سرطان، بیماری‌ای که محصول زندگی در کلان‌شهرهای آلوده و مروّج سبک زندگی فست‌فودی، پراسترس و درگیر مشکلات اجتماعی و اقتصادی است؛ حالا گریبان‌گیر بزرگسالان زیر 50 سال شده است. طبق آمارهای جهانی قاره آسیا بیشترین میزان مبتلایان و موارد جدید ابتلا به سرطان را در خود جای داده است. همچنین طبق آمار آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان زیر نظر سازمان جهانی بهداشت، ایران به ازای هر 100 هزار نفر حدوداً 381 مورد ابتلا به سرطان در بین هر دو جنس در 5 ساله منتهی به سال 2020 داشته است. این میزان کشور ما را در منطقه «متوسط خطر» نسبت به سایر کشورها قرار داده است.

نسل‌های آینده در دهه‌های پیش رو بیشتر درگیر سرطان خواهند شد. این نتیجه‌ تازه‌ترین پژوهش محققان آمریکایی بیمارستان زنان بیرگام در بوستون است. طبق این پژوهش از قرار معلوم هر چه به اصطلاح مدرن‌تر شدیم و جلوتر رفتیم، گروه‌های بیشتری از زمان تولد در معرض عوامل سرطان‌زا قرار گرفتند. به بیان دیگر، کسانی که در دهه 60 میلادی به دنیا آمده‌اند نسبت به کسانی که در دهه 50 میلادی متولد شده‌اند، در هنگام تولد بیشتر در معرض عوامل سرطان‌زا قرار گرفته‌اند. بنابراین در مجموع احتمال ابتلای نسل‌های بعدی در دهه‌های آینده به سرطان تا پیش از پنجاه سالگی، افزایش پیدا کرده است.
براساس این پژوهش و بررسی داده‌های جهانی سرطان، تعداد کسانی که در جهان پیش از آغاز میانسالی علائم سرطان زودرس سینه، روده بزرگ، مری، کلیه، کبد و پانکراس و غیره را نشان می‌دهند، به طور چشمگیری افزایش یافته است. روند بروز 14 نوع سرطان مختلف که 8 نوع از آنها مستقیم مربوط به سیستم گوارشی بوده‌اند در بزرگسالان زیر 50 سال از سال 2000 تا 2012؛ افزایشی اعلام شده است. در این خصوص، دکتر محمدرضا قوام نصیری، رئیس انجمن رادیوتراپی و اُنکولوژی ایران همسو با پژوهشگران این مقاله معتقد است غذایی که میخوریم، مستقیم بر باکتری‌های مفید روده ما تاثیر می‌گذارد و احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد. همچنین رئیس انجمن رادیوتراپی و اُنکلوژی ایران در این ارتباط می‌افزاید: «در همه جای دنیا سبک زندگی فست‌فودی و تمایل بسیار زیاد جوانان به مصرف فست‌فود، منجر به تغییر عادات زندگی شده است. از این رو این نوع سبک زندگی به عنوان یکی از موثرترین عوامل بروز سرطان‌ها به‌خصوص از نوع گوارشی شناخته می‌‌شود. به‌علاوه مصرف نان‌های ساندویچی که در تهیه آنها از آرد سفید استفاده می‌کنند، می‌تواند محیط مخاطی روده‌ را تغییر دهد و میکروب‌های مفید بدن را با جهشی از بین برده و زمینه‌ساز بروز سرطان در روده بزرگ شوند. همچنین مصرف روغن‌های ناسالم و بی‌کیفیت، طبخ غذا در دمای بیشتر از 70 درجه سانتی‌گراد، فقدان مصرف سبزیجات خام و میوه‌جات، کمبود ویتامین‌ها از دیگر عوامل بروز سرطان است. از این رو آمار این نوع سرطان نسبتاً در جوان‌ها خصوصاً در دهه چهارم به بعد بیشتر شده است.»

مشکلات متعدد اجتماعی و اقتصادی در کشور، سبک زندگی درگیر با اضطراب روزمره را ترویج و تشدید می‌کند. این مدل به تنهایی از دلایل ضعف سیستم ایمنی و بسترساز سرطان در بین اقشار جامعه و به‌خصوص جوانان است

