آشوراده در حال خواندن غزل خداحافظی است. خلیج گرگان، منبع حیات آشوراده که خشک شود، دیگر چیزی از ذخیره گاه زیست‌کره باقی نمی‌ماند. در سفر ریاست جمهوری اما حتی این مسئله طرح هم نشد؛ به جایش در ۱۳ اسفند در جلسه‌ای بدون حضور منتقدان طرح گردشگری، توافق کردند که ساخت و سازی به وسعت ۲۲هکتار در منطقه‌ای که بنا به مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی نباید ساخت و سازی در آن صورت گیرد، ساخته شود. امضاکنندگان از نظارت و حفاظت در مکانی می‌گویند که همین حالا نیز به گواه فعالان محیط زیستی از فزونی گردشگر رنج می‌برد و پساب و زباله‌های رها شده در حاشیه آن، بکر بودن منطقه را گرفته و آلودگی‌ها بر شمار تلفات فک خزری، گونه در حال انقراض ایران افزوده است.

آشوراده از زمان دولت خاتمی توی چشم بود. بنیاد علوی روی تنها جزیره ایرانی دست گذاشته بود و مدعی مالکیتش بود. با مخالفت فعالان محیط زیستی اما این داستان مسکوت ماند تا مدتی بعد که حرف واگذاری جزیره آشوراده به بخش خصوصی به میان آمد.
دولت پای مجوز واگذاری ۳۸۰ هکتار از این جزیره را به شرکت خصوصی «مناطق گردشگری جهان» امضا کرد. با ورود سازمان بازرسی کل کشور اما مجوز واگذاری باطل شد.
دولت تدبیر و امید با ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست، این منطقه را دوباره به بخش خصوصی واگذار کرد. سال ۱۳۹۷ بین سازمان همیاری شهرداری گلستان به عنوان مجری و سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی توافق شد که طرح گردشگری در ۳۸ هکتار اجرا شود و ۲۲ هکتار آن هم در جزیره آشوراده باشد. وسعتی که قرار است در آن اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت‌های گردشگری ساخته شود.
قرار بود با اجرای طرح آسیبی به آشوراده وارد نشود اما برای تسهیل انتقال مصالح به آشوراده یک سایت پشتیبان ساختند و بعد جاده‌ای به طول ۷۰۰ متر و عرض ۱۰ متر به سوی خلیج گرگان کشیدند و در نهایت همین جاده سبب طرح عملیات با دستور مراجع قضایی در خرداد ۹۹ متوقف شود.
توقف طرح گردشگری یک سال بیشتر دوام نیاورد. استانداری گلستان ابتدای امسال از صدور مجوز با عنوان جدید «طبیعت‌گردی» در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور خبر داد. مجوزی که محمد داس‌مه، وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌وگو با «پیام ما» آن را خلاف قانون خوانده بود: «حسب مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال 1394 و در سال 1397، ایجاد منطقه نمونه گردشگری و شهرک گردشگری در مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیستی مطلقا ممنوع است. همچنین حسب دستورالعمل مناطق تحت حفاظت موسوم به نشریه 257، پناهگاه حیات وحش فاقد زون‌های تفرجی گسترده و متمرکز است.»
آمادگی ساخت تاسیسات گردشگری در مساحت ۷۰۰ هکتار از جزیره
با این حال در چهارمین جلسه ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده رای مثبت داده شد و بعد هم طی سفر استانی هیات دولت به استان گلستان این طرح به تصویب رسید. سازمان محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی نظر مثبت خود را در رابطه با این طرح ابراز کردند و عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی در بازدیدی حتی از آمادگی این سازمان برای ایجاد تاسیسات گردشگری در وسعت ۷۰۰هکتاری گفت و اعلام کرد که دستگاه‌های اجرایی دستش را بسته‌اند: «این جزیره با وسعت ۷۰۰ هکتار، آمادگی تاسیسات مختلف به‌ویژه تاسیسات گردشگری را دارد اما متأسفانه در گیرودار نظام اداری و شوراهایی است که گوشه‌ای از مسئولیت را در اختیار دارند و در نتیجه کاری انجام نمی‌شود.»
