مطالعه‌ای پیشگامانه برای اولین‌بار میزان سهم و مسئولیت خسارتی را که 160 کشور در طول 50 سال گذشته بر محیط زیست موجب شده‌اند مشخص کرده است. این مطالعه نوانگارانه نشان می‌دهد، ایالات متحده آمریکا و اروپا مسئول بیشترین آسیب‌ها بر محیط زیست جهانی ناشی از استفاده‌ بیش از حد از منابع طبیعی هستند با سهم 74درصد از مصرف مازاد منابع؛ مهمترین عامل در تخریب زیست‌بوم و از دست‌رفتن تنوع زیستی.

 

این تحقیق اولین در نوع خود است که به تجزیه و تحلیل و تعیین مسئولیت 160 کشور در بروز آسیب‌های محیط زیستی در نیم‌قرن گذشته و در بازه زمانی 2017-1970 پرداخته است. بر اساس یافته‌های این تحقیق ایالات متحده آمریکا مقصر اصلی است که ۲۷درصد از مواد خام مازاد در جهان را مصرف می‌کند. پس از آمریکا اتحادیه اروپا و بریتانیا با سهم 25درصدی از مصرف مازاد جهانی قرار دارند. سایر کشورهای ثروتمند مانند استرالیا، کانادا، ژاپن و عربستان سعودی در مجموع مسئول 22درصد از مصرف منابع طبیعی هستند و در حالی که چین با فرا رفتن از مرز پایداری مصرف 15درصدی از منابع را در کارنامه خود دارد، کشورهای فقیرتر در جنوب جهانی در کل فقط 8درصد از سهم مصرف منابع را به خود اختصاص داده‌اند.

کیت راورث، اقتصاددان می‌گوید: معیارهای جدید مانند سهم و مسئولیت کشورها، وضوح اخلاقی محکمی را پیرامون بی‌عدالتی‌های دیرپا و پایدار بین شمال و جنوب جهانی به ارمغان می‌آورد. مسئولیت غیرقابل انکار ثروتمندترین کشورهای جهان در از بین بردن سیستم‌های حامی حیات در سیاره‌ای که خانه ماست اکنون باید به پرداخت غرامت قابل توجه به کسانی که بدترین آسیب‌ها را دیده‌اند تبدیل شود

بنا بر این مطالعه، «کشورهای با درآمد بالا عاملان اصلی فروپاشی اکولوژیکی جهانی هستند به نحوی که باید فوراً استفاده از منابع خود را به سطوح منصفانه و پایدار کاهش دهند». این مقاله که در مجله‌ Lancet Planetary Health به چاپ رسیده‌ است می‌افزاید، به دلیل بدهی محیط زیستی کشورهای ثروتمند به باقی جهان، «این کشورها باید پیشگام ِکاهش شدید در استفاده از منابع شوند تا از تخریب بیشتر جلوگیری کنند، که این احتمالاً به معنای اتخاذ رویکردهای متحول‌کننده پسارشد و مهار رشد است».
نویسنده اصلی مقاله، پروفسور جیسون هیکل از موسسه علوم و فناوری محیطی (ICTA-UAB) در بارسلونا، می‌گوید که این یافته‌ها چشمگیر و البته نگران‌کننده‌اند. او به گاردین گفت: «همه ما از میزان سهم کشورهای پردرآمد در استفاده بیش از حد از منابع شوکه شدیم. ما انتظار نداشتیم مقدار آن این‌قدر بالا باشد. حال اگر این کشورها می‌خواهند به سطوح پایدار دست یابند، باید استفاده از منابع خود را به‌طور متوسط تا حدود 70درصد نسبت به سطوح موجود کاهش دهند.»
او گفت شواهد نشان می‌دهد که این امر مستلزم آن است که کشورهای ثروتمندی مانند بریتانیا و ایالات متحده «تمرکز بر رشد تولید ناخالص داخلی را به عنوان هدف اولیه و اصلی خود متوقف کنند و در عوض اقتصاد خود را حول رفاه انسان و کاهش نابرابری سازماندهی کنند».
مصرف بیش از حد بر اساس سرانه کشورها: استرالیا در صدر
این تحقیق در تحلیل و ارزیابی خود، مقادیر استخراج داخلی از منابع کشورها و همچنین مواد خام دخیل در جریان تجارت جهانی برای منابعی مانند سوخت‌های فسیلی، الوار، فلزات، مواد معدنی و زیست‌توده را با استفاده از داده‌های پنل منابع بین‌المللی سازمان ملل و محاسبات برون‌یابی وارد کرده‌است.
یانز پوتوچنیک، رئیس مشترک پنل سازمان ملل و کمیسر سابق محیط زیست اتحادیه اروپا، نتایج این مطالعه را «منطقی و درست» توصیف کرد. او گفت: «کشورهای با درآمد بالا هستند که به‌شدت از مرزهای سیاره‌ای فراتر می‌روند. آنها هستند که قواعد بازی اقتصادی و استانداردهای جهانی را تعیین کرده‌اند، از این‌رو باید نشان دهند که قادرند و این اراده را دارند تا در مسیر بازگشت به مرزهای پایداری جلودار باشند.»
کیت راورث، اقتصاددان و از همکاران ارشد مؤسسه‌ تغییرات محیط زیستی دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «دوران جدیدی در مسئولیت‌پذیری جهانی به لطف تحلیل‌های قدرتمندی مانند این گشوده شده ‌است. معیارهای جدید مانند سهم و مسئولیت کشورها، وضوح اخلاقی محکمی را پیرامون بی‌عدالتی‌های دیرپا و پایدار بین شمال و جنوب جهانی به ارمغان می‌آورد. مسئولیت غیرقابل انکار ثروتمندترین کشورهای جهان در از بین بردن سیستم‌های حامی حیات در سیاره‌ای که خانه ماست اکنون باید به پرداخت غرامت قابل توجه به کسانی که بدترین آسیب‌ها را دیده‌اند تبدیل شود.»

