بهره‌برداری از آزادراه اصفهان به شیراز حالا به لحظات سخت خود نزدیک شده است. این آزادراه که بخشی از آن از پارک ملی و پناهگاه حیات وحش «کلاه‌قاضی» می‌گذرد، در سال‌های گذشته محل مناقشه محیط زیست با سازندگان جاده بوده و در حالی که سال گذشته، مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست طی نامه‌ای به ایرج حشمتی، مدیرکل وقت محیط زیست استان اصفهان بر ضرورت جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه قاضی و خارج کردن مسیر پروژه آزادراه از این منطقه تاکید کرده بود، چند روز قبل معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان از تصویب پروژه در استان خبر داده و گفته: «آزادراه کنارگذر شرق (اصفهان- شیراز) از منطقه حفاظت‌شده می‌گذرد و این در سطح استان مورد تایید اداره محیط زیست هم قرار گرفته است و مراحل اداری را طی می‌کند و در تهران نیز جلسات مقدماتی انجام شده است.» اتفاقی که به گفته حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست «بعید به نظر می رسد». او به «پیام ما» می‌گوید: «استان به تنهایی چنین اختیاری ندارد و هنوز مکاتبه جدیدی با سازمان در اینباره صورت نگرفته است.»

موضوع ساخت آزادراه اصفهان به شیراز از ماه‌های قبل شروع شد؛ زمانی‌که اعلام شد که تا سال 1401 باید آزادراه افتتاح شود و بعد از آن هم مسئولان بسیاری بر تسریع کار تاکید کردند. اما ماجرای ساخت این آزادراه و گره موجود در آن به منطقه‌ای برمی‌گردد که باید از درون پارک ملی و پناهگاه حیات وحش «کلاه قاضی» بگذرد. این پروژه که از سال ۱۳۵۵ طراحی و در سال ۱۳۸۱ عملیات اجرایی آن آغاز شد، از سال ۱۳۸۵ به دلیل مشکلات اعتباری به مدت ۱۰ سال نیز متوقف بوده است. ۵۵ کیلومتر از قطعه‌های یک و دو این آزادراه از تقاطع جاده اصفهان- کاشان تا پل فرودگاه آبان ماه سال گذشته افتتاح شد. قطعه سوم این کنارگذر از جوار باغ رضوان اصفهان تا گردنه لاشتر در غرب پارک ملی کلاه‌قاضی پس از به طول ۳۰ کیلومتر است. سازمان محیط زیست اما با این طرح مخالف بود و سال گذشته هم رضا اقتدار، مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست طی نامه‌ای به ایرج حشمتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان بر ضرورت جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه‌قاضی و خارج کردن مسیر پروژه آزادراه از این منطقه تاکید کرد. در این نامه که آبان ماه پارسال ارسال شد آمده: «اصلاح مسیر آزادراه کنارگذر شرقی اصفهان در داخل محدوده پارک ملی کلاه قاضی مورد تأیید این دفتر است و ضرورت دارد ضمن جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه قاضی (در مسیر مدنظر) اقدام لازم جهت اصلاح و خارج نمودن مسیر پروژه از پارک ملی کلاه‌قاضی صورت پذیرفته و از نتایج این دفتر را مطلع فرمایید.» با این همه ایرج حشمتی دو روز پیش به تهران آمد و بر صندلی معاونت محیط زیست انسانی در پردیسان نشست. در این میان مهران زینلیان، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان هم، پنج روز قبل در حاشیه برگزاری پنجمین جلسه شورای هماهنگی ترافیک استان در سال جاری گفت: «بهره‌برداری از کمربندی غرب باعث حذف حمل و نقل سنگین در محور اتوبان صفه و انتقال این بار ترافیکی به مسیر بعد از سپاهان شهر می‌شود و آزادراه شرق نیز لازم بود در این جلسه مصوب شود؛ بخشی از این آزادراه از منطقه حفاظت‌شده کلاه‌قاضی رد می‌شود و این امر در سال‌های اخیر مورد مناقشه بوده است.»

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان ابراز تاسف از اینکه «بسیاری از جاده‌های استان در گذشته بدون رعایت مسائل محیط زیستی اجرا شده»، گفت که «به‌هرحال در مورد آزادراه شرق شاید به لحاظ گزینه فنی، چاره‌ای نیست که از این منطقه رد شود» و اضافه کرد: با توجه به هماهنگی‌های انجام شده و اینکه آزادراه شرق شریان حیاتی شمال به جنوب کشور محسوب می‌شود و نیز با توجه به اینکه بخش‌های زیادی از این آزادراه بزرگ اجرا شده و فقط این قسمت از آزادراه قفل شده بود، تاکید شد با رعایت همه ملاحظات محیط زیستی اجرا شود

همین حرف‌ها بود که بار دیگر عبور آزادراه از پارک ملی را به میان کشید. او با ابراز تاسف از اینکه «بسیاری از جاده‌های استان در گذشته بدون رعایت مسائل محیط زیستی اجرا شده»، گفت که «به‌هرحال در مورد آزادراه شرق شاید به لحاظ گزینه فنی، چاره‌ای نیست که از این منطقه رد شود» و اضافه کرد: «با توجه به هماهنگی‌های انجام شده و اینکه آزادراه شرق شریان حیاتی شمال به جنوب کشور محسوب می‌شود و نیز با توجه به اینکه بخش‌های زیادی از این آزادراه بزرگ اجرا شده و فقط این قسمت از آزادراه قفل شده بود، تاکید شد با رعایت همه ملاحظات محیط زیستی، مانند خارج از ایران با فنس‌گذاری و احداث تونل‌های زیرگذر برای عبور حیوانات و دوربین‌های مداربسته برای کنترل حفاظت، اجرا شود.»