سلاجقه: به تعهدات عمل نشود
جلوی طرح را می‌گیریم
سازمان محیط زیست که پیش‌تر در زمان ریاست معصومه ابتکار موافقتش را با طرح گردشگری در آشوراده نشان داده بود، در دوره علی سلاجقه باز هم با طرح موافقت کرده، هرچند با اما و اگر. سلاجقه در روزهای گذشته از توقف اجرای طرح در صورت انجام ندادن تعهدات محیط زیستی گفته است: «مجوزهایی از قبل گرفته شده، اما سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های استان گلستان که مجری پروژه بود، اقدامات مربوط به مجوزهای محیط زیستی را انجام نداد و ما هم در این صورت جلوی اجرای کار را می‌گیریم.»
کارزار مخالفت با گردشگری
کارزار مخالفت با طرح گردشگری و تجاوز به جزیره آشوراده که از ۱۸ اسفند شروع به کار کرده، تا روز گذشته ۵۰۰ امضا گرفته است. سرعت گرفتن این طرح از دید فعالان محیط زیستی یعنی نابودی آشوراده. آشوراده از یک جهت پناهگاه حیات وحش است و براساس بند الف ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی نباید در این مناطق ساخت‌و‌سازی صورت گیرد و از جهت دیگر ذخیره‌گاه زیست‌کره و همچنین بخشی از تالاب میانکاله است و در فهرست کنوانسیون رامسر قرار می‌‌گیرد؛ منطقه‌ای که همین حالا نیز از ورود گردشگران بی‌حساب و کتاب رنج می‌برد.
امیر صیاد شیرازی، مدیر مرکز حفاظت از فک خزری ایران به «پیام‌ما» می‌گوید: «این جزیره مساحت زیادی ندارد و اگر قرار باشد طرح گردشگری در این ابعاد اجرا شود، مطمعنا آسیب‌رسان است. ما همین الان هم هر سال آتش سوزی‌های ناشی از عوامل انسانی داریم و هنوز در منطقه کوچک‌ترین امکاناتی برای مقابله با آتش ایجاد نشده؛ به غیر از آن در همین سطح فعلی ورود گردشگر نیز منطقه از آلودگی‌ها و زباله‌هایی که توسط افراد به منطقه ریخته شده رنج می‌برد.» به گفته او این آلودگی‌ها حتی بر تلفات فک خزری نیز افزوده است: «سواحل ما تقریبا از دست رفته است و تنها جایی که از سواحل آن هم به طور نسبی باقی مانده میانکاله، آشوراده و بوجاق گیلان است. از کل 900 کیلومتر خط ساحلی دریای خزر شاید بشود 70 یا 80 کیلومتر را جدا کرد که امن است اما با این طرح همین وسعت کم را هم از این موجودات می‌گیریم.»
خلیج گرگان تا دو سال دیگر می‌خشکد
اینکه آشوراده در وضعیت فعلی ظرفیت پذیرش گردشگر بیشتری را ندارد، موضوعی است که هم در صحبت‌های کاترین رضوی، مدیرعامل موسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) بر آن تاکید می‌شود و هم
حامد پارسی، عضو شورای مرکزی ستاد مردمی نجات آشوراده. از دید پارسی و صیاد شیرازی اولویت آشوراده حفظ حیاتش است. نفس آشوراده با پسروی آب و کاهش آب خلیج گرگان به شماره افتاده و از نگاه شیرازی در صورت ادامه روند تا دو سال دیگر خلیج می‌خشکد. از دید شیرازی هم اولویت فعلی آشوراده حفظ بقای خلیج گرگان است. او می‌گوید: «باید تمرکزها بر بحران خلیج گرگان باشد. تا چند سال آینده برگشت و پسروی آب شدیدتر می‌شود. جزیره آشوراده در لبه تنگه‌ای است که دریای خزر را به خلیج گرگان متصل می‌کند. آنجا سالیان سال در معرض آسیب بوده و فقط باریکه‌ای از آب وجود دارد که این اتصال را برقرار کرده. من فکر می‌کنم با شرایط فعلی یک یا دو سال دیگر همین ارتباط هم قطع می‌شود.» او معتقد است که شرایط منطقه و لزوم لایروبی به قدری اضطراری است که دیگر بحث گردشگری مطرح نیست: «حتی اگر این بحث گردشگری پیش برود و هزینه‌هایی از بیت‌المال خرج شود، یکی، دو سال دیگر حتی اهالی بومی منطقه قابلیت سکونت در این محل را ندارند چه رسد به گردشگران.»