آمریکا ۲۷درصد و پس از آن اتحادیه‌ اروپا و بریتانیا با سهم 25درصدی از مصرف مازاد جهانی قرار دارند. سایر کشورهای ثروتمند مانند استرالیا، کانادا، ژاپن و عربستان سعودی در مجموع مسئول 22درصد از مصرف منابع طبیعی هستند و در حالی که چین با فرا رفتن از مرز پایداری مصرف 15درصدی از منابع را در کارنامه خود دارد، کشورهای فقیرتر در جنوب جهان در کل فقط 8درصد از سهم مصرف منابع را به خود اختصاص داده‌اند

فراتر از سهم منصفانه
مطالعه جدید نشان می‌دهد که حدود 44درصد از حدود 2.5تریلیون تن مواد استخراج‌شده در کره زمین توسط کشورهایی استفاده شده ‌است که از سهم منصفانه استفاده از منابع فراتر رفته‌اند. در همین دوره زمانی، 58 کشور از جمله هند، اندونزی، پاکستان، نیجریه و بنگلادش در محدوده پایداری خود باقی مانده‌اند.
به گفته هیکل، استراتژی‌های رشدزدایی می‌توانند زندگی عموم را بهبود بخشند، به شرطی که مردم تولیدکنندگان را ملزم به انجام اقداماتی مانند گسترش حمل‌ونقل عمومی، تعمیر، بازیافت و بازاستفاده از کالاها و نیز پایان‌ دادن به کهنگی درون‌زاد (از کارافتادگی برنامه‌ریزی‌شده) آنها کنند.در اوایل سال جاری، ششمین ارزیابی هیأت بین‌دولتی تغییر اقلیم سازمان ملل درباره سازگاری اقلیمی به مطالعات هیکل و همکارانش اشاره کرد که معتقدند چنین استراتژی‌هایی «تحول اجتماعی کافی برای ضمانت حفظ و افزایش رفاه همراه با کاهش «ردپای محیط زیستی» را ممکن می‌کنند».
یکی دیگر از نویسندگان این گزارش، دکتر اندرو فانینگ از دانشگاه لیدز، تاکید کرد که «همه مردم کشورهای ثروتمند به یک اندازه مسئول تخریب محیط زیست نیستند. [این بدان معناست که] کاهش وابستگی ما به رشد علاوه بر کاهش نابرابری بین کشورها، همچنین به معنای کاهش نابرابری در تجربه زیسته مردم [درون کشورهای ثروتمند] است».

