تغییر کاربری جنگل و مرتع؛ راهکاری حفاظتی یا عامل تخریب؟
۲۰ فروردین ۱۴۰۱، ۰:۰۰
رحیم ملکنیا | سالها است که مدیران منابع طبیعی در کشورهای مختلف، به لزوم توجه به نقش جوامع محلی در حفاظت از عرصههای طبیعی، پی برده و در صدد هستند از طریق مشارکت آنها، این عرصهها را حافظت کنند. این نگاه، بیش از هر چیز محصول شکست سیستم مدیریتی تمرکزگرا و تصمیمات بالا به پایین بود. در کشور ما هم، عدم موفقیت در حفاظت از عرصههای طبیعی، در کنار نبود مقبولیت طرحهای مدیریتی از طرف مردم محلی، نگاهها را به راهکار مشارکتی برای حفاظت از طبیعت معطوف کرد. در این میان، برنامههای مشارکتی و استدلالهای مطرح شده در پشتیبانی از این برنامهها، نه تنها با مفهوم اصیل مشارکت و حفاظت مبتنی بر حضور جوامع محلی فاصله دارد، بلکه خود یکی از فاکتورهای تخریبکننده طبیعت است. خلاصه کردن موضوع پیچیده حفاظت مبتنی بر مشارکت به بخشش اراضی ملی برای درآمدزایی جهت تقویت اقتصادی جوامع محلی، تبدیل به راهکار برجسته سازمان سابق جنگلها و مراتع و چشم اسفندیار حفاظت شده است. در واگذاری عرصههای طبیعی تحت عناوین مختلف همچون طرح طوبی، توسعه باغات در اراضی شیبدار، کشت گیاهان دارویی و جنگلکاری اقتصادی، اجرای برنامههای سازمان به شکلی بوده است که نتیجه آن تغییر کاربری و مالکیت عرصه از ترس تخریب است. سابقه زمینخواری و تغییر کاربری در طرح طوبی، آیینهای که میتوان در آن، آینده تمام این طرحها را دید. فارغ از تغییر کاربری، این نگاه از جنبه اکولوژیک قابل تامل است. تبدیل عرصه طبیعی به مزرعه و باغ در طرحهای به ظاهر مشارکتی همچون کشت گیاهان دارویی، توسعه باغات و جنگلکاری اقتصادی، استفاده از عرصه طبیعی را به سویی میبرد که دیگر نمیتوان آن را بخشی از طبیعت دانست. فعالیت مزرعهای مستلزم دخالتهای متعدد از دستکاری خاک، دخالت در چرخههای هیدرولوژیکی تا استفاده از سم و کود است که منجر بر تاثیرات منفی بر بخشهای گیاهی و جانوری میشود. این تغییر و تخریب را میتوان در زراعت زیراشکوب زاگرس به روشنی دید؛ فعالیت زراعی که علاوه بر تخریب تنوع پوشش گیاهی، زیستگاه بخش جانوری جنگل را نیز از بین برده است. حال سوال اصلی این است که سازمان منابع طبیعی با چه استدلالی واگذاری اراضی برای فعالیتهای بخش کشاورزی را یک راهکار حفاظتی میداند؟ این تغییر کاربری در ادامه با مطرح شدن مسئله تغییر مالکیت، زمینه برای بروز مشکلات اجتماعی افزایش داده و با ایجاد تضاد و چالش بین مردم محلی و سازمان متولی، منجر به مشکلات بعدی خواهد شد. در موضوع حفاظت با نقشآفرینی جوامع محلی، لازم است که برنامههای مورد نظر به صورتی تدوین شوند که ضمن حفظ مولفههای اکولوژیکی و کاربری طبیعی، مردم محلی از مزایای آن بهرهمند شوند. در این میان، کارکردهایی همچون اکوتوریسم میتواند زمینه ساز مشارکت مردم در حفاظت و درآمدهای مستقیم از عرصههای طبیعی شود. از سوی دیگر لازم است که سازمان با برنامههای آموزشی و ترویجی، مردم را از مزایای اقتصادی غیر مستقیم جنگلها و مراتع آگاه سازد. بدون شک شناخت نقش عرصههای طبیعی در تامین آب، حفاظت خاک، تعدیل اقلیم و ایجاد شرایط مناسب برای زیست جوامع و تولیدات کشاورزی و دامی، میتواند انگیزه قوی در تمایل جوامع به مشارکت در برنامههای حفاظتی باشد. در این شرایط، جوامع محلی میتوانند بر اساس توان اکولوژیک عرصه و با رعایت اصول مدیریت پایدار از کارکردهای جنگل و مرتع استفاده کنند. کوتاه سخن آنکه ادعای حفاظت از جنگل و مرتع با تغییر کاربری آنها، نه تنها منجر به تشدید تخریب آنها میشود، بلکه با بروز مشکلات اجتماعی بعدی، پتانسیلهای مشارکت بلند مدت مردم محلی در حفاظت از این عرصهها را نیز از بین خواهد برد.
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
معدنکاری بیضابطه و تخریب البرز مرکزی
پذیرش قطعنامه پیشنهادی ایران در مجمع محیط زیست سازمان ملل
مهار گردوغبار با حفظ معیشت و ماندگاری مردم در سرخس
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
پیشنهاد ارز ترجیحی ۳۱ هزار تومانی در ۱۴۰۳
رئیس سازمان محیطزیست اعلام کرد:
زمانبندی طرح مقابله با گرد و غبار شهرستان سرخس تا یک ماه آینده
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
3.7 میلیون هکتار از اراضی آبی علت گردوغبار هستند
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید