیگر کوه‌خواری‌های ری اشاره شده و این فرضیه را مطرح کرده است که اگر کوه‌ بی‌بی شهربانو و کوه‌های اطراف آن بر اثر برداشت‌های بی‌رویه از بین بروند، موجب زمین‌لرزه در تهران می‌شود.

ابوحمزه به مشکلات محیط زیستی که بر اثر فعالیت کارخانه سیمان در محدوده کوه بی‌بی شهربانو رخ داده است، اشاره کرد و گفت: علاوه‌بر آسیب‌های میراث‌ فرهنگی، انفجارهای معادن و کارخانه، آلودگی‌های زیست محیطی نیز به وجود آورده است. در این محوطه، پرندگان شکاری همچون عقاب و قرقی می‌زیستند که چند سالی است اثری از آنها نیست

این کارشناس تاریخ همچنین به وضعیت ثبت حریم منظری بی‌بی‌ شهربانو انتقاد کرد و گفت: ثبت حریم منظری برای بسیاری از بناها و آثار تاریخی خیلی راحت انجام می‌شود، اما نمی‌دانم چرا حریم کوه و بقعه بی‌بی شهربانو تا امروز ثبت نشده‌ است؟ تعیین حریم برای این محوطه می‌تواند جلوی فعالیت معادن و کارخانه را در اطراف آن بگیرد و از چنین وضعیتی که امروز به وجود آمده، جلوگیری می‌کرد. باید هرچه زودتر این حریم مشخص شود و جلوی فعالیت‌های کارخانه سیمان را در اطراف این بقعه بگیرند. محیط‌ زیست هم باید در این زمینه اقداماتی انجام دهد. باید درباره این موضوع حساسیت نشان دهند و مدام درباره آن تذکر داده شود تا بلکه اقدامی انجام شود.
بیش از یک ماه پیش تصاویری از گنبد بی‌بی شهربانو در شهر ری منتشر شد که نشان می‌داد ترک‌های عمیقی روی این گنبد ایجاد شده است. فعالیت کارخانه سیمان و انفجارهای پی‌درپی در کوه بی‌بی شهربانو را دلیل این اتفاق دانسته‌اند. در پی این اتفاق بسیاری از میراث‌دوستان بر این عقیده بودند فعالیت‌های کارخانه سیمان باید در این محوطه تاریخی متوقف شود تا بیش از این خسارتی به کوه و گنبد بی‌بی شهربانو وارد نشود.
احمد علوی، رئیس کمیته میراث ‌فرهنگی شورای شهر تهران، پیش از این نیز به ایسنا گفته بود: راهکار جلوگیری از ادامه فعالیت کارخانه سیمان در کوه بی‌بی شهربانو ثبت منظر فرهنگی آن است و این اقدام می‌تواند به وضعیت موجود خاتمه دهد، اما متاسفانه مدت‌هاست این موضوع در وزارت میراث به نتیجه نرسیده است.
طبق آخرین اظهارات نوروز تقی‌پورـمدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری ری‌ـ قرار است گنبد بی‌بی شهربانو با توجه به تخریب‌هایی که داشته، با مشارکت سازمان اوقاف، اداره میراث‌فرهنگی ری و کارخانه سیمان مرمت و ساماندهی شود و این در حالی است که او درباره ادامه فعالیت کارخانه سیمان به ایسنا گفته بود: کارخانه با مجوزی که به آن داده‌اند، در حال فعالیت است. برای ادامه فعالیت آن باید مسئولان رده‌های بالاتر ورود کنند و همه ابعاد را برای ادامه فعالیت این کارخانه در نظر بگیرند. ما به این کارخانه مجوز ندادیم و با این مجوز موافقت هم نکرده بودیم که تصمیم‌گیرنده باشیم. هر سازمانی که به آن مجوز داده باید برای فعالیت‌های این کارخانه تصمیم بگیرد و یا باید و نبایدهایی برای آن تعریف کند.
یادگار دوران ساسانی همچنان جولانگاه کامیون‌هایی است که از بدنه‌اش خاک می‌برند تا چرخ تولید سیمان بچرخد غافل از آنکه کوه بی‌بی شهربانو واقع در منطقه ۲۰ تهران – شهرری توخالی شده و و چه بسا مدتی دیگر تنها پوسته‌ای از آن باقی می‌ماند.
چهارم مهر امسال در روزنامه «پیام ما» از نوروز تقی‌پور، وعده مدیرکل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهر ری نوشتیم که گفته بود: شنبه آینده در جلسه‌ای با کارخانه سیمان و سازمان اوقاف درباره بقعه بی‌بی شهربانو تصمیم‌گیری‌ نهایی می‌شود. اما آنچه اینک موجب شده صدای ابوحمزه هم درآید عمل نکردن به همین وعده‌ها است. اوایل شهریورماه ۱۴۰۱ تصاویری از گنبد بی‌بی شهربانو در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد روی گنبد ترک‌های عمیقی برداشته است. کارشناسان معتقدند این ترک‌ها ناشی از انفجارهای پی‌در‌پی معادن و فعالیت‌های کارخانه سیمان ری در عرصه و حریم این بقعه است که سال‌هاست درباره خطرات و آسیب‌های آن هشدار داده می‌شود.
در همین حال موضع‌گیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره فعالیت کارخانه سیمان تهران و برداشت خاک از کوه بی‌بی‌شهربانو قابل تأمل است. اواخر فروردین امسال وقتی «احمد صادقی» رئیس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای اسلامی شهر تهران از میزان بهره‌برداری کارخانه سیمان تهران از کوه «بی‌بی‌شهربانو» در شهرستان ری گفته بود، رئیس اداره محیط زیست این شهرستان گفت: تاکنون گزارشی مبنی بر تخلف این مرکز به دست ما نرسیده و برداشت از این کوه طبق مجوز دریافتی است.