پس از مخالفت‌های بسیار و فعالیت طولانی فعالان محیط زیست، سرانجام دستور توقف اجرای پتروشیمی میانکاله صادر شد. این موضوع همین دیروز در نامه‌ای از سوی سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به مدیرعامل شرکت پتروشیمی امیرآباد مازندران اعلام و صدور مجوز این پروژه به انجام مطالعات تکمیلی و تایید سازمان حفاظت محیط زیست منوط شد. این همان موضوعی است که حمید جلالوندی، مدیر کل دفتر ارزیابی محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست بر آن تاکید دارد. او یک روز پیش از این دستور در گفت‌وگو با «پیام ما» گفت که این پروژه در تمامی جوانب اعم از نحوه تامین آب، زدودن فاضلاب و آلودگی خاک و هوا ابهام دارد و حتی محصول تولیدی‌اش نیز به درستی مشخص نیست.

با توجه به اظهار نظر سخنگوی دولت که «پتروشیمی میانکاله بدون مجوز محیط زیست اجرایی نمی‌شود» آیا قرار است برای پتروشیمی میانکاله مجوزی از سوی شما صادر شود؟
صدور مجوز منوط به اطمینان کامل پیدا کردن ما از این است که پتروشیمی هیچ آثار و تبعاتی در محیط اطرافش نداشته باشد. اینطور نیست که مثلا ما به صورت برنامه‌ریزی شده بگوییم مجوز می‌دهیم و یا مجوز نمی‌دهیم. درباره با پتروشیمی امیرآباد مازندران به دلیل حساسیت‌های مکانی که در فاصله حدود ۵کیلومتری میانکاله قرار دارد و همچنین اکوسیستم دریا و منطقه شمال که تا الان هم ممنوعیت داشته، حساسیت‌های ما بسیار بالاست. در طول سال گذشته جلسات کمیته ارزیابی برگزار شده و هنوز به دلیل ضرورت اطمینان یافتن، منجر به صدور مجوز نشده است.
چرا با وجود تاکید چندباره مسئولان ارشد کشور بر لزوم شفافیت فرایند صدور مجوزها، سازمان حفاظت محیط زیست اطلاعات مربوط به طرح ارزیابی آثار محیط زیستی میانکاله را در دسترس عموم قرار نمی‌دهد؟
طرح ارزیابی که مشاور انجام می‌دهد و به سازمان می‌فرستد از همان روز اول هم قابل انتشار است و محرمانه‌ای تلقی نمی‌شود. اما زمانی که کمیته ارزیابی، این طرح را تایید نکند، قابل اتکا نیست. ممکن است تمام بخش‌های این گزارش مورد بازنگری قرار گیرد و تغییر کند.
پروژه‌های زیادی داریم که گزارش ارزیابی‌شان کفایت فنی و علمی برای تصمیم گیری ندارد، در بخشی از پروژه‌ها گزارش‌ها اصلا به سوالات پاسخ نداده است و بخشی نیاز به مطالعات تکمیلی دارد. بنابراین چنین گزارشی معیار و ملاک نیست.
موضع محیط زیست درباره نزدیکی پروژه پتروشیمی به میانکاله چه بوده؟ چه ایراداتی به این طرح وارد شده و آیا این ایرادات برطرف شده‌اند؟
آنها بر اساس شرح خدمات هیات دولت یک گزارش ارزیابی دادند که در آن موضوعاتی حل و فصل شده است. ما با توجه به سند بالادست، مصوبه هیات دولت و تصمیم دولت به استقرار یک پتروشیمی در استان‌های شمالی به این پروژه نگاه کردیم، نه با این نگاه که می‌شود پتروشیمی زد یا خیر.