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان علاوه بر اینها بر لزوم توسعه و رعایت همزمان ملاحظات محیط زیستی تاکید کرد و مدعی‌ شد که اینها در این پروژه اتفاق می‌افتد. او البته خبر داد که اجرای آزادراه کنارگذر شرق (اصفهان- شیراز) مورد تایید اداره محیط زیست هم قرار گرفته است و مراحل اداری را طی می‌کند و در تهران نیز جلسات مقدماتی آن انجام شده است.
درخواست بررسی مجدد نشده است
صحبت‌های اخیر زینلیان اما مورد تایید سازمان محیط زیست نیست. حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست در گفت‌و‌گو با «پیام ما» با تاکید بر اینکه او هم چنین حرف‌هایی را شنیده گفت: «بعید می‌دانم چنین اتفاقی عملی شود چرا که استان‌ها به تنهایی قادر به انجام چنین کاری نیستند و در این مورد مکاتبه جدیدی با سازمان نشده است.»
به گفته او دفتر زیستگاه‌ها به صورت تخصصی این موضوع را در دستور کار خود قرار داده و البته مخالف‌های اصولی هم از سال گذشته مطرح شده است. معاون محیط زیست طبیعی سازمان تاکید می‌کند: «این طرح ملی است و چنانچه مکاتبه جدیدی انجام می‌گرفت، باید جلسه‌ای برای آن برگزار می‌شد که تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده و هنوز درخواست پیگیری مجدد مطرح نشده است و بعید میدانم اداره راه چنین کاری انجام دهد.» او همچنین تاکید می‌کند این جاده و محل عبور آن از سویی و از سوی دیگر میزان تخریبی که ایجاد می‌کند مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته و این در حالی است که پارک ملی کلاه‌قاضی از جمله نقاط بسیار مهم استان اصفهان است.
شورای عالی محیط زیست باید نظر دهد
جلسه شورای هماهنگی ترافیک استان اصفهان و نتایج حاصل از آن، باعث شد تا محیط زیست اصفهان هم واکنش نشان دهد و روز گذشته حسین اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان، مطالب مطرح شده درباره ادامه این پروژه را نادرست و غیرکارشناسی بداند و بگوید: «از حدود ۶ سال پیش مکاتبات و بازدیدهای کارشناسی استانی و ستادی از محل، به عمل آمده و علی‌رغم تفویض صدور مجوز اولیه از معاونت وقت سازمان حفاظت محیط زیست به منظور اعمال حداکثر الزامات محیط زیستی و بهره‌مندی از نظرات کارشناسان متخصص و بی‌طرف با محوریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، در آبان ماه سال گذشته برای تصمیم‌سازی جلسه‌ای با فعالین و متخصصان برون‌سازمانی در محل اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تشکیل و نتیجه آن به شورای ساماندهی مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور ارسال شد. پس از بررسی‌های کارشناسی و فنی موضوع در دفتر تخصصی زیستگاه‌ها و امور مناطق و حسب مصوبات جلسه مورخ ۱۸ بهمن سال گذشته در سازمان حفاظت محیط زیست، مقرر شد در صورت احراز کلیه شرایط حفاظتی و تمهیدات زیست محیطی، موضوع این پروژه برای تعیین تکلیف به بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در این زمینه یعنی شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور ارجاع شود. از جمله مهم‌ترین این شروط این بود که یک مرجع تخصصی بی طرف، یعنی شورای هماهنگی ترافیک استان با دعوت از متخصصان دانشگاهی و مشاورین مستقل پیشنهادهای مطرح شده از قبیل وجود مسیرهای جایگزین را بررسی نمایند که نهایتا در جلسه اخیر این شورا، اینگونه مطرح شد که گزینه جایگزینی برای این آزادراه وجود نداشته و سایر گزینه‌ها به لحاظ ترافیکی و تداخل با سایر کاربری‌ها و عوارض توپوگرافی، امکان اجرا و کارکرد ترافیکی و ضوابط حاکم بر طراحی و اجرای آزادراهی را ندارند.»

معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست می‌گوید:‌ این طرح ملی است و چنانچه مکاتبه جدیدی انجام می‌گرفت، باید جلسه‌ای برای آن برگزار می‌شد که تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده و هنوز درخواست پیگیری مجدد مطرح نشده است و بعید میدانم اداره راه چنین کاری انجام دهد

به گفته او، برای تصمیم‌گیری نهایی، لازم است نتیجه جلسه شورای هماهنگی ترافیک استان به شورای عالی حفاظت محیط زیست که به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود، ارسال شود. بنابراین موضوع گذشتن یا نگذشتن آزادراه از پارک ملی کلاه‌قاضی در حیطه اختیارات استان نیست و در این مورد هنوز در مرجع عالی یعنی شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور تصمیم‌گیری نشده است.
هرچند معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان تلویحا از امکان ازسرگیری کار برای راه‌اندازی جاده در این منطقه خبر داده، اما محیط زیست می‌گوید تا شورای عالی استان‌ها و وزارت راه در این زمینه تایید نهایی را ارائه ندهند کار پیش نخواهد رفت. چرا که پروژه ملی است و پای پارکی ملی در میان است که حیات وحش ارزشمندی را در خود جای داده و علاوه بر این در استانی واقع شده که حالا زخم بی‌تدبیری‌های محیط زیستی بیش از سایر مناطق بر وجودش پیداست. حالا باید منتظر ماند و دید این جلسات چه زمانی برگزار خواهند شد و نتیجه آنها چه خواهد بود.