سرطان، محصول زندگی مدرن
هر چند هنوز بر سر علل بروز سرطان میان محققان توافقی حاصل نشده اما تاکنون محرک‌های عمده بروز این مجموعه بیماری‌ها عبارتند از متغیرهای استرس، آلودگی هوا، تغذیه و به طور کلی سبک زندگی مدرن. این نتیجه‌ای است که تیم تحقیقاتی بیمارستان بیرگام بوستون نیز به آن اشاره کرده است. آنها با مقایسه تومورهای پیش از 50 سالگی و پس از آن، نتیجه گرفتند که تجربیات زندگی از زمان تولد گرفته تا رژیم غذایی، سبک زندگی و وزن در چند دهه اخیر به طور عمده‌ای تغییر کرده و ممکن است عواملی مانند رژیم غذایی و سبک زندگی غربی در شیوع زودهنگام سرطان نقش داشته باشند. براساس این پژوهش از دیگر علل شروع زودرس سرطان نیز می‌توان به مصرف الکل، نوشیدنی‌های شیرین، کم‌خوابی، سیگار کشیدن، چاقی، دیابت نوع 2 و خوردن غذاهای فرآوری شده و بی‌تحرکی اشاره کرد.
آسیا، رتبه اول تعداد مبتلایان به سرطان
براساس داده‌های آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان در سال 2020، از بین 3 میلیون و 312 هزار و 203 نفر موارد مبتلای جدید به سرطان، آسیا با آمار 57.1 درصد مبتلایان به سرطان پیش از 50 سالگی بین هر دو جنس رتبه اول سرطان زودرس را به خود اختصاص داده است. پس از آن به ترتیب اروپا با 13.7 درصد و آفریقا با آمار 12.2 درصد به ترتیب در مقام دوم و سوم جای گرفته‌اند. کمترین میزان بروز سرطان در سنین 0 تا 49 سالگی بین دو جنس نیز مربوط به اقیانوسیه با 1.1 درصد آمار مبتلایان جدید به سرطان زودرس است.
شیب تند ابتلا به سرطان در ایران
داده‌های آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان در طی 5 سال اخیر تا سال 2020، از شیوع سرطان بین 89 هزار و 747 نفر زیر 50 سال بین هر دو جنس در ایران خبر می‌دهد. از این تعداد، 27.1 درصد درگیر سرطان سینه هستند، 10.2 درصد با سرطان خون دست‌وپنجه نرم می‌کنند و 9.2 درصد نیز از سرطان تیروئید رنج می‌برند. بین مردان زیر پنجاه سال در ایران، 31 هزار و 645 نفر درگیر سرطان هستند و شایع‌ترین سرطان بین آنها، ابتلای به سرطان خون با 16.5 درصد است همچنین 58 هزار و 102 نفر از زنان زیر پنجاه سال ایرانی مبتلا به سرطان هستند که از این تعداد 41.8 درصد آنها در چنگ سرطان سینه گرفتار شده‌اند. قوام نصیری، ضمن اشاره به روند افزایشی ابتلا به سرطان در دو دهه اخیر در ایران؛ تشریح می‌کند: «سرطان در 20 سال اخیر طبق آمار معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رو به افزایش بوده است. استرس از جمله مهم‌ترین دلایل ضعف سیستم ایمنی و بسترساز سرطان در بین اقشار جامعه و به خصوص جوانان است. کشور ما که با مشکلات متعدد اجتماعی و اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، سبک زندگی درگیر با اضطراب روزمره را ترویج و تشدید می‌کند. از این رو به طور مثال هرچند سرطان مری در دو دهه اخیر کمتر شده اما متاسفانه موارد ابتلا به سرطان معده بین ایرانیان افزایش یافته است. علت آن هم این است که علائم زودرس این سرطان مشابه سوءهاضمه بوده و در برخی موارد تشخیص آن مشکل است. به‌علاوه حدود 90 درصد ایرانیان مبتلا به انگل هلیکوباکترپیلوری هستند که در معده زندگی‌ و از محیط مخاطی معده تغذیه می‌کند. این انگل به عنوان یکی از عوامل جدی تسریع بروز تومورهای بدخیم سرطانی در معده شناخته می‌شود.»
جغرافیای سرطان ایران در نسل‌های متوالی
به گفته رئیس انجمن رادیوتراپی و اُنکولوژی ایران، موقعیت جغرافیایی در بروز سرطان‌ها تاثیر به‌سزایی دارد. این متخصص سرطان در خصوص پراکندگی انواع سرطان در نسل‌های متوالی در کشور، چنین توضیح می‌دهد: «پژوهش‌های علمی زیادی نشان داده که سرطان‌های دستگاه ادراری به خصوص مثانه در جنوب غربی کشور بسیار متداول است. همچنین سرطان‌های بافت سیستم لنفاوی، در استان اصفهان بیشتر گزارش شده است. سرطان‌های دستگاه گوارش به خصوص مری نیز در کمربند شمالی کشور از استان اردبیل تا خراسان رضوی، شایع‌تر است. به علاوه سرطان معده و مری نیز در ترکمن‌صحرا شیوع زیادی دارد و بررسی‌ها نشان داده که ممکن است این بیماری‌ها بدون علائم کلینیکی در افراد وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که سرطان مری در ترکمن‌صحرا سابقه طولانی دارد و حتی از پیش از انقلاب نیز در این منطقه شیوع داشته است.»
اطلاع‌رسانیِ همواره مهم‌ترین راه مبارزه با سرطان
اطلاع‌رسانی عمومی مداوم و استفاده از نظرات متخصصان در در رسانه‌های جمعی و محبوب مردم می‌تواند ضمن بالا بردن آگاهی، یکی از راه‌های موثر مبارزه و کنترل سرطان باشد. قوام‌نصیری در خصوص راهکارهای مبارزه با سرطان و اطلاع‌رسانی موثر، اضافه می‌کند: «اطلاع‌رسانی موثر باید منسجم، مدیریت شده و مداوم باشد. اینکه ما تنها در هفته‌های سرطان سمینارها و کنگره‌های برگزار کنیم پس از آن جدیت این مسئله را فراموش کنیم، هرگز نمی‌توانیم به شکل تاثیرگذار آگاهی جمعی را نسبت به سرطان افزایش دهیم. بنابراین لازمه برنامه‌ریزی و کنترل سرطان، ایجاد آگاهی و مدیریت منسجم اطلاعات با مشارکت همه اقشار است. آموزش و پرورش نیز در این خصوص می‌تواند نقش مهمی بازی کند و بهتر است در مفاد درسی دانش‌آموزان مبحث بهداشت و سلامتی بدن و سرطان گنجانده شود.»