موضوعات ما چند مورد شامل آب، خاک و هوا است که باید از این‌ها اطمینان‌پذیری پیدا کنیم. در موضوع آب، آخرین سیاست‌ها این است که از طریق آب‌شیرین‌کن نیاز آبی خودشان را تامین کنند. وزارت نیرو مجوز آب‌شیرین‌کن و برداشت ۲۵ میلیون مترمکعب آب از دریا را برای آن‌ها صادر کرده است. اما اگر قرار باشد آب مورد نیازشان از طریق آب‌شیرین‌کن تامین شود، میزان برداشت آب، تخلیه آب شور به دریا و مکان تخلیه باید بر اساس ضوابط معاونت دریایی ما باشد.
به‌طور کلی مجوزهایی برای نصب آب‌شیرین‌کن در دریای خزر برای تامین آب در فلات مرکزی و استان سمنان در نظر گرفته شده که از مشاور خواستیم بر اساس آخرین تصمیمات ارزیابی اثرات تجمعی این موضوع را بر دریا و اکوسیستم میانکاله به ما ارائه دهند.
صاحبان پروژه پتروشیمی درباره فاضلاب پروژه چه توجیهاتی را مطرح کرده‌اند؟
ما در نهایت به این امر رسیدیم که در چرخه مصرف، تولید و فاضلاب و در بخش‌های مختلف این صنعت مجموعا ۱۱۳ مترمکعب در ساعت خروجی فاضلاب خواهد بود که حالا برای این می‌خواهید چکار کنید؟
اول در توضیحاتشان این بود که ما اصلا حوضچه‌ای نداریم و لاگونی نداریم. به هر حال منطقه نزدیک به میانکاله است و پرندگان می‌آیند و به همین دلیل آن‌ها به ما گفتند حوضچه منتفی است ولی بعد در اسناد فنی می‌بینیم که این موارد وجود دارد.
الان نکته بعدی ما روی این موضوع است که برای این ۱۱۳مترمکعب می‌خواهد چه اتفاقی بیفتد؟ آخرین اطلاعاتی که در اسفند و بهمن دادند این بود که بخشی از این فاضلاب را می‌خواهند بسوزانند که خوب اگر این اتفاق بیفتد، مسئله آلودگی‌های هوا چه می‌شود؟ این مسائل زنجیره‌وار به هم وصل هستند.
مشکل اصلی که باعث شده فعلا بخشی از فعالیت در هاله‌ای از ابهام باشد تولید این شرکت است که ما باید با شرکت ملی صنایع پتروشیمی به جمع‌بندی برسیم. این پتروشیمی دو بخش دارد. یک بخش تولید متانول که یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن از گاز طبیعی، تولید متانول داریم که این فرایند در سایر پتروشیمی‌های کشور هم وجود دارد. منتها بخش دیگر این پتروشیمی تبدیل متانول به پروپیلن است که این پروسه‌ای است که ما در کشور نداریم.
ما در تحریم هستیم و دانش فنی کشورهای اروپایی که قبلا تمام پتروشیمی‌های کشور بر مبنای آن شکل گرفته، به ما نمی‌دهند. اما ما هم نمی‌خواهیم پشت تحریم بایستیم و الان یک موسسه پژوهش-فناوری وابسته به شرکت صنایع ملی پتروشیمی است که ادعا کرده دانش فنی معادل داخلی طراحی کرده ولی این موضوع اجرا نشده و هنوز پایلوتش البته با یک سوم کمتر از ظرفیت میانکاله، در اسلام‌آباد غرب این مورد اجرا می‌شود که البته آن هم در مرحله شروع است. بنا به همین امر ما خیلی روی اعداد و ارقام مثلا همین مورد ۱۱۳ مترمکعب فاضلاب اطمینان نداریم.
طرح ارزیابی کی به شما داده شده؟
دو یا سه روز به آخر اسفند ۹۹ داده شده که اصلا گزارش ارزیابی‌اش سال ۱۴۰۰ شروع به بررسی شد . ما از همان موقع‌ می‌گفتیم برای استقرار پتروشیمی در استان‌های شمالی ممنوعیت وجود دارد، تا وقتی که این ممنوعیت را هیات دولت برداشت.