در آخرین گزارش هیأت میان‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) آمده است که نقشه‌راه‌های مهار رشد ممکن است برای ترکیب پیشرفت اجتماعی با استراتژی‌های به لحاظ فنی امکان‌پذیر تعدیل حیاتی باشد.
دکتر جما کرانستون، مدیر تجارت و طبیعت در مؤسسه رهبری پایداری کمبریج، گفت: «اگرچه ایده‌ مهار رشد دارای ظرفیت‌های مناسبی است، اما این نیازمند تغییر الگوی بنگاه‌محوری و تغییر کارایی الگوی مصرف است.»
او همچنین گفت: «کشورها و کسب‌وکارها باید به‌طور یکسان از صرفاً کاهش تأثیر مخرب بر محیط زیست فراتر رفته و در عوض رویکردهای احیاکننده و ترمیم‌کننده‌ای را اتخاذ کنند.»
به گفته‌ دکتر هیکل «نتایج این تحقیق از دو جنبه محافظه‌کارانه است. یکی محاسبه‌ نکردن مازاد مصرف کشورها قبل از سال 1970 و دیگری محاسبه‌ نکردن کم‌مصرفی در دوره‌ مورد مطالعه. اگر به هر یک از این دو مورد هم می‌توانستیم امتیاز دهیم سهم مسئولیت کشورهای با درآمد بالا از آنچه در این تحقیق به‌دست آمده‌است باز بیشتر می‌شد.»

منبع: گاردین و حساب شخصی جیسون هیکل در توییتر
پانویس مترجم:
– Degrowth: مهار رشد یا رشدزدایی جنبشی است که با نقد سیستم سرمایه‌داری جهانی، که به هر قیمتی رشد را دنبال می‌کند، اعتقاد دارد پیگیری مفرط رشد اقتصادی باعث استثمار انسان و تخریب محیط زیست می‌شود. جنبش رشدزدایی فعالان و محققانی را شامل می‌شود که معتقدند به جای سود شرکت‌ها، تولید بیش از حد و مصرف مازاد و افراطی، رفاه اجتماعی و رفاه محیط زیستی را در جامعه باید در اولویت قرار داد.
– :Extrapolation برون‌یابی نوعی تخمین برای مواردی در «فرای محدوده مشاهدات اصلی» برای مقدار یک متغیر بر اساس روابط آن با متغیر دیگر است. برون‌یابی ممکن است به معنی گسترش یک متد باشد، با این فرض که شگردهای مشابهی قابل اعمال است.
– Planetary Boundaries: مرزهای سیاره‌ای مجموعه‌ای از نه محدودیتی است که بشر در درون آن بدون ضربه‌زدن به زیست‌بوم و امکان حیات نسل‌های آینده می‌تواند به رشد و توسعه دست زند. این نه محدوده شامل این موارد است: تخریب لایه ازن در استراتوسفر (لایه پوشن‌سپهر)، ازدست‌رفتن یکپارچگی زیست‌کره و ازبین‌رفتن و انقراض تنوع زیستی، آلودگی شیمیایی، تغییر اقلیم، اسیدی‌شدن اقیانوس، مصرف آب شیرین و چرخه هیدرولوژیکی جهانی، تغییر سیستم زمین، جریان نیتروژن و فسفر به زیست‌کره (بیوسفر) و اقیانوس‌ها، بارگذاری آئروسل (هواپخش: ذرات معلق جامد و مایع‌درگاز) اتمسفر.
Planned/In-Built Obsolescence: کهنگی درون‌زاد یا از کارافتادگی برنامه‌ریزی‌شده عبارت است از خط مشی برنامه‌ریزی یا طراحی فراورده‌ای با عمر مفید محدود تا آن‌که پس از مدت معینی کهنه شود، یعنی از مد یا از کار بیفتد. کهنگی عمدی می‌تواند برای سازندگان سودمند باشد چرا که مصرف‌کنندگان وادار می‌شوند برای ادامه استفاده از فراورده مورد نظر باز آن‌را از همان سازنده (به شکل قطعات یدکی یا مدل تازه‌تر) یا از یکی از رقبایش بخرند که او نیز ممکن است همان مشی کهنگی عمدی را برگزیده باشد. (به نقل از مجله اینترنتی اتوپیا)