آشوراده ظرفیت تاسیسات
گردشگری را ندارد
دید جملگی فعالان محیط زیست نسبت به این پروژه منفی است، حتی افرادی که از اجرای زون‌های گردشگری در پناهگاه حیات وحش دفاع می‌کنند نیز معتقدند که نباید طرحی در آشوراده اجرایی شود. زهرا قلیچی‌پور، عضو هیأت علمی گروه علوم محیط زیست دانشگاه سبزوار در گفت‌وگو با «پیام‌ما» این موضوع را مطرح می‌کند که حتی در شورای عالی معماری و شهرسازی در ابتدای سال مصوبه‌ای مبنی بر ساخت و ساز در جزیره آشورداه نیامده: «در این شورا مصوب شده بود که ساخت و سازهای گردشگری این طرح در بندر ترکمن احداث شود.»
اگر چه در پناهگاه‌های حیات وحش زون‌های گردشگری تعریف شده اما قلیچی‌پور معتقد است که با توجه به ظرفیت برد آشوراده امکان هیچ ساخت و سازی در این محل وجود ندارد و در این شرایط برای توسعه گردشگری در این محل بهتر است از ظرفیت مردم محلی استفاده شود: «ما زون گردشگری در پناهگاه‌های حیات وحش داریم که اگر همان دستورالعمل‌ها رعایت شود برای مردم بومی میانکاله کفایت می‌کند و لازم نیست کسی از بیرون سرمایه‌گذاری کند. گردشگری باید در حدود ظرفیت پناهگاه حیات وحش باشد و مردم محلی نیز می‌توانند این امر را مدیریت کنند و نیاز به فردی از بیرون نیست؛ چرا که هر فردی که سرمایه‌گذاری کند به فکر برداشت پول و سودآوری است و این امر در ظرفیت آشوراده با چنین مساحتی نیست.»
زمین‌خواری به بهانه گردشگری
هنوز جزئیاتی از چند و چون طرح گردشگری در آشوراده منتشر نشده است. پیگیری‌های «پیام ما» برای مصاحبه با مدیر کل محیط زیست گلستان نیز بی‌نتیجه است. مسئول ارتباط با رسانه سازمان محیط زیست نیز بعد از چهار روز تماس پیاپی نتوانست وقتی برای مصاحبه با حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان و مجتبی ذوالجودی، معاون دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست کشور بگیرد. اگر چه اطلاعات روشنی درباره شرایط اجرای این طرح منتشر نشده اما فعالان محیط زیستی چون قلیچی‌پور با تکیه بر تجربه‌های پیشین معتقدند که این طرح به ضرر آشوراده تمام می‌شود. حال آنکه افرادی چون پارسی، عضو شورای مرکزی ستاد مردمی نجات آشوراده از زمین‌خواری به واسطه اجرای این طرح می‌گویند: «متاسفانه حدود ۲۰ سال است که جزیره مورد طمع یک سری باندها و جریان‌ها قرار گرفته که دنبال این هستند که با عناوینی چون باز کردن قفل توسعه استان، مردم را به طمع بیندازند. اما مردم بومی هم می‌دانند که آشوراده چنین ظرفیتی ندارد.» او معتقد است که آشوراده را باید به عنوان یک موزه طبیعی دید و از این طریق برای مردم محلی کسب درآمد کرد: «تاسیسات گردشگری باید به بندر ترکمن متقل شود و به جای اینکه انبوهی از مردم را به آشوراده ببرند به این محل به عنوان یک موزه طبیعی نگاه کنند و با جذب گردشگران خاص برای مردم درآمد زایی کنند.»او معتقد است که دخل و تصرف در آشوراده دروازه ورود به میانکاله خواهد بود:«ما اطمینان داریم که این اتفاق بعد از آشورداه به میانکاله تسری پیدا می‌کند. این تخریب‌ها محدود به آشوراده نمی‌شود و کم کم زمینه ورود به میانکاله نیز فراهم می‌شود.