با این اوصاف می‌توان برداشت کرد که مجوزی به این طرح که طبق توضیحات شما همه چیزش مبهم هست، داده نخواهد شد؟
دولت گفته تا مجوز محیط زیست داده نشود، اجرا نمی@شود. ما در مطالعات تکمیلی به مجری و مدیرعامل شرکت اعلام کردیم و گفتیم شما هم باید ارزیابی توان سرزمین انجام دهید و هم ارزیابی تجمعی برای آب‌شیرین‌کن و هم سایر ارزیابی‌ها روی هوا و خاک که باید با مشاور رتبه یک که از سازمان برنامه گرید دارد انجام شود. علاوه بر این یکی از دانشگاه‌های ذی‌صلاح منطقه نیز ناظر بر این مطالعات باشد تا این اطمینان کسب شود.
میانکاله خط قرمز ماست و همین طور که رئیس سازمان محیط زیست هم اعلام کرد به هیچ وجه کوتاه نمی‌آییم. به هر حال دو حالت دارد. در حالت اول دولت مصوبه را بر اساس همین مخالفت‌ها لغو می‌کند که در این صورت مسئله تمام می‌شود. در حالت دوم اگر تاکید بر این باشد که این پروژه مصوبه هیات دولت را دارد، باید نظر محیط زیست کاملا جلب شود و تمام موارد رعایت شود.
محیط زیست در جریان مکان اجرای این پروژه بود؟
بله ولی اشکال این بود که چرا قبل از موافقت کلنگ‌زنی می‌شود، البته من این موضوع را یک نقطه عطف می‌بینم که با توجه به این حساسیت‌ها این نکته دیگر تکرار نشود. ما در گذشته از این قبیل اتفاقات زیاد داشتیم که پروژه‌ها بدون مجوز محیط زیست اجرایی می‌شد و وسط‌های اجرا به ما گزارش ارزیابی می‌دادند. ما گزارش‌هایی تحت عنوان گزارش‌های دارای پیشرفت فیزیکی فاقد مجوز داشتیم. حتی در بودجه‌ای که برای سال ۱۴۰۱ دولت به مجلس داد، ما اعلام کردیم که ۴۱۱ پروژه داریم که تکلیف این‌ها را مشخص کنید و اعتبار ندهید که بیایند مجوز بگیرند. وقتی یک پروژه در ردیف بودجه دولت می‌آید اگر برود و قانونا تصویب شود، پس‌فردا این‌ها می‌گویند قانونی است و باید اجرا شود و مسئله محیط زیست را هم بعدا در نظر می‌گیریم. به هر حال ما تاکید کردیم که باید مجوز قبل از اجرا و در مرحله امکان‌سنجی دیده شود تا بتوانیم تغییرات را اعمال کنیم. بنابراین منتظریم تا ببینیم این مورد به کجا می‌رسد.
آقای جلالوندی، رئیس سازمان محیط زیست اعلام کرده بود که سرسختانه مقابل اجرای پروژه میانکاله خواهد ایستاد اما در هفته‌های اخیر عملیات اجرایی پروژه آغاز شده و درخت‌های غیربومی در منطقه کاشته‌اند. حتی مخالفت دو روز پیش رئیس جمهور هم باعث نشد از کار دست بکشند.
ما در نامه‌ای که در هفته دوم عید دادیم به این موضوع تاکید کردیم. سازمان در معاونت‌ها این موضوع را مطرح کرد و معاونت دریایی هم بازدیدی از منطقه داشت و بعد ما نامه‌ای به این دوستان نوشتیم که حق عملیات اجرایی تا زمانی که مجوز نگرفتید، نخواهید داشت. منتها در آن مقطع هم هنوز پیشرفت فیزیکی شکل نگرفته. شاید می‌خواستند فنس‌کشی کنند و درختی بکارند ولی این احداث پتروشیمی نبوده. به هر حال من در جریان کاشت درخت‌ها نیستم اما اگر مجوز نگیرند، عملا هیچ کاری نباید بکنند و اگر خسارتی هم زدند باید آن خسارت را جبران